Ka Lanakila, Volume I, Number 14, 14 October 1909 — KA HULI ANA I KA WELAU HEMA! [ARTICLE]

KA HULI ANA I KA WELAU HEMA!

Kakauia e Lutanela Kakeletona. (Mai Kana Moolelo mai o ka Huli ana i ka Welau Hema)

Unuhiia e E. J. Ckawfoed, a hoopukaia ma lea kakou Hiwahiwa Ka Lanakila, no ka hoonaauao ana i ka Lahui Hawaii no ke Ano o na Welau

0 ka palaoa ame na mea momona, e laa ke jele, jarn, syrup, ko ame na lako mea ai iloko o na omole a me na lako ai i hoomaloo ia, oia ka hapanui ona pono mea ai i hooma}caukauia. No ka mea, iloko o ka aaki a ke anu o na palena o ka welau hema, e ono ana ke kanaka i na mea momona, na pukini i hana ia mailoko mai o ka palaoa. Ua hoolako pu ia no makou me na pono i'o iloko o na tini, ka i'a a pela aku. Aka, ua hoolawa nui ia mai makou ma keia mea mai na io mai o na holoholona sila iloko o ka wa hooilo, oiai, o keia io hou he pale ia no kela ma'i i weli nui ia he kewe (scurvy) e na poe imi iloko ona palena oka poai anu o na t welau. O ka lako ai ano nui o na poe ma ka aina e holo ana maluna o na heeholua, he pemmiean, aua hoolawa ia mai keia mai Kopenahagena mai, a mawaho ae o keia, ua hoolako ia mai no makou me kekahi mau la:ko ano nui e ae, he mau mea hoi e haawi nui ana i pono i ke kino me ka hookaumaha ole ana. E hoakaka aku no au i keia mahope ae nei. Ua hoolako ia makou me na aahn huluhulii a Jaeger, a mawaho iho o keia aahu huluhulu he aahu lahilahi e pale ana i ka makani i hana ia mailoko mai o ka Burberry, nana hoi i hooia mai i ka hiki ana e pale aku ina iniki aaki ana ake anu. Ua hoolako pu ia no makou me na āahu huluhulu o na poe pailaka, a i hoolako ia aku nohoi i na poe i hele ma na huakai o keia ano. 1 ko makou hoao ana i keia mau lako aahu huluhulu, ua ike ia aole kekahi i ku ono no na manawa e hele heeholua ai, a ua waiho ia, ehoemi pu mai ana ma keia waiho aiia ia mau lako i ke kāumaha e haawe ia ana e kela ame keia iloko o ka huakai. oka aahu no ke poo oia kekahi pilikia nui. Ē hoao ana kela ame keia mea imi i na welau anu o ka Akau a me ka Hema me kekahi mea kupono e pale ia aku ai ka aaKi ana a k§ &nu i ka 4 helehelena,

hana pono na ke kamahele ka uhi paa ana i ka helehelena, oiai, o kona han\i, e lilo koke no ia i mea paakiki elike m§ ka hau, a oka hopena e loaa no i ka ma'i i kapaia he frost bite, me ka hikiwawe loa. ona iako aahu kupono e aahu ia ai ma kahi pupupu hale, ua hodlako ia makou me na lole manoanoa o na Rukini, na kamaa paina pale anu, a no na wa e maki hele ai i na aahu o na poe o Lapland i kapa ia he finneskoe 7 he mau ieamaa nunui keia i hana ia mailoko mai o na ili o ka holoholona reindeer, ka aoao ili mawaho. Iloko o keia e hookomo ana makou he nahelehele i kapaia he semegrass no ke omo ana i na hou o ka wawae, a e koe ana no he kowa no ka wawae i hoaahuia me na paa kakini he ekolu, a i ole eha, i mea 6 mahana ai ka wawae. E nakiikii ia ana kei'a semegrass me ka uwiki, a i mea e paa ai ma ko lakou wahi. ona ekeeke e hiamoe ai oke kanaka ame na huluhulu aahu ua hoolakoia no ka wa e hoho ai i kahi pupupu hale, i hanaia e Jacger, a no ka wa hoi e hele ai i ka huakai, he ekeeke ia i hanaia mailoko mai o ka ili oka holoholona i kapaia he reindeer, o ka aoao hulu maloko. O na hale pea no ka manawa e hele huakai ai, ua hanaia me ka loleaila lahilahi a Willesden, a e kukuluia maluna o na pou ohe elima, i huihuiia a kahi hookahi ma ke poo oluna, ekolu pon ohe ma ke kua o ka hale, a elua ma ke alo ma ka aoao o ka puka e komo aku ai, i hanaia a poepoe elike me ka mole oka upena, a maloko mai e nakiikii ia ai a paa. Ikawa e kukulu ai oka hale e hoonu-a ia o lalo me ka hau (snow) i like ai a puni. 0 na heeholua ua hanaia lakou ma ke ano hou o keia manawa, i hoohalike ia me ke ano o ka heeholua i kapaia he discovery,- a i ike mau ia hoi ma na kii o na huakai o keia ano. 4 He umikumamakahi kapuai loa, ua hanaia ma Norewai mailoko mai o kekahi ano laau i wae ponoia, e hiki ana ke kaumaha o ka heeholua hookahi i ke kanaono paona, a i hoolako ponoia me na kaula ili ame na pahu no ka halihali aila ana. Oiai keia heeholua e holo anamaluna 0 ka hau, e ikeia no kona paa a kupono hoi no keia hana. oka aila honua ame na kukui oke ano a Primers, ua hoomakaukauia no na huakai heeholua; a o na pono e kukeia ai o na mea ai he metala i kapaia he "aluminum." 0 keia mau lako i hoomakaukauia, ua ikeia kona kupono maoli ma lia huakai o keia ano, oiai e hiki ana ke ana o ke anu malalo loa iho o ka hoailona ole* e hiki ana ia makou kē hoolilo 1 ka hau i paakiki i paila iloko o iwakalua minute. He wahi kapuahi lanahu ame na kapuahi aila ea kekahi mau mea i hoolakoia no keia huakai; a o ka wahie e pono ai keia mau lako, o ka lanahu o fcahi mokn o makou Nimeroda i koolele ia i vika,

Na lako holoholona i lawein, no keia huakai, he mau lio Manekunn hp nmik\imamahia me hookahi ka-a rae ka mikini uwila no ka wa hele ai maluna o ka hau paa. 0 keia mau lio, he niau lio ia i ikeiako lakou hiki e ku iloko o ke aki a ke aiiu, oiai, ua maa lakou i ka 'holo ana iluna o ka hau paa. E hiki ana i keia mau lio ke ai i keln ame keia mea e haawiia aku ana ia lakou, a ua lilo no hoi keia i mea e hookahaha ana i ko makou mau noonoo. Ua hiki t keia mau lio Le ai i ka ili e kauia ana maluna o lakou ke hookokoke ia kekahi a pili kokoke me kekahi. Mai kekahi wahi liilii mai iloko o Manekuria keia niau lio 5 a maho o kekahi huakai aumoana loilii ua hooleleia ae la ina ke awa o Lyttetton i Nukilani. I ke a'o ia ana o keia mau lio e na lae oo i maa ia hana mai ko lakou hooleleia ana a hiki i ko lakou laka pono ana, ua lilo i mea hoopuhili i ka makemake o "ko Nukilani poe a>o lio; a i ka laka pono ana, ua wae ae la au i umi o lakou a hooili maluna o ka Nimeroda no ka'u huakai e huli ana i ka Welau Hema iloko o ka moana Anateratica. O kahi kaa mikini uwila mai Nu loka mai, i hanaia e Arroli Johnston, a ua hoomaopopoia e hiki ana iaia ke hooko aku i ka hana i hoomakaukauia nana, oia hoi ka holo ana maluna o ka haupaa iloko o na degere aole he nui, a oiai, aole e hiki i keia kaa ke holo iloko o ka hau hjaule hou e ku ana ma keia aoao aku 0 ke kuahiwi o Hau Ake'ake'a, aia hoi ua hoike mai ia i kona waiwai nui no ka huki ana i na heeholua maluna o na moana hau i paakiki. 0 ka huina o na kanaka i komo iloko o keia hua kai e imi ana i ka Welau Hema, he umikumamalima ko lakou nui. 0 na lako akeakamai no keia huakai, he mau lako hou loa a i piha a kupono no ka noii ana i ka pahu hopu o ko'u iini. 0 na hoa iloko o keia huakai mawaho ae o'u, oia no o J. Murry, ke akeakamai ma na moolelo; o Kauka E. Marshall, mea oki a mea ana aina, o R. Priestly, akeakamai ma na mea o ka h?ontla; Kauka'Forbes Mackay, inea oki; Lutanela J. B. Adam, akeakamai ma na mea pili 1 na hWahuna materia; Sir Philip Brocklehurfit Bait, mea nana e alakai na hana me ke pa'i kii ana; a o Erneßt Joyce ame Frank Wild, na alakai o na puali ilio ame na heeholua; o B. Day, mea hana uwila ame kalaiwa kaa uwila; o G. E. Marston, akeakamai ma ke kaha kii; o W. C. Roberts, akeakamai ma na mea pili i na hploholona ame kuke; o Porolesa T. W. David, F.R.S., akeakamai ma na mea pili ikahonua; o bouglass Mawson, 8.E., B. Sc., akeakamai ma na mea pili i ke olakino, akeakamai ma ua mea pili i ka honua, a akeakamai ma lia mea pili i na makeneti; a o B. Armitage, ka mea iaia ke alakai ana o na lio, Ma ka la o makou i haalele aku ai ia Cowes, Augate 6, 1907, aia hoi o na 'Lii,ke AHi EJduware VII

ame ka Moiwahine Alezandra o • Beritania Nui, ua pii mai la laua iluna o ka Nimeroda, kahi moku o makou e holo aku ai ma keia huakai, he keia i hoohauoli ae i ka puuwai o na poe iloko o keia huakai, a ua haawi mai la ka Moiwahine Alezandrs me ka lokomaikai i ka hae Union Jack he makan? na makou e malama hoomanao ai nona, a i lawei? aku e makou ma keia huakai i ka Welau Hema. Ma ka la 1 o lanuari, M. H 1908, ua haalele iho la makou i ke awa o Lyttelton no na welau o ka poai heina. Ua loaa ia makou mai na kamaaina mai o i\ukilani ame Auseteralia he mau hoalohaloha ana atne na kokua ana he nui i hiki ole ia'u k£ panai aku me ke kupono i na hoomaikai ame na mahalo ana he nui ia makou-i haalele iho ai, ua ,lilo ia i mau mea hoomanao waiwai nui na makou e hiipoi ai ma keia huakai. oke anaina e mahalo a e hoomaikai mai ana ia makou mai na kiekiena mai, ua oi aku maluna o kanakolu tausani ame .na. moku liilii e ukali ana ia makou i ka hoopuka ana aku mai ke awa aku. Ua koloia aku makou a hiki i ka poai o ka moana Anateratika e kahi mokuahi i kapaia o ke Koōnya, imea e hiki ai a koe ka lanahu; a o keia mahele o ka huakai a makou e hele nei, ua lilo ia i mea hoonaukiuki me ke kaumaha pu. 0 ka ino o ka moana ua pii mai ia me ka weliweli oiai e koloia ana makou, o ka laina o makou e koloia nei i huipuia me ke 'komo.o ka Nimeroda i na lako o ka huakai, ua paialewaia makou io a ianei. Ua pinepine wale ke ku fnalie ana o na moku oiai ka ino e noke mao ole ana i kana hana; oiai, aole he pono e holo keia hele aua o ili ke kai me ka ikaika nui maluna o ka moku a lilo aku na ukana maluna o kona oneki i na ale ahiu o ke kai lipolipo; a iwaena o keia mau ukana maluna o ka oileki naiio Manekuria, na ilio, ke kaa mikini uwila ame na lako aila. Mamuli o keia paialewa hele ia ana o makou ua liu iho la ka Nimeroda, a e hana mao ole ana hoi makou ma ka pauma ana no ka hoopakele ana i ka moku o piholo. 0 ka poino i loaa ia makou oia no ka make ana hs hookahi lio, a i pilikia keia lio mamuli o kekahi ino o ka makani hurricane nana i hoohina wala-kua ika lio a poino. Ua niakalakala ae ka ino a ikeia aku la ka hau paa e nee hole ana he 1500 mile mai Lyttelton mai, oiai, makou e koloia ana i ka umikumamaha o na la oka huakai. Ua hoonaeleia ae ka ino aole nae hoi i kuhohonu, a mahope o ka hookuu ana aku i ka laina e kolo ana ia makou mai ke Koonya mai me na hoomaikai ana he nui, ua holo aku la makou malalo no o ko makou mahu ponoi o kahi moku uuku Nimeroda. (A hui hou me Ka Lanakila.)