Ka Lanakila, Volume I, Number 14, 14 October 1909 — KA UI NOHEA TAKAHONE=SU=I Ka Huihui Hoku Olino o Pekina a i ole O ka Mahina Kau Ahiahi o na Kapawai o ka Muliwai Ialu. [ARTICLE]

KA UI NOHEA TAKAHONE=SU=I

Ka Huihui Hoku Olino o Pekina a i ole O ka Mahina Kau Ahiahi o na Kapawai o ka Muliwai Ialu.

Ka La Hiki Aumoe o Pin-lana-Ho, ke Anuenue Olino Wanaao o Sana-Hei~Wei

MOKUNA VII. Luaole ka Maalea o ka Opio, a Puhili ka Hau Nui I 'KAHI Hau Ikī. Ma ia wahi i lawe ae ai o Takahonesui i ke kahua o kana hana, hapai mai la oia i ke pakaukau a kukulu iho la, me ka olelo pu ana aku i ka mea nana i hapai mai i ua mau ukana la. Ke lawe nei au 1 keia wahi i kahua no ka'u hana i keia la, kahi keia i hoomoe ia ai o ko'u mau kupuna, ja na, lakou keia mau mea ai a kakou i *awe mai nei no kuu manao ua pau ]oa paha lakou i ka pololi, nolaila, e hoi olua i keia wa, a na'u nohoi au e hoi aku, a hui pu aku kakou i kahi o keia mau mea i loaa mai nei iloko o elua hora mai keia wa aku. "A ke hui pu kakou, kii mai hoi olua i-»a ukana a kakou a hoihei ae/' Ia laua i hala aku ai ua hoopiha iho la keia i ke pakaukau me na mea ai, a lawe ae la keia i kona noho a kukulu iho la ma kekahi poo o ua papaaina la. Wehe ae la oia i kana wahi aikane a hoonoho iho la ma kekahi poo, a hoomaka iho la oia e kaukau n\e ka olelo ana iho ia laua e u noho nei. kuu aikane aloha o na la i hala a hiki i nei la a kaua e hui hou nei ma keia wahi malihini ia kaua. Ke haohao nei paha oe no ka nui loa o keia mau mea ai i hoolakoia i keia la> he hana hoi au i ike mua ole ai. Ua hoomakaukau au i keia mau mea ai i hoike no ko'u aloha nui j'a oe, oiai, i keia la e kaawale ana kaua, pale oe a pale au. "Aole au i makemake e kaawale kaua, aka, ua lilo ko kaua noho hoaloha ana i mea no ke kumu e huhu loa ai ia'u, a ua hele aku oia e hoopii ia'u i ko'u mau makua, a ua huhu pu laua ia'u me ke kipaku pu o ke kumu ia'u mai ke kula mai kahi a kaua e noho pu ana. "Ua kauoha pu mai kuu makuahine ia'u e hoooau Joa aw i kuu malama ana ia oe, a ina aole

au e hooko makeniake ona, alāila, e kipaku no laua ia'u'me ko laua hoopale mai ia'u, aole l?ua e kapa hou mai he keiki au na laua. N'olaila, eia na mea &i<a'u i hoomakaukau ai na kaua, a e noho īho kaua e ai me ka olioli." Pau ko laua ahaaina olioli ana, pane aku la o Takahone-sui i kahi aikane; "auheaoe ke kokoke mai nei i ko kaua wa e kaawale ai, a nolaila, eia na alanui mana eha imua ou. O ka u kauoha ia oe, o na alanui e holo nei i o a ianei, oia hoi ma kelaame keia kauhale mai hele oe, mahope oe make, a o ke alanui e ho'o nei i kai ua like pu no, no ka mea, ina e hiki n ana oe ma kahi kauhale, a o kahi paha e noho m ana e ke kanaka, a ina he Owau (Popoki) ka lakou a ike ia oe, o kou make no ia. "Nolaih*, eia wale no ka'u kauoha ame ka'u kuhikuhi e maluhia ai oe, e holo oe i ke kuahiwi ma keia alanui, oiai, oia kahi nui o ka ai, aole nōhoi i noho nui ia e kanaka, amai hele hoi oe i kahi i noho ia ai e lakou, o ike auanei ka lakou P°e popoki ia oe a poi ia oe a o ko make no ia. Ina oe e hele a i pololi no oe, alaila, hele pololei no oe e huli ia'u." Hui aloha hope iho la laua a hookuu ae la, holo kela no ke kuahiwi, a hoi aku la nohoi o Ta-kahone-sui no kauhale. TJa hiki mai la kakou i ka hopena o ka noho pilipaa ana a ka haikane me ke aikane, ua hooko ia. A no ia mea Ja e waiho no kakou i ke aikane pela, a e ieakou mahope o ka raeheu 0 ka mea nona keia nanea. MOKUNA VIII. Na Haui.i Lele<JVTua Mahope iho o Kona Waiho Ana Aku i ke Kula—Ke Koa a o ka Hueu o Sana-Hei-Wei—Hoi Puolo no Kahi Ali-i laia e hoi la no kauhale, aole ona noonoo maikai, oiai oia e kulolia ana e na kokoia ana a na hoomanao no na la o ko laua noho hoaloha ana, aka nae, e hoao mau ana oia e hoonalonalo a hiki 1 ka pau ana. Oiai oia i hiki aku ai no kauhale, ike iho la oia ua nele maoli no oia i ka mea ole nana oia e hoolaulea mai, oiai, e nalo aku ana i kekahi manawa a e oili mai ana no i kekahi manawa kona. aloha no kana aikane, —a aloha wale ia ka hoi o Eleile, he wai wale nohoi ia, aiwa aku paha keia «a mili lima naaoli ia. A U manawa pu ke hoolilo la oia i kekahihapa

0 kona manawa no ka noonpo ana i na mea kupono e hoolilo aku ai no ke koena dala a ka makuahine i haawi mai ai i kumu hana nana. Oiai oia e hoopapau nui ana no ia mea, a i ke ahiahi ana, hoi mai la o Auso, hoike aku la o Liu Fat i na mea a pau a ke kumu i hoike mai ai a me ka moolelo a ke keiki a hiki i kahi o kana kauoha anaaku'ike keiki e noho e hele i ka haua, ua lawa ka huli ana i ka ike. Hai pu aku la nohoi oia, ua nui io no ka naauao o ka kaua keiki, a ua lawa maoli no, a pela au i manao ai e hoolilo aku i ke koena o kona mau la opio ma ka huli waiwai ana. A ke nui aku no oia ua nui loa kona waiwai, a pau ka luhi o ka kaua keiki, o kau no auanei hoi a o kana nohoi e huli opiopio aku ai o ka lilo no ia okakauā keiki 1 kanaka kuonoono, Me keia mau hoakaka ana ike kane, ua lilo no ia he mea maikai i ko Ausa manao. f< Ua no ia oe ka hana kupono a ke keiki au i au'a iho nei?* "Ae/' wahi a Liu Fat. "Heaha kau hana kupono i manao ai?" ka'u e iini nuinei e lilo oia i kanaka makaukau ma ka oihana hoopukapuka. Oiai he makaukau maoli no ka kaua keiki i na mea helu, pela au i manao ai e hiki ana iaia ke ike i ka nui o ka loaa mai ame ka lilo aku, ka puka ame ke poho." u lna pela ua pono, 5 ' wahi aAuso, ''Ehia dala au i manao ai ka lawa o ke keiki no kana kumuhana e hoomaka aku ai?" "Ka'u e manao nei ua lawa no oia ke hookumu mai ka-umi dala aku/' "Ua makaukau no olua? ?J "Ae," wahi a Liu Fat. O keia kumu niele loa o Auso, no kopa manao no ua lawa io ka ike o ka laua keiki no ka hana. Oiai he opiopio loa oia, aka, heakena mau aku no nae ke kumu a kana keiki iaia no kona naauro. Pela iho la oia i apono aku ai me ke keakea ole aku i ka manao o kana wahine. Ke olu la nae o Takahone-sui no kela holopono o kana papa hoonohonoho hana, oiai, o kana i weliweli nui ai, o }oaa he mea e huhu ai 0 ka makuakane nona, Aka, ke weliweli la nae oia ina e ninau ia mai ana iaia aihea la ua mau dala la ana i loaa ai mai kona makuahine maikai aku. Ina e maopopo ana ua pokole ia he hookahi dala ia la no, alaila, e ike ia ana e kona makuakane kona kupono ole no ia apana hana. Mamuli nae o ka moe malie loa 0 na mea a pau, pela oia i hoopu malie loa ai, aia kona pono ana e nalu la, o ke kaa aku o ka lakow kuk&i kamailin ana hq alahele okoa loa

Eia nae aole no i loihi loa iho ia kamailio ana a lakou a o ka pau no īa a hookuu ia aku la o Ta-kahone-sui e hele e hoopaur manawa ma kahi mau mea ana i makemake ai. Hauoli loa iho la oia no ka loaa ana i wa kupono nona e noonoo ai no ka hana ku maoli i ka holomua no kana oihana kalepa. 0 keia manawa a kakou e ka'm, nei e na makamaka no Takahone-sui o ke ahiar keia o ka elua o na la mai ka la kono-hi mai o ua pake. Nolaila, nalu nui iho la oia, he hookahi wale no la okoa i koe, alaila, hiki mai ka la kono-hi. "Heaha la ka hanakupono a'u e hana ai'iloaa ai ia'u ke dala e hooluolu aku ai au i kuu makuahine ka mea nana i haawi mai nei keia dala, a pela hoi kuu makuakane ka mea nana i huli. , ' A oiai oia me ia mau noonoo, ulu emoole mai la iloko ona he noonoo ana i ike ai he kupono, a e nui ana kana dala ma ia hana, hooholo iho la oia a paa loa kona manao ma o kana mau kumu la i ike ai he kupono. 1 kona moe ar?a ia po, i hia-a wale ia no eia ka hapanui a hiki i ke ao ana, ake loa iho la oia i wa e hele ai o kona makuakane, i loaa ai he wa kupono nana e hoomakaukau ai nona iho, i kana hāna e manao nei e nui mai ana kana loaa ke hiki mai ka manawa no kana hana. Nolaila, mahope iho o ka pau ana o ka lakou aina kakahiaka a hala aku la kona makuakane no kahi o kana hana, a koe kokoolua iho la laua me kona makuahine. Hai aku la oia iaia me ka pane ana aku: "E mama, e makaukau ana au i keia kakahiaka no ka hele ana aku i ka hana me kau mau dala i haawi mai ia'u. M A ke manao loa nei au e holopono ana no ka'u hana e manao nei, oiai, ua noonoo iho au i hana kupono e puka ai uamau dala la au, mai kou haawi ana mai a hiki i ke ahiahi nei a ua loaa, a i ka ponei aole au i moe pono iki a hiki i ke ao ana ae nei, a hiki no i keia manawa oia mau no, a ke ikaika mau nei ia noonoo no ua hana la iloko o ko'u waihona noonoo." "Ke makemake loa nei au ia oe (wahi a ka makuahine) e lawelawe oe i kau mau hana a pau loa ma na wahi a pau au e hele ai, me ka hoopono e kuu keiki, a e nana pu oe i ka pono o ka poe kiekie ame ka poe haahaa elike ko lakou mau kulana imua ou. E hoopakele a hana aloha aku oe i ka mea a mau mea i haule iloko o ke kulana ilihune a nele pu. "Aole hoi oe e lilo i m£a hao wale mai i ka hai e hoopilikia aku ai ia lakou, me kuu upu mau e uhai ia kau mau lawelawe hana ana e kuu keiki

e na au na ouH lele o ke kulana laki, i laaa pu ai ia oe na ahuai ponrai;kaj, a i noho lako a makaukau pu ai oe i kou mau la kanikoo, i ola a puka ai ko maua mau inoa ma ou la, a nolkrla, e hele oe e hana e kuu luhi nona iho la keia honua i hoopiha ia ai, aole no ke kanaka pala"teha a lomaloma *wale. Me ia mau kukai olelo mai koiia makuahine mai, hauoli iho kela, orai, he fula maikai loa iho la ia ia lakou no na lawelawe hana o ka hoauau mua o na makuā mē na olelo kupoiio rto na kulana lawelawe hana, a i ole, telana huakai hele paha me ka hemolele o ka manao o na makua, a ■pelā no o Takahone-sui i ike e ai e holopono ana no kana hana. I ka pau ana no o ka ka maiiiahiine mau alelo i ua hapuu nei, lele mai la oia a muki iho la ma na papalina o ua keiki nefi ana, mē na waimaka e hiolo ana ma kona mau papailina. Nolaila, i ka pau ana oia manawa, ua kii aku la o Takahone-sui i kana wahi i waiho ai i ua mau dala la, a lawe ae la i ka eiwa o ke dala a hele aku la iloko oke kulanakauhale. Kiei a halo aku la oia ma o a maanei a loaa iho la kana mea i manao ai. Oia hoi he elua mau ie nunui nohoi aka pake e kalewa ukana nei a kuai pu mai la ilaauaumaka no ua mau ie nei ana ke piha mai i ka ukana. I ka loaa ana o keia mau mea ana i anoi nui ai, hoi aku la oia i ka hale a waiho iho la ma kahi ana i ike ai he kupono me ka ike ole o ka makuahine. Hiki loa aku la oia imuU o kona makuahine a mahamaha mai la nohoi ka makuahiiye iaia me ka pane ana mai: 'Auwe, ua hoi mai la ka oe?' ''Ae/' wahi a Takahone-sui. "Loaa mai nei kau hana?" "Ae, aole nae i keia wa, aia au a hele hou aku, i hoi mai la au e hooluolu iki a hele hou aku." Aole nae pela ka mea pololei e mea heluhelu, i hoi mai no oia i ka hale, aole no i maopopo iki iaia ia wa ka ukana kupono e poho ole ai na dala a ka makuahine i haawi mai ai iaia e hiki ai ke hoopiha iho i ua mau ie la ana e nui mai ai o ka loaa. Na hora no keia oke kakahiaka' ana i hoi kauhale hou mai la. ī ka pau ana no o kana pane ana i na ninau a *ka makuahine, o kona hoi loa aku la noia no kona rumi a pani mai la ika ptfka a noho ihb'la oia a noonoo pono i kana i makemake nui loa ai. Oiai oia me ua noonoo la no kana hana e upu nei, hooiaio loa ia mai la ia ma o ka lele ana mai o kona mau hoomanao aua no ka la kono-hi o pa pake i kahi la mai,

Me la mau noonoo ana e nalu ana, hooholo paa iho la oia e hooko ana oia i ua apana hana la ana e lia mau nei, lele pu mai la imua ona keia noonoo ikaika loa, ina au e hele a'na e kuai i kfeīk mau mea a loaa, alaila, lawe au a ma kahi nūī o kanaka e hele ai, aole no e nele ka hele mai o kamalii raa ia wahi, a ke ike mai i kela mau mea e nui ana ua kamalīi la i kuu mau mea kuai ke hoikeike aku au. Oiai ua paa ka ipuka o na hale kuai, aoli? he wahi e loaa ai o ka lakou mau mea elike me ka'u. Na ua kamalii la ia e ne aku i na makua o lakou 0 ka loaa mai no ia o ka'u dala me ka oluolu a laki au. Hooholo pu iho la oia iloko oia wa ana e noonoo nei, 'a ina nohoi i keia hana ana a'u me keia ano a'u e hoolilo nei ike dala a kuu makuahine a i ,oaa ole ka puka, alaila, o ka'u hana kupono wale no o kuu kii i kuu wahi aikane a hele loa aole e hoi hou mai, <4 Ua ike no au he hana hoohilahila wale iiio no ia ia'u ko J u hoi ana aku ika hale a e kau mau mai na maka aloha o ko'u makuahine iho o'u, me kona noonoo pu i ke poho o kānā mau dala i haawi mai ai ia'u. Ika pau ana o keia mau kukakuka ana mt ia mau noonoo ana e nalu ana, hoopaa loa iho la oia e hele ana oia a e hooko elike me kana e nei e hana me kona hōoiaio ana me ka paa loa, e loaa ana he puka ma ia hana, Me ia mau noonoo la hele hou akula .oia a hopu iho la i na ie ame ka laau aumaka a hele aku Ia me Tca: ike ole no o 'ua makuahine, nei otia iaia i nei mau hana ana e hele nei. Ina p&ha i 1 ike mua kona makuahine laia me'ua ano hāna nei ana, ina paha ua holopono ole keia J hootiee hana ana a ua Takahone-sui nei a kakou. A ina paha o oe e mea heluhelu iloko oia la an e ike la iaia me kela ie nui kiwalao, ame kel'a laau loihi e wanaoa ana i o a ianei me kela kino opiopio pahaa oke kulana peke, a jna o oe ka lu*nV kanawai nana e hoopuka i olel6 hooholo kupono no ua hana la e hana la ia la, alaila, heaha la kau olelo hooholo kupono nona? Ke manao nei au a o kaua like no paha ia hookaukaunu ana apono ole paha kaua i kela hana, pela io paha, aka, aole e hiki ke alo ae, oiai, o ke au iho la no ia o ka nee ana o kakaua nanea, pela iho la e kulolia ai, hewa ia pane la e ke hoa? Oke kauleoia ia oe la, inakaua ilokahi ole, alaila, e kau iho ia kaua like iluna o ka mea kaupaona a kaomi malie iho. (A hui hou me Ka Lanaki^a.)