Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 12, 2 May 1834 — HE HOKI NO KA HOKI [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HE HOKI

NO KA HOKI

* X7a like kekahi ano o'ka Hoki me koka E.io. He mea nui no-nae ka lio. : Ua like na helehelena o ka Hoki me ko ka Lio a me ko ka Zebera, he ino nae ka Hoki. ' He ahinahina ka Hoki, a kokoke eleele tekahi, a kokoke keokeo "kekahi., • : Ua loaa no ka Hoki ma naainamehana ) pau, he 'ieakaikāhi na aina i noho ole ia Ma Sepania k ; a Hōki maikai, no ka nea, ua iaalama nui ia, i ka ai, a ua ao nui. & no hoL He kakaikahi ka holoholona i oi akū eona maikai mamua o ko ka Hoki. Ma kekahi aina oia ka mea halihali nui ka ukana, a ua oi aku k-ona ikaika ā ine tona ahonui mamua o ko na īio e a pau i ike ko lakou nui me kona. He iio pono oa ia ke hooholo, no ka mea, he wawae

palaha ole kona: e hina ka lio maoli, hina ole ka hoki. Okoa ka Hoki laka, okoa ka Hoki hihiu. Ma na ululaau ma Amerika Hema, a ma Asia, ua loaa na Hoki hihiu. Ma na ohaua nui lakou e holo ai, a ua hihiu loa. Ina iai nui lakou, noho wale kekahi Hoki kane, a elua paha, e kiai. Ina ike aku laua i ke kanaka, a i kekahi enemi paha, alaila hoto aku ke kiai, a poai i ua enemi la, elua poai ana paha, ekolu paha, a pela e makaikai ai. Alaila hoi aku na ki- j ai i ko !akou poe, a hoholo nui lakou iloko o ka ululaau. Ua makemake hui ia ua poe Hoki hihiu i no ka mea i ka wa i hoolakaia'i ua anaikai loa lakou. Aka, no ko lakou mama i i ka holo, ole i loaa kehahai aku Anoka| hiki wawe oko lakou honi ana, aole hiki ke hei malu, aole hoi e komo iloko o ka upena. Ma Per«sia ua loaa lakou malo-

ko o na lua "1 eliia, a hoopiha ia i na lau a me ka opala mama. liaule ka Hoki iloko o ua lua nei, ano ka palupalu o na lau a me ka opala, aole i eha, aoie nae e hiki ia ke lele iwaho. Nolaila, loaano i ke kanaka a hoolakaia. /jVo ke keiki maloko o ka huamoq. A hoopunana ka moa wahine i kaua mau hua, i umikumamalua mau hora, alaila, ikea iki mai ke ano o ke poo a me ke kin<> oke keiki. Ai ka pau ana o ka la hookahi, alaila, maopopo ka hookui ana o ka puu; a i ka pau ana o na la elua, ua ikea mai na paiaa koko elua a maopopo no hoi ka hookui, ke nanaia'ku. Ai ke kanahiku o ka hora, (oia na la eluaame na hora he iwakaluakumamalua,) ikea mai no na eheu, a ma ke poo, elua puhae i mau' wahi no ka lolo; akahi puhae n® hoi no ka nuku, a elua puhae e ae no hoi no ka lae

kekahi a no hopē kekahi. A hala na hora hookahi hanferi a me kanakolu kumamakahi, (oia na la elima a me na hora he umikumamalua,) ua maopopo ka hooenene o ke keiki ia ia iho, ke nanaia'ku. A i ka pau ana o na hora' hookahi haneri a me kumamawalu, (oia na la eliina a me na hora. h& umikumamawalu,) alaila, ikea mai na haupo a me ka opu. I ka pau ana 0 na hora 142, (oia na la elima a me n a horahe iwakalua kumamaJua,) uaikeamai ka naau. a me ke aluna. A i ka hiku o ka la, ae la ka 1010 ka i heehee mam u a. I ka 190 o ka hora, (oia na la ehiku a me na hora iwakalua kumamalua,) o ka hoopunana ana, wehe ae laka nuku, a ikea niai la ka io ma ka umauma. I ka I S»i o ka hora, (oia na la ewalu a me na hora elua,) ikea mai ka iwi umauma. I ka 210 0 ka hora, (oia na la ewalu a me na hora he umikumamawalu,) puka mai no na iwi aoao mai loko mai o ka iwi maopopo loa ka nuku, a me'ke au. I ka pau ana o na hora 230, (oia na la eiwa a me na hora he umikumamaha;) omaomao mai la ka welau o ka nuku; a ina i nahaha ae la ka hua awehe ae lakekeiki; hooenene ae la ke keiki ia ia iho. A hala na hora 240 ? (oia ka umi o ka la,) ulu mai la na hulu, a paa iki ka puniu. A hala na hora 264, (oia na la he umikuinamakahi,) ua ikea mai na maka. I ka 288 o ka hora, (oia na la he umi kumamalua,) ua paa na iwiaoao. 1 ka pau ana o na hora 365, (oia na la he umi kumamaha a me na hora he umi kumamaiwa,) wehe pinepine ae la ka nuku. A hala na hora4sl, (oiaka umi kumamawalu o ka la,) ioio mua mai la ke keiki. A mahope mai ikaika mau ae la ia, a maiiuahua ae la hoi, alailahemoaku la iwaho. iN'ani ke akamai o ke Akua! Nana i hana liilii mai a lilo ka mea ola ole i n:ea e ola ana. Ina i hana e kekahi fala o ke keiki a ī ka manawa e paha, ina ua ano e no kē keiki aole e lilo ia i moa. Pela ka malama mau ana ame ka ike mai i na mea a pau loa. Oia kekahi inea e maopopo ai ka mana a me ke akainai, a rae ka maikai o lehova. Ki 3HJOOLEI.Of, N'O Aicu?ita. 4: 11. I k«i maKahiki 525 rrißmun o ti'Bu, i ke kinohou o ke alii ana o Pesamani{o, hele mai 11 ko Ptresia a hiki i Aigupita, a kaua J zj°J a ' kek;.hi kuhmakauhale o r< lusw ka inoa; o kamuhuae ka alini kauao ko Peresia. A i! e

ae la oia i ka poe akua o ko Aigupita, o ka ilio, o ka popoki, o ka moo a ia mea aku ia mea aku, a ua laa loa ia mau mea i ka ma nao o ko Aigupita; alaila, hoakoakoa mai o Kamebuse i kekaki o ia mau mea a hoonol/o aku la ma kealookona puali,/alaila, hele oia i ke kulanakaiihale. A ike mai ko Aigupita, niakau hikou o eha kekahi o ko lakou poe akua, ke kaua aku lakou, nolaila, lanakila ae la o Kamebuse me ka hoole ole aku. A mahope iki mai lanakila ae la o Kamebuse maluna o Memepi, a hoohlo iho la oia i Aigupita a pnu i panalaau no ke aupuni o Peresia. \2. Mahope mai, kaili aku la o cllikanedero i ka ninao Aigupita mai loko ae o ka lima o ko Peresia. A make iho la oia, lilo o Aigupita i kuleana no Petolemai, a i kona alii ana a me kona poe wiuli mai, loaa hou o Aigupita kona n;ini kahiko ma na naauaao, a me ke kalepa, a oi aku no i na aupuni a pau ma ia mau mea. JVo ko Poin&ia. 1 Oi aku no ko Poinikia mamua o ko na aina e ma ka haalele ar.a i na aoao naaupo. Ua paa i ka wa'kahiko loa ko lakou mau kulanakauhalei>ui elua o Turo laua me Sidona. He mau kulanakauhale waiwai loa, oi aku no hoi ka lakou hōna akamai ana a me ko lakou kalepa ana mamua o na kulanakauhale e ae a pau loa. Ma ka ofelo a ke Akua, ua kapaia na kanaka o Poinikia, o ko Kanaana, a he poe kalepa no i ka wa o Abe;ahama. 2. Ua oleloia, na ko Poinikia i loaa mua ai ke aniani, a me ka ulaula, a me ka luma moni. Olelo mai no hoi kekahi na lakou i loaa mua ai na hua palapala, a olelo mai no hoi keki.hi, na ka poe Aigupita i loaa mua ai. Na Kademu e lawe mua ai i na hua pala pala mai Poinikia a i i/elene. Ua inanaoia, o na apana olelo i pae &anckōniato ) (a koe no a hiki i keia manawa.) o ka mea ruina i kakau i ka mooolelo noPomikia, ua manaoia o ua mau apa na la ka mea kahiko loa o na j;ala- !

pala a pau, o ka Mose wale no \ koe. 3. Hoouna aku la ko Poinikia i mau panalaau a hiki i Kupero, a i Rode, a i a i Sikilia, a i Saredinia 9 a i Sepania. Ua o!e---loia, na Dido ke o Pugamalio kealii o Tu:o i hookumu ia Karetagej hekulanakauhale ma Aferika. L a kiiulana o Turo ina pio ana el»». Na >,e---bukaneza ka mua, na Alekanedero ka lua o ka pio ana. * ( No AsUKf£ A ME BaBDLOX4. 1. No Asuria mai ka inoa o kela aupuni o Jlsuria. C> Sema ka makuakane o Asura. Ua manaoia, oia ka mea naiia i hookumu ia J\ r ineva i ke kulan kauhale nui o Asuria. Ua manaoia hoi, ua kumu ia o Babulona e J\ wier<ida r oia hoi ka moopuna a Hama r ua kapaia hoi kona inoa e ka poe nana i kakau i ka kanaka o Belu. Ua mauaoia, ua hookumu pu ia mau kulanak uhale i ka manawa hookahi,a maopopo iki nrai no hoi o ka puehu ana- ma Babela. \ Aole paha oiaio ka nui o ka lakou mooolelo, a hahi mai na hanauna he nui mai ka manawa \ hookumuia. Ku e aku kekahi mooolelo i kekahi, nolaila, maopopo ole. 2. La e kekahi, ©koa keaupuni o.Asuria, okoa hoi ko Babulona, ahiki mai i ka manawa o Ninu, nana i lanakila maluna o Babulona a huipuia me ke aupuni 0 Asuria a HIo iaua i aupuni hoo» kahi. Manao ae la hoi kekalii, hookahi wale no aupuni i ka oi inawa hookahi, ua kaawale no nu& 1 mau wa nui ekolu. Mai j\meroda mai kekahi, a o Babulona ke kulanakauhale nui oia wa. A mai Ninu mai ka lua, a o J\ineva ke kulanakauhale nui. A mai ka make ana o &ada?iapala ke kolu, a lilo hou o Babulona i kulanakauhale nui. O J\inu ke kane, a o Samiran,i ka wahine, olua kekahi mau mea kaulana loa ma ka mooolelo kahiko no Asuria a me Babulona. Aole oiaio ia mooolelo. Okoa ka manao o kekahi ol;oalioi ko kekahi no ka manawa i hanaia IP 1 llekahi k^vHHb9b

3. Ua oleleia, he alii mana o APinu a he lanakila; nana i hooakea ae a hoonani hoi ia J\fineva. A lanakila nui ae la oia maluna o ko kela aina ko keia aina, al.iila, mare pu oia me Semirami; oia kona muli mai ma ke aupuni. Ua oleloia. oi aku o Semirami mamua o na wahine a pau ma ka maikai 0 kona maka, a me ka ike, a me ke akamai o kona kaua ana a me : ka hoomalu ana i na mea o ke aupuni. Hooakea ae la oia ia Babu lona a lilo ia ke kulanakauhale nui okahonuanei. A makeoia, 1110 ke aupuni i kana keiki kane ia Ninia. 4u Mai ka manawa o Nlni'a m:ii a hiki i ka manawa o Sadanapafn j oia ke alii i ka wa i j keaupuni; he m u haneii mak ihiki no ia, ia manawa, aole nui | na mea i ikeia no ka inooolelo no I Asuvia a me Babulona. ' 5. He mea hoow hawaha maoK ka inoa o Sad<inapala. Hooi-j ao mai oja ia ia iho i ka hookomo' 1 ke kapa wahine, a ma ka hana j tvahine, noho ino no me ka pa- \ lupalu o ke kino, a me ka moe koiohe me kana poe wahine i ma«ia a me kona poe wahine i ma?e ole ia. A mahope mai, huhu ae la o Arabake ke kiaaina o M<v dia, a o Belesi ke kahuna pule no Babulona no kon i noho alii ole ina, a me kona noho hilahila ana. kipi aku la laua ia ia. A i ke taua ana, heeaela o Sadanapala. t i haule ole ia iloko o ko l iua ima, puhi iho la oia i kona hale 1111 i ke ahi, a pau pu oia a me kafia poe wahine a me kana waiwai i ka wela.