Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 13, 9 May 1834 — Page 4

LAMA HAWAII.

No kahi mau hewa hou a me kahi mau hewa kahiko.

            Eia kahi hewa hou, ua nui na olelo hou a na kanaka i imi ai i me hoonalonalo no ka lakou olelo ana; eia ua mau olelo la.
            O ke kake, o ka nehiwa, o ka okoleke, o ka olelo haole, o ka olelo paniolo, o ka olelo Kauai, o ka hoopaiho, lima o ka olelo palapala; a me ka hoohuli i ka hua helu i hua palapala, ua nui no ka poe i moekolohe ma keia mau olelo hou.
            Eia kekahi mau mea e moekolohe ai, o ka haaheo wale ana, o ka hoohenahena, o ka hoohiehie, o ka hookapeke, o ka hoowaiho wale, o ka hoolauna nui ana me hai, o ka nana pono, o ka hoopapa wale ana, o ka pili nui me ka mea e.
            O ka auau pu ana o ke kane me ka wahine e, i kahi hookahi, nana mai no kekahi i ka ili o kekahi, ua olelo mai ke Akua, "O ka mea e nana aku i ka wahine e e kuko hewa aku ia ia, ua moekolohe aku kona naau ia ia."
            Ua hewa loa ka auau pu i kahi me ka wahine e, he moekolohe maoli no ia, o ka moekolohe o ka aihue no ia, a me ka pepehi kanaka, o na mea hewa a pau loa hookahi no ia mau mea.
            Ina e hana ke kanaka i kekahi o keia mau mea, ua hana no ia i na hewa a pau, i mai la o Iakobo, "O ka mea e malama i na kanawai a i haule hookahi, ua haule no ia ia na kanawai a pau" pela mai oia.
            Ina i manao nui ke kanaka he wahine paha e nana i ka ili o kekahi mea, ea, ua maopopo kona moekolohe, ma keia aina ua akaka no ka ouli o ka mea moekolohe.
            No ka mea, ua mele ia mai e kekahi haku mele penei, "O ke ahi lapalapa ke kanaka ka moe, aole e nalo e kukuni ana ka ili, e hoahi ana no ia la ka manao" pela ke mele.
            Ua mele mai o Keaulumoku, no ka moekolohe penei.
            "Walewale ke kino hailea ia ia, loea palo hana ole ka manawa, i ua kauwa iki la o ke aloha he aloha pono auanei kona, he aloha hoomakaiki hoomaka moho. Hoomaka ala ana ke aloha, lihi kokoni iki ana iloko, ke anewanewa kakou, hoonono io ana ke hiki, hunapala iki ke akamai ai, hoakamai hookaii, kaii ke kuko i ka manawa, kauli kalia kahiaa, kaoo i ka nui o iwi, hauna kanaka hoaka kino. Hoolau aka nea ka hele, me he me o mana haakue la, ka liki ka ii o ka luna, hoikea iini ilaila, a noi malu ka make moe la, e ua make moe no ka loko, o ka ikena i kahi kanaka, manao ae o aka ia mai, hoohewahewa hoonalo wale, hoomaka moe ole ka luna. Lawe i ka maka ka hani kanaka, ani malu ka ike ilaila, i ka mauli hoa aloha waale, aloha opa, opa ke ake."
            Ma na mele a ka poe kahiko, ua akaka ka moekolohe i ka mea akamai i ka poe mele, ua ike pono ia ko lakou ano.
            He mea pono i ka poe moekolohe e haki loa ia mea, no ka mea he mea ike wale ia ka moekolohe; aole loa e nalo ia mea ke huna iho.
 

No ka hiki ana mai o ka malamalama i Hawaii nei.

            I ka makahiki, 1820. Ia manawa, aole i pono ka a ana, no ka mea o ka wa no ia i kuni ai. Ua hoali ae ka poe nana i auamo mai, aole i nana ia aku ka malamalama, no ka naaupo. A hala aku ia hanauna a hiki i ka makahiki 1825 alaila oaka e la ka malamalama, i na'lii a me na kanaka i ka ike ana iho i ka olelo a ke Akua, i ka i ana mai, penei a. "I hele mai nei au i ke ao nei i lama i noho ole i ka poeleele ka mea e paulele mai ia'u.'' Ke ku io nei no ka malamalama mawaena o ke ao nei a pau, oia ka mea e ike ai na mea nalo wale. No ka poe no nae i like na helehelena me ka poe nana i auamo mai na lakou no e puhi ae nei, aole paha e pio, no ka mea. Ua weli ka pono ma keia mau aina i ka makahiki 1834, ke pii ana ma Lahainaluna, ua hoolilo ia, i Lama Hawaii, he mea hoolaha ike keia no keia mau aina, no ka mea ke imi mai nei no i na mea i koe, e hai ae, oiaio no, he nui wale na olelo i koe, o ka olelo kahiko o keia mau aina aole i pai ia. Auhea oukou e na lii malama aupuni, e ae ana i ka naauao, e ae mai oukou, e pai ae na moo kuauhau kupuna ma ka olelo honua, no ka mea o ka olelo kahiko no ia o keia mau aina, malia paha o pau oukou i ka hala e aku, nalo wale loa ka olelo kumu o Hawaii nei mai ka mole mai. A i ole e pai ia la ea! he hoailona ia no ka na'lii malama i ka mea kahiko.
 

No ka lokomaikai o ke Akua.

            Eia ka mua o ko'u manao, ia kakou a pau loa. O ko kakou komo ana maloko o ka hale kula nui o Hawaii nei. Ua haina mai e oukou o Iesu Kristo oia ke ola pau ole. Pili no keia olelo i ke ola o ka uhane, he ola pau ole keia ola a kakou e lohe nei.

No ko makou Akua.

            Eia ka inoa o ko makou akua o Kaneikokala, he Akua mano. I ka wa i holo ai, kuu makuahine ma Hawaii, a make aku la ia ma ka moana, ma Alenuihaha. I kakahiaka ka make ana. He kololio ka makani, i make ai. Au iho la lakou i lalo elima lakou, ku iho la kuu kupunakane, i ka pule. Eia ka pule, a Kele akiu kelekele akiu. Kau aku akiu iluna ke kai lua hoana he wai a kane, i kuu hue i ukuhiia, i ka puna hau mea, ua ola kakou o kane i ka puna aneane, alaila pau ka pule holo mai la ua mano la. A hoolewa aku la ke poo i kohala ee aku la kuu makuahine i luna a me na kanaka a pau maluna holo aku la lakou me ka lawe o ua ia la, ia lakou a pae aku la i Kohala.
 

            I ka wa i holo mai ai makou e ao i na mea e naauao ai keia pae aina a me ke aupuni o na'lii a me ia hanauna aku a ia hanauna aku. Eia keia manao. I ka wa i holo mai ai na Misionari mua, mai na ainapuniole mai. E noho ana no makou iloko o ka malu o ka make a me ka pouli. Aka i keia manawa ua naauao kekahi poe i ka ke Akua olelo.