Ka Lanakila, Volume I, Number 10, 16 September 1909 — KA PALAPALA HOIKE HONUA. [ARTICLE]

KA PALAPALA HOIKE HONUA.

NO KA MAKiVNī Na ka wela o ka La i hoolilo i ka makani i mea mama, a holo a pii, a hoholo mai ka makani ma na wahi apau, mai na wahi anu mai ame na wahi wela a hoopiha ae la i na hakahaka. (Ua oleloia ua loaa mai ka makani ma o ke ea la ame ka niniu ana o ka honua mamuli o na hoonee ana a ka La.) Ina no ma na aina puni i ka moana, a ma na wahi wela o ka honua he mau makani elūa, ua kapaia ka makani o uka ame ka makani o kai. I ka po, i ka manawa i anu ai ka aina, hoholo mai ka makani o uka, no ka mea, ua piama ko ke kai makani; a i ka wela ana mai o ka aina i ka La, hoholo mai ka mākani o kai* no ka mea, ua mama ko uka, a ua pii iluna. Ma ke kaei wela, o na wahi malalo iho o ka La kai wela loa, mamuli o ke kaa ana o ka honua mai ke komohana a i ka hikina, ua holo e ko ka honua makani, a hahai mahope' mai o ka La, a no ia mea, ua mau na makani mai ka hikina mai, a ua kapaia o na makani mau. Ma ka aoao akau o ka Poaiwaena, e puhi ana na makani mau mai ka hikina-akau mai, a ma ka aoao hema o ka poaiwaena, ua puhi na makani mau mai ka hikina-hema mai. Ma ka moana Iniana, ua huli ka pa ana o ka makani mau, ma kekahi mau malama ua huli ka pa ana ma ke komohana-hema mai, aikekahimau malama ua pa mai la mai ka hikina-akau mai, a ua kapaia ia makani o <s Monesune." Ma na aina wela ka nui o na makani ikaika loa, e kulai ana i na na laau nunui, a kahuli i na moku a piholo iloko o ke kai. O na makani puahiohio, loaa ia mamuli o ka pa ana mai o na makani ku-e elua. Pa mai na makani elua a i ka hui ana, ua wili ae la ia me he poai poepoe a!a e ume ana i na mea mama a lawe ae ia lakou iluna. Ma na waoakua o Aferika ua ume no na makani puahiohio i ke one, me he mau kia lepo ']a e ku ana iluna, a make no f na mea o]a e pa mai ana. I.*a no ka makani wela ma na waoakua o ame Arabia i kapaia he "Samiela,' e make koke no na mea apau e hanu ana i ka wa e pa mai ai ua makani la, a hookahi pakele, e hina koke a moe ma ka lepo—e pani ka ihu ame ka waha a paa, a hala aku ua makani la. NA MULIWAI. No ka wai ua mai ka moana mai, na punawai mapuaa ame ka hau ma na mauna, nolaila mai na

muhwai. • Ina e huiia na kahawai a nui ka wai e kahe honua ana, lilo no ia i muliwai. Malaila e)iolo hou aku ai ka wai a hui hou me ka moana, a ua omo hou ia e ka wela o ka La a īlo ī mau ao, elike me ka pii ana o'ka mahu iloko o ka ipuhao mamuli o ka wela o ke ahi, alaila, haule mai la na ku-a-ua nui maluna o ka ili o ka honua a hooma-u īho la i na wahi panoa a pappa-la o ka aina. Maluna o ka palapala aina o ka honua nei, i hoikeia mai ai na muliwai ma na kaha eleele kekee e moe ana ma o a maanei, a pela eike ai kakou i ke ano o na muliwai. O ke poo uuku, oia ke kumu kahi o na kahawai liilii e kahe honua ana a hiki i ka huipu ana me na wai o na kahawai e'aee kahe ana, a lilo i muliwai. O ke poo uuku oia no ke kimīu, a o ke poo nui oia no ka nuku o ka muliwai e hui 'ana me ka moana. He mau muliwai nunui .loa kekahi, he hanen mile ke akea o kekahi, a he eha tausani mile kaloa o kekahi. Komoaku nonamoku nui a holo aku iloko pō o ka ama ma na muliwai, a halihali mai i na waiwai no ka lawe ana aku i kekahi wahi okoa me ka maalahi. He mea pono na muliwai no ka nm o na wai ono, a he alanui hoi no na moku e puka ai iwaho a e komo ai iloko. NA MOANAWAI Oia na loko nui i hoopuniia nae e ka aina. Aia no ma Amerika Akau na moanawai nui loa, Hookahi tausani ehiku haneri mile. ke a*napuni c kekahi o lakou. Oka Lok<sWainui*ka inoa. Ekolu haneri mile ka loa o kekahi ma Amerika ī~luipuia f a he elua haneri kekahi; c he kanalima a hiki i ke kanaono mile ka laula c kekahi mau moanawai. O Onega ame Ladoga na moanawai nui mj Europa, he haneri kanalima mile ka loa a he kana hiku ka laula. O na moanawai Manene ame Wela ma Sue dena, he 70 a 80 mile ka loa, a pela no ka nui o k; moanawai Uluk.au md Amerika Akau. Ua komo no ka muliwai iloko o kekahi moa nawai a puka aku no ma kela aoao, pela no o Ri ne iloko o Konitane ame Rone iloko o Geneva Aia ma Asia kekahi mau moana-kai, he kai n ka wai,aia puni nae i ka aina me he moanawai la O Kasepiana ka inoa o ka mea nui, he 650 m le ka loa a he 200 ka laula, a o Arala ka mea uuk iho. (A hoea hou aku,) Kakauia e E. K. Hoolaleakaukiu