Ka Lanakila, Volume I, Number 11, 23 September 1909 — KE AHIKANANA VERO ONEGA Ke Kaeaea o ka Hema A O KE Pookela o na Makaikiu [ARTICLE]

KE AHIKANANA VERO ONEGA

Ke Kaeaea o ka Hema A O KE Pookela o na Makaikiu

(Hoomauia) MOKUNA XVI. Waiho Oni Ole Iluna o ka Papahele ka Hana A KA UwiLA—PAU EIUA 1 XE ANU O MaHIKI OILI PULELO HE AHI NO ANEKI —He Akule ka Hoa Like—Mamao Noho i ica Hohonu. u He hoaloha no Ateaga," wahi a Konela. "Ke hoike maoli mai nei oe i kou kuhihewa nui-." <4 Heaha ke ano o kau mea e kamailio nei. ,J 4< Ke kamailio aku nei au i kou kuhihewa nui maoli no kela kanaka." "Alaila, owai oia i kau ike?" wahi a ke Konela. manao māolTō ke kahunapule uo kela iloko o kekahi aahu okoa." MOKUNA-XVIL Ikeia ka No'a Huna—Ahuwale ka Luna i La-NIHULI-~HAUHILIi,KAr Al A NA 'LlI Ma keia wa i hoopukaia ai o keia mau olelo maluna o kekāhi o na kanaka o ka pualionapowa, ua lalau aku la na lima kakauha o Konela lani ma kona poohiwi, ame ka leo kohukohu bipi ahiu o Halona, ua pane okalakala aku ia oia i keia mau huaolelo: "E hai maopopo mai i ke ano o kau mea e kamailio nei." ua kuhihewa au, aka, e na lani! Ua ike au ma na maka o kela kanaka, a ina aole oia o Vero Onega, alaila, aole au e hoopaa hou ia'u iho no ka hooiaio ana ike ano o kekahi kanaka elike me ka loihi o na la o kuu ola ana!" "E kau maluna o ko oukou mau lio, ae hahai aku m&hope o kela kanaka palule aleloahi me ka papale mamalu, a e anai aku iaia noka honua!"

wahi a Konela lani i kona mau hoa o ka puali noiolio omo'koko.E ki aku iaia me he ilio kawa-u la me ka ninau ole aku i kekahi ninau iaia. Me keia kauoha aia na powa maluna o ko lakou mau lio no ka hooko kauoha ana, a ke moe a *nake la-hoi ka holo o ko lakou mau lio no ke ake nui anā e loaa aku ke kaeaea o ka Hema, alaila, e hooko aku maluna ona ike kauoha » lakou alakai. Mai ka manawa i haalele aku ai o ka kakou hiwahiwa i ka hale-a Ateaga elike me ka mea i ikeia aenei ma ka helu i hala, a hiki V keia manawa a Konela lani i hoomaopopo ai ma o na olelo la a kekahi o kona mau kanaka, aia ke kiu f ke kaeaea ao ke ahikanana kaulana o hke holo.la me ka puahi nui, a ma kahilioi he lēlua mile ka mamao mawaena o lakou. Oiai ka kaua hiwahiwa e holo'nei no kona palekana mai na powa mai, ua hoomaopopo pu iho la nohoi oia, aole e loihi aku ka manawa, alaila, e loaa ana ia Kōnela lani ma na hoomaopopo ana ua apuhiia lakou, nolaila, ua minoaka iho la kona mau papalina no ka palekana i loaa iaia. Me keia mau manao hauoli no ka palekana i loaaiaia, aia no nae he mea nana e hookaumaha la i kona noonoo, o ua mea la, oiano ka leo uwe ana i lohe ai maloko o ka hale o Ateaga, he leo ehaeha o ke kaumaha, a he leo wahine hoi iloko o ka pilikia. A no keia mea e halialia mau nei i kantrnoouooy uarala miai la na noonoo ana iioko ona he mea pono iaia ke huli hou aku i hope ke hiki mai i ka manawa kupono e konoia mai ai oia no ia hana. He aneane e piha ka okoa o keia holo ana a ka kaua hiwahiwa e- ka mea neluhelu, ua ike aku la uā kaeaea la a kaua i kekahi hololio e holo ana mamua ona, a no keia hololio ana e ike nei, i hoohanau ae he manao hou il'oko ona no kana mea e hana ai i mea e hoohoka houia ai na powa, ina eia lakou ke hahai aku nei mahope ona. No ke akenui o ka makaikiu e hookoia kana papakonane hou mamua o ka hiki ana aku o ka puali powa e hahai ana iaia, nolaila, ua hooikaika aku la oia i ka holo ana o kona lio, a oiai, he huluaaia no keia lio, nolaila, aole i loihi aku kona holo ana, ua halawai aku la oia me keia hoohololio, a ma ka ike i loaa iaia ia manawa ma ke anb o ua kanaka la, ua maopopo iho la iaia o kekahi no ia o na lala o ka puali limakoko ha'iha'i kanawai. "Halawai kaua/' wahi a ke kaeaea. <J H«aha ka mea hou?^

"Ua hoehaia o Konela lani." "Ua hoehaia oia? M wahi aka powa. u Ae, a e kau aku oe maluna o kona lio a e holo no kou pono. 0 "E holo au no ko'u ponō?" * 4 Ae, no ke kii ana i kauka a hai aku iaia e awiwi no ka hale o Ateaga!" "Heaha kou mea holo ole i ke kauka?" U E holo aku ana au no kahi oka loio. E wiki! E wiki! Aole kaua e apa a hoopau wale ika manawa. E haawi mai oe i kou lio ia'u." Ma keia wa i lele iho ai ka powa ilalo, oiai no nae ka kaua niwahiwa e hoomau aku ana no i ke kamailio ana. U E kuapo papale kaua, a pela nohoi me na kuka o kaua, a no ka mea, ina oe e lohi loa ana, i poeleele, L alaila, i ko_u_hoi ana mai e lilo_aua ko'u mau aahu i mea hoopakele aku ia oe, a ma keia wale no oe e palekana ai." No keia mau olelo maikai a Vero ua manaoio iho la ka powa i keia mau mea apau e kamailioia aku nei iaia, a oiai, eia ka kaua hiwahiwa ke puapuahulu aku nei o ka hookoia o kana papahoonohonoho, nolaila, ua loaa ole he manaw-a e hoomohalaia ai ka noonoo o kahi powa no ka hoomaopopo ana i keia mau hana e apuhiia aku nei oia. He mau minute wale no ua pau ae la keia mau hoololiloli aahu ana, a o ka wa hookahi no ia a ka makaikiu i olelo aku ai i kahi powa: "Ano e holo nou iho/ ? a o ka wa no ia o ua lio lā a Konela lani i ahai aku ai i kahi powa e kau ana maluna o kona kua me ka puahi nui, a o ka makaikiu hoi ua alakai aku la oia i kona lio iloko o ka hihipea o ka nahelehele e ulu ana malaila. Ma keia manawa, o ka kaua hiwahiwa i nalo aku ai elike me ka kaua i ike iho la, ua wehe ae la oia ika papale ana e papale ana a kiola aku la iluna o ka ilihonua, ame kona mau lima e puili ana ma kona umauma, ua hohola ae la na minoaka ana ma kona mau papalina, a me he mea la eia oia ke au nei iloko 6ka moana la'i malie o ka hauoli. Oiai ua kaeaea 3a e hoopoluluhiia ana e keia mau manao hauoli no ka holopono o keia mau hoolala ana, ua lohe aku la oia i ka halulu mai o na kapuai lio, a hoomaopopo iho la oia, aole keia mau halulu kapuai lio no kekahi poe e aku, aka, no ka puali hololio no o na powa e hahai aku ana iaia. Aia ua kanaka la!" wahi a kekahi o napowa me ka leo nui piha hauoli, iaia i ike aku ai i ka mea hooholo lio e holo ana mamua o lakou me ka puahi nui.

"E make oia e pono ai!" walii a kekahi. "O kona manawa hope loa keia, a aole oia e hoouluhua hou mai ia kakou ame ka kakou mau hana." "O ka makana a ko kakou Konela, oiā ka kakou e alualu ae, a ke loaa oia ia kakou, o ko kakou pomaikai no ia. ?> Ua kali hoomanawanui iho la ka kaua hiwahiwa no kekahi manawa pokole no ka nana ana ina he mea hou aku kekahi e holo mai ana mahope o ka puali o ka powa i hala aku la, a iaia i ike ai aole he mea hou aku i koe, nolaila, ua oili mai la oia iwaho me ka lio ana i lawe mai ai mai ka powa mai, a kau ae la maluna o kona kua no ka huli hoi hope ana aku no ka hale o Ateaga. Oiai ka weli o na powa e hoi Jiei no kahi o Ateaga, ua hiki aku la oia ma kekahi wahi i ulu paapu loa ia e ka nahelehele, a oiai, he hapawalu mile wale no koe alaila hiki aku i kahi ana e hele hou aku nei, nolaila, ua lawe aku la oia i ka lio noloko o ua nahelehele la, a mahope iho o ka hoopaa ana aku iaia ma kekahi wahi kupono, ua puka hou mai la oia no waho o ke ala l loa, a kamoe aku la konā mau kapuai no ka-hale o Ateaga. E ka hoa heluhelu o keia moolelo, ua ike pu iho la no kaua i na mea i hanaia e ka kaua hiwahiwa mai kona manawa i hiki ai ma ko Ateaga hale a hiki i keia manawa ana e hoi hou "aku nei, a nolaila, e aui aē kaua i hope heaha la na mea e pili ana ia Konela lani ma, mahope iho o ko Vero Onega haalele ana aku Mamuli o ka eleu, ke akamai ame ka piha maalea o ka makaikiu ma ka wa ana i" ike ai ia Koneīa lani e ku ana ma ka puka ma ka wa ana i puka mai ai, mamuli oia kumu i hiki ole ai i ua Konela la ke manao ae o keia no ka lakou mea 0 ka,imi?ana mai, a aole loa no oia i manaoio iki a hiki wale no i ka manawa ana i komo aku ai noloko o ka hale a ike i na mea apau e pili ana ia Pedero ame Ateaga. He mau hoaloha pilipaa loa o Konela lani ame Ateaga, a he mau hoahui hoi ma ka hana, aka, iloko o ko laua pilipaa ma ke ano hoaloha a oihana, aole loa i loaa ia Konela lani na ike maopopo ana 1 ko keia Paniolo ano. Ma ka manawa i haalele aku ai o na powa no ka uhai ana mai mahope o ka makaikiu elike me ke kauoha a ko lakou haku, ua komo koke aku la o lani noloko o ka hale, a iaia i hiki aku ai ma ka hale maluna, ua ike aku la oia i kekahi kino kanaka e waiho ana maluna o ka papahele. Ua lalau iho la ua Konela la i ua kino kanaka la, a i kona hoohuli pono ana ae i ke alo iluna, ua ike iho la oia o ka Ilikini no o Pedero, a ike pu

iho la nohoi oia ua kupeeia na lima, a he popowelu ka mea e noho haku ana maloko o ka waha o ua Ilikini la. "Nawai i hana i keia maluna ou? J> wahi a lani, oiai oia e wehe ana i keia mau mea i hoopaaia ai ua Ilikini la. Ua hiki ole ia Pedero ke pane ae i ka ninau a lani e ninau nei iaia mamuli o ka eha i loaa i kona alelo ma o ka hookekeia ana e ka popowelu, a i ka hala ana ae o kekahi manawa, ua pane mai Ia oia i keia mau olelo. "Na ke kanaka me ka palule ulaula." "E na lanil" wahi a lani, aole anei ua pakele hou aku kela kanaka mai ia'u aku?" ōiai keia mau olelo i hoopukaia ae la e ua Konēla la, ua hoopii loaia ae kona inaina mamuli 0 kona hoomaopopo ana iho ua lawe pu aku o Vero Onega i kona lio punahele, a no ia mea, ua helelei wale mai la no na olelo hoino mai kona mau lehelehe mai no ka kaua hiwahiwa, elike me ka helelei ana oka laulaau maloo imua o ka inaina o ka makani hele uluulu. °Aia mahea o Ateaga?" "Ua make, pela ko'u manao." "Ua make anei oia?" "Ae, u-a make oia." "Alaila, u&Mi mai kela kanaka i ka mea pololei, He ma'i anei ko Ateaga?" "Aole, aole ona ma'i, aka, na ke kanaka me ka papule ulaula i pepehi iaia." — — Aia mahea kona kino? 1 ' 4, Aia iloko o ke keena buke." No keia mau olelo hope a Pedero imua o lani, nolaila, ua iho mai la laua no ka hale olalo. Ua paa ka puka, a he mau kikeke ana afble ka pane ia mai. "E onou akui ka me-ka ikaika," wahi a ka Ilikini, a mamuli oia hana ana ua hemo aku la ka puka, a aia hoi he hiohiona ano e a weliweli ka mea i halawai mai me ka ike a ko laua mau maka. MOKUNA XVIII. Loaa ka Piha-a Moewai o na Mea £luna—Ka Umi Tausani Dala Makana a Ateaga—HaVero Onega me ka Elemakule KeLEMANA. "Heaha la ka'u e ike nei? ,J wahi a Konela lani ma keia wa ana 4 i ike aku ai i ke kino o Ateaga e waiho mai ana imua o ko laua alo, a maluna hoi o keia papahele. "E Pedero," wahi a ua Konela la, e wehe ae 1 keia mau mea apau i hoopaaia ai oia,

Ma keia wa no i kauohaia aku ai ka popowelu e puka mai iwaho o ka waha o Ateaga, a o na kupeehao hoi ua haalele mai la laua i ko laua wahi i hoopaaia ai, a o ka hainaka i hoopaaia ma kona mau wawae ua kalaia ae la. {< Pehea i loaa ai oe i keia mau haawina?" wahi a lani. "Na ke kanaka me ka palule ulaula." <4 Ke kanaka me ka palule ulaula!- Ke kanaka me ka palule ulaula!" wahi a lani me ka piha inaina, oiai hoi o Ateaga e hoike piha ana i na mea apau e pili ana i karhana i hanaia aku maluna ona. {< Ua maopopo anei ia oe keia kanaka nana i hamare iho nei ia oe?" "Aole la." £< He pio oe na Vero Oiiega, ke kaeaea oka Hema nei!" "O Vero Onega!" wahi a ua Paniolo la me ka leo puupuua, "Oia, oia ua kanaka palule ulaula la," "Alāila ua pau ae la auP' wahi a Ateaga, oiai pu hoi e noonoo ana fio ke ano o ua kanaka la ma ka wa e kamakamailio pu ana me ia. 41 0 ua Vero Onega la ia." 4< Oia no." "Alaila, e haalele ana au i keia wahi a e imi aku i wahi okoa no'u e noho ai no ko'u palekana. <4 Heaha hoi kou mea e haalele aii keia wahi?" "Ua loaa pono au iaia." <c Aole i like aku kou maapopo iaia elike me konālke a hoomaopopo ana ia'u." w Aōle anei ua kamailio aku oia i ko'u inoa i meā e hoopuhili ia ai oe?" Aole no na mea e pili ana i -ka oihana puhi rama ka Ateaga e manao ne ; ua loaa pono oia i ka makaikiu, aka, no kekahi kumuhana ukoa loa no i maopopo ole ia Konela lani. Ma keia wa ua hu&i pakahi ae laua i na mea apau i loaa aku ia laua mai 'ia Vero Onega aku, a ua hoomauia keia mau kamakamailio ana a hiki wale i ka ikeīa ana aku o na eh'eu mua o ka poeleele e ala ae ana mai kona hiamoe ana. Oiai ua kanaka la e kamailio ana no ka kaua hiwahiwa e ka hoa heluhelu, aole loa laua i haupu ae eia no ua kanaka hpokalakupua la ke moe aku nei maluna o ka papahele o ka rumi mawaho o kahi a laua e kamailio ana, a e hoolohe ana hoi i na olelo apau a laua e kamailio ana iloko oia manawa. O kekahi o na mea ano nui loa i loheia aku € ka makaikiu, oia no ko ke Paniolo hoike ana ae i kona manao no ka hoopau loa ana i keia ane hana, aole no ka pomaikai ole e leaa mai ana, aka ua nana aku oia i ke kaeaea o ka Hema me ks weliweli nui.