Ka Lanakila, Volume I, Number 12, 30 September 1909 — KA UI NOHEA TAKAHONE=SU=I Ka Huihui Hoku Olino o Pekina a i ole O ka Mahina Kau Ahiahi o na Kapawai o ka Muliwai Ialu. [ARTICLE]

KA UI NOHEA TAKAHONE=SU=I

Ka Huihui Hoku Olino o Pekina a i ole O ka Mahina Kau Ahiahi o na Kapawai o ka Muliwai Ialu.

Ka T,a Hiki Aumoe o Pin-lana-Ho, ke Olino Wanaao o Sana-Hei-Wei

MOKUNA VI.

Ke Kuakoko Mua o ka Hanau Keiki.

Aka, iloko o keia mau malama hope mai nei elua a oi, ua emi mai kona holo mua a ke helu pu ia nei oia iloko o ka papa . o na keiki molowa a hoopalaleha ma ka imi haawina, ame ia mau ano la pela au i kaumaha loa ai, Ua huli nui au me ka haohao i na kumu o kona Hoi hope ana, oiai, oia hookahi wale iho no ka'u haumana i manaō ai oia ka oiīoa o ka holomua, a ina e mau loa ia ano ona pela, alaila, e hoea mai ana-no ka la, aole a'u mea e ao aku ai iaia, e oi loa aku ana oia mamua o'u, a e hiki ole ana ia'u ke ao aku iaia. Aka*, mamuli nae o keia mau la a 7 u e nana nei, oia ka helu ekahi o fca hookuli ame ke pakike maoli, aole he hiki iki iaia ke hoopaa i kana mau haawina, a okiloa kona hoike pololei ana mai i kana mau haawina ke ninau ia aku. Nolaila, ua noonoo nui au me ka haohao i na kumu oka oili ana mai oia mau ouli ma ona la, ua haJcilo a hakilo aku au me ka makaala ana ; akaka pono ai ia'u na kumu oia ano ona i oili mai ai no na wa lehulehu i hala ae nei. Aka fc i keia la i hoopahaohao nui ia mai ai au oiai no au e hakilo pono loa ana malun.a ona. O ka'u i ike aku ai, ua lawe ae la kela i kana buke, wehe ae la a kukulu mai la mamua mai ona, aka, o kona mau nanaina no nae aia no ilalo kahi rkulou ai, aole hei i kahi o ka buke. Me keia mau ano ona, ana paha i manao ole mai ai eia au ke hakilo aku nei iaia,

la wa hoomaopopo koke iho la au aia kekahi mea nana i hoolilo i kona noonoo e 'hoopapau nui malaila, a ua ulu mai la iloko o'u 'ka noonoo, malia o ua kumu nei paha ia nana e hoanoe- nei i kona kulana, a e hoemi awiwi nei i kona kulana nee mua i ka peki hope. A no kuu ake no e ike maka i ka oiaio mamua o kuu hoopuohō ana aku iaia i mea nona e puiwa ai a huna paha mamua o ka maopopo pono ana ia'u, nolaila, kaomi malie iho la au a ike maka. Hooholo koke iho la a*u i ka'u hana pono ma ko*u aoao, oia hoi, e hookuu aku aū i na keiki i loaa ai iaia he wa ai a kaawale mai kahi a'u e haohao ala, a i loaa āi ia'u he wa kupono e hele aku ai e ike maka i nei mea nana e hooweliweli nei i kuu noonoo. Nolaila, haawi koke aku la au i ke leauoha i na haumana'e hele apau loa iwaho nō ka hoomaha ana, oiai no nae, aole i hiki aku i ka manawa no ia apana hana o ke kula. I ka manawa i haawi ia aku ai o keia kauoha, ua ku awiwi ae kela ame keia a haalele iho la i ko lakou mau noho, aka,-no Takahone-sui nae aole oia i.eu ae mai kona noho ae. A mamuli o keia kumu, ua hoo'pahaohao hou ia mai au, a nalu iho la au malia no kona noonoo nui no paha i ka -hoohialaai me kel£L mea paani punahele loa ana i minamina loa ai, ke kumu nui nana i kaohi iho iaia ia wa hauoli o na keiki. Oiai nae na keiki e ae i puka ai me ka olioli nui. Ua ninau aku au i ke kumu nui o kona hele ole ana iwaho i ka 'wa hoomaha, ua pane mai oia ia'u i ka pane kupono no, ina. aole he hoohuoi' iloko ou, ina la paha ua ae koke aku no au ia kumu me ke kuihe ole. Ike koke iho la au ina e noho ana oia iloko, alaila, aole loa he wa e hopko ia ai o ko'u manao no ka huli hele ana aku ma ka meheu o ka mea huna pohihihi nana e kaohi nei i kona nee mua ana. A mamuli o kq,'u hoomakāukau ana iaia me na olelo ku i nolaila, ku ae la oia iluna me na helehelena ku i ke kaumaha' a haalele iho la i kona noho, a puka aku la iwaho me ka minamina nui no kona waiho hookahi an.a iho i kona hoa. paani e noho i kahi o laua. Ma ka'u hoomaopopo' aku me he ala aia pu iloko ona he noonoo hopohopo no kona mau hoakula, i na oia e ike ana e lawe pu ana oia f kela aikane aloha ana a ike mai lakou, alaila, e kfi mai ana paha lakou e milimili a i ole e paani prt paha me ia a make, a i ole a hemo aku paha mai ia'u aku, pela oia i hoihoi ole ai e hoikeike ole 'mai

ia'u a i kona mau hoakula pu. I ko J u ike ana i koiala puka āna aku *iwaho tia eu ae la au a hele aku la me na kaina wawae mama no kahi o koiala ume waih'o buke, oiai, ke hoomanao mau la au aia he mea ku i ke kupaianaiha ma ia wahi, a he mea hoi nana i makahehi loa ai. A-e nalu ana au ia'u iho me ka ninau nui ana, heaha la ka keia keiki mea paani ano nui loa e mailani nei? Ia 7 u i huki mai ai ika ume palapala iwaho, ike koke iho la au he ''Iole!" Ae, he iole ka kana mea e paani m'au nei. Aua piha pu nohoi ua ume nei ona me na hunahuna mea ai o na ano like ole. Pela iho la i loaa ai ia'u ka mea huna ku i ke pahaohap a kuu haumana punahele, ka mea hoi ana i huna malu mau ai ia'u i na manawa lehulehu i hala aku. Ike pu iho la nohoi au pela ka i hiki ole ai iaia ke huli i kana haawina, aka, papani hou aku la au ika ume me ka waiho ole ana aku i meheu mahope o'u nona e ike ai a e hoohuoi ai paha, ua ikeia e a'u na mea apau loa. Hoi mai la au a noho ma ko'u wahi, a hookani aku la i ka bele no ka hoi mai o na kēiki iloko o ka rumi kula no ke kula ana aku. I ka wa i noho ai o kela ame keia haumana ma kona wahi iho a hoomaka i ka nana ana i ka lakou mau buke, ua kiloi hou akii la au i ka'u okilo ana maluna o Takahone-sui, ina paha ua loli ae kona mai ko na wa i kunewa hope aku. Aka, aole pela i ikeia ai, ua poho wale ia mau upu ana a'u, a he moeuhane palaualelo maopopo hoi ia. Ike koke aku la no au i kona kulou ana iho ilalo a hoomau no i ka nana ana i kana iole punahele. Ua ninau koke aku la au i kana mea e nana ana, a o kana i pane mai ai o kana haina maa mau no he "buke," me kona manae paha aole no au i ike iki i keia hana ana. Ma ka'u mau ninau a pau loa iaia aole loa he wa ana i pane mai ai me ka pololei, aka, ua paku'iku'i pu mai oia me ka pakike pu ana. No ko'u ake nui e hooponoponoia keia pohihihi mawaena o mauaaelilo hoi oia i haumana huli palapala, me kuu iini e hoohuli hou ia ae a oi kona kulana holomua i ko ka wa i hala aku, a pela au i makemake ai e hoonuinui aku iaia ma ka olelo ana, aole hoi ma ka hoehaeha maoli ana aku iimea nona e wiwo ai a maka'u ia'u, aka, ua haule pahu wale ia mau upu aqa ?

Ku koke ae la au a hele aku la me ko'u kaukai ole akti e loaa hou i wa no maua e kukai kamailio hoopau manawa wale ai no. Hele aku la au me ko'u hookaukaulua ole iho, huki mai la au i ka ume me ko'u haawi ole i wa no maua e papaolelo hou ai, oiai, ua ike au he mau manawa wale no ia e hoopau ia ana me kona hopena waiwai ole. la'u nae i hoomaka ai e wehe i konaumepalapāla, ua ku koke ae kela iluna a pane mai la ia'u: " Aole he kuleana iki i loaa ia'u e wehe ai i kona ume, oiai, ua uku kona makuakane ia'u, a o ke kumūkuai ia i lilo ai o ko'u manawa ame na mea apau loa imua o'u iaia. Aka, aole au i pane aku i hookahi huaolelo iaia. O ka'u wale no i pane aku ai iaia, e hoopau koke oia i kona malama ana i kela iole, ai ole pela e lawe oia a hookuu aku i ua iole la ana, a ina oia e hoomau ana i ka malama ana, alaila, e kipaku no au iaia mailoko aku o ke kula. I ka pau ana o ka'u kamailio ana, aole loa oia i hoopuka iki mai ia'u i hookahi huaolelo, aka, o kana wale no i hoike mai ai ia'u, o ka hoopiha ia o kona maū maka me na waimaka. No kona pane ole ana mai ia'u i hookahi huaolelo e hiki ai ia'u ke ike e loli ae ana kona kulana ma nei muli aku iloko o ke kulana maikai o kona mau la omaka mua o ka huli ike, a'u nohoi e kau nui aku nei ma ona la wale īho no e puka ai o ko kakou mau inoa, ko olua e na makua a o ko'u holio ka_mea nana e a'o. He manaolana mau ko'u me ka minamina nui ina aole i loli iki kona ano i ko keia wa e ne'e nei, alaila, e lilo ana oia i kilo aupuni kaulana-« haaheo palena ole ai oke Aupuni Imeperiala o Kina nei, a e lilo pu ai ko kakou Emepala nei i makaha kipa na na kilo aupuni no ka ui a ninaninau an§t i kona mau manao kalaiaina, oiai, i ko'u hoomaka ana iho nei e hoomahele iaia ma ia mahele o ka ike, ua pane ia mai la eia na wehewehe a'u i moenhane mua ole ai. Pela pu nohoi me tia buke okoa aku o kela a me keia ano, a me ia mau kulana omaka mua o ka emi hope pela au e hai aku nei ia oe, a nau hoi ia e hoike aku i ka makuakane ke hoi mai i ka'u mau mea a pau loa i hai aku nei ia oe me ka hunahuna ole i hookahi mea. I ka hoo.ki ana iho o ke kumu i kana kamailio ana i keia moolelō loihi imua o Liu Fat, ua ikeia aku la ka hiolo ana mai o na waimaka ma kona mau papalina: Mahope iho o ka mao ana ae o ia mau kuakoko e hekau ana iluna ona, ua pane mai ]a oi» me keia mau huaolelo;

"TJa minamina nui au i ke keiki no keia haawina i ili iho maluna ona, a pela au i hele mai nei e hoike aku ia olua apn§ ka nōnoi pu'aku i ko olua oluolu, malia i hoolohe ole paha hoi ia'u i ka mea e, maiia na lioi na olua e a*o aku iaia loli ae paha hoi." Malia hoi o loli, ko kakou palekana ka hoi ia, a nana aku kakou i na ouli hiki mai o ka manaWa e kaikai ia mai ai e na aui lelepuni o ke au o kona mau la a'u e hewa ole ai ke kaena ae. "Oia nei ke pookela o na mea i hanau ia e ka wahine a'u e ike ai, a e ike aku ana no." Me keia mau olelo hope, ku ae la ua kumu nei iluna a haawi na olelo hookuu he aloha, a hoi aku la i kona wahi me na kaina wawae mama y me ka manaolana e hoea mai ana he la e lilo ai kana mau olelo ao ma o ka makuahine la o Takahone-sui i mea waiwai, a e puka ai hoi'o kona inoa ma o kanahaumana ala. Oia wale iho la no kana uku nui e kaukai aku i»ei ia mea no kona luhi, i lilo ai hoi oia i kumukula moolelo nui ia e na haumana e hiki mai ana o ke aupuni kaulanat) Kina. E nana aku nae hoi kakou ia mua me ke kali hoomanawanui ana, malia hoi o hookoia mai ia mau iipu ana e Tia au o ka manawa. Nana malie aku nohoi kakou i ke kumu e huli hoi la no kona wahi, a e hoaui ae hoi kakou i ka mea nona keia nanea ame kona mau makua.

MOKUNA VII. IiUAOLE KA IYIAALEA 0 KA OPIO, A PUHIH KA HAU Nui I KAHI HAU IKI. I ka hala ana aku o ke kumu i hiki mai ai o Takahone-sui i kauhale, a iaia i ike mai ai i na helehelena ano e e hekau aku ana iluna o na helehelena o kona makuahine, ia wa koke no i lele emoole tnai ai iloko kona waihona noonoo na halialia hoomanao, ua hiki iho paha i kauhale kana kumu, a malia ufr hai aku paha i ka moolelo piha o kana hana eepa oia la i kona makuahine, a pela paha i hookunahihi ia ai na helehelena nohenohea o kona mama aloha, a i keia hiohiona ano kōhu ole. Nolaila, hooholo iho la oia i mea e loaa ai he aloha ia nona iloko o na maka o kona makuahine, hooholo iho la oia i kona manao e hana oia i mea e lilo ai na olelo pololei i hai ia no kana mau hana kekee i mea waiwai ole. A elike nohoi me ke ano mau o keiki i maamaalea ia mau ano hana la o ke kolohe, Kulou kokeuho k kona poo ilalo, oiai, ke kokoke aku nei oia imua o ka nmkuahin©, a i kona ea nn» *e ilunA l biki pono akvi »1 oin imua o H» m»*

kuahine, a ike mai la kola ike keiki ua hoopiha ia na onohi maka o kana keiki aldha e^ka^aimaka. E ha r uha ; u uwe aku ana kana keiki me na huaolelo hiki mua oka hoolauna ana ia laua. 'E mama, ua pepehi ia mai nei au e kamalii. 7 ' ,'Me keia mau olelo ame keia mau heiehelena o Takahone-sui imua o kona mama aloha, nalohia a« la kēla mau manao inaina iloko o Liu Fat no kana keiki, mamuli o na hoakaka a ke kumu ma kana moolelo. Hoopiha koke ia iho la kona puuwai no ke aloha i kana lei aloha. Oiai mai ko Takahone-sui hele ana i ke kula & hiki iho la ia la, o ka makamua. iho la iao kona hoi ana mai a hai i kona makuāhine, uā pepehi ia oia e kamalii. Nolaila, hoomohala aku la oia i kona mau lima i kana keiki aloha a hopu aku la a hoopili mai l|i imua o kona umauma, a ha,pai ae la a hoonoho pono iho la iluna o kona mau uha'me-ke kulou pu ana iho a muki iho la ma na papalina o ua lei nei ana, me ka helelei pu o kona mau waimaka, a i ka ike ana ae hoi o Takahone-sui i keia kulana o kona makuahine, ia wa i hooi loa ia\ae ai o kona halo'ulo'u ana. A ninau iho la oia i ua keiki noeau nei ana; aia mahea wahi i eha i krfa ka^ipalii? Kuhikuhi ae la o Takahone-flui aia ma ke poo. Huli koke iho la ka makuahine! ma kahi a ke keiki i kuhikuhi aku ai iaia. Pane iho la ka ke huli nei au la aole ilae he wahi moali iki oko eha. IJaālipolipo loa iho la ua keiki nei i ka uwe h&alo'ulo'u. A no ia ike o ka makuahine.i keia lipo loa o ke keiki, hoomaka iho la kēla e hoomaneoneo ma poo. Iko Takahōne-sui ike ana hoi i ka hana nanea a kona makuahine iaia, lloomanao iho la oia, uapuni maoli kona makuahine. Nolaila, hoohiamoe maoli iho la hoi kēia. A no ka ike hoi oka makuahine i koiala hoonanea, aiwa loa iho la hoi koiala hoomaneoneo ana. No ka manao oua makuahine nei e biamoe oa iho ana ua keiki nei ana, a e hiki ole ana īaia ke kaikai aku, nolaila, pane iho la oia: "Auwe, o ko hiamoe iho la no ka ia e pepe me kou ai ole." Lohe ae la o Takahone-sui i keia mau leo kaukau aloha a kona makuahine, nolaila, ku ae la oia ilui*a me ke kulana o ka mea i.puohō mai ka hiamoe io ana a hoi pololei aku la no kona rumi moe me ka nonenone e houhene liiliii ai o ka uwe^-aipa. I keia lohe ana no o ka makuahitte, hbomanao loa Iho la oia ua eha loa io no ke keiki. Nolaila, hele akU la oia a iholama ke poo, a oiai ke keiki i kuananea o koiftto kuahiawoe lo* io no