Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 16, 1 August 1834 — Page 3
LAMA HAWAII.
MOOOLELO
NO HELENE.
No ka aina a me na kanaka.
1 O Helene ka aina i kaulana loa mamua o na aina a pau i ka wa kahiko; he aina uuku nae, kokoke like ka nui me ka moku o Hawaii. Ua hoopuniia ia aina e ke kai, o kekahi puali ka mea i huiia ai ia me ka aina nui aia ma ka Hikina akau. Ma ka akau o Makedonia a me Epiro. He aina puupuu ke nanaia aku, he aina mauna, he oluolu loa no hoi. Nui ua wahi i lulu ai na moku; nolaila, he aina kalepa i ko kela aina ko keia aina.
2. He wahi makalii loa o Helene ma ka palapala honua; aka, ua oi loa aku kona akamai a me kona ike mamua o na aupuni nui a pau i hoomalu ai i ko ka honua. Ua kaulana loa kolaila lahuikanaka no kela mea keia mea e pono ai ka noho ana o na kanaka. O lakou no ka poe kumu ao i ko kela aina ko keia aina a hiki ia nei. Nolaila, o na mea i maikai ai lakou, he maikai no ia kakou nei ke imi.
3. Ma Helene, nui wale na lahuikanaka uuku. Ku okoa kekahi i kekahi, a ua kapaia hoi ko lakou inoa mamuli o ko lakou kulanakauhale nui. Okoa no ke ano o ia poe lahui, kekahi i kekahi. Aole i like ma ka hoomalu ana i ka aina, aole hoi i like ma ke ano a me na aoao o na kanaka. Aka, ua huiia no nae i mea e pale aku i ka eha na ka hai mai, ua huiia hoi ma ka ahaolelo a ka poe Amepikiona, a me ka like ana o ka lakou olelo a me ka lakou pule.
4. I ka wa kahiko loa ua hoomaluia na lahui a pau e na alii; a mahope mai ua pau ia, e hoomalu no na kamaaina ia lakou iho. No lakou ka aina a me ke kanawai a me ka hookolokolo.
5. O ka mooolelo o ia mau lahui, he mea ia e paipai ai ko kela aina ko keia aina. Kaua pinepine aku lakou kekahi i kekahi, loli hou ae ka malu ana; kaua aku no i ko na aina e; nolaila hoike mau mai no ka mooolelo o lakou i kekahi mea hou, a me na mea kupanaha a me na hana ano e ke manao aku.
6. O Hela ka inoa o Helene mamua a ua kapaia kolaila poe kanaka he Helene; ua kapaia hoi lakou e na haku mele, o ko Danai, o Pelasegi, o Aregivi, o Akivi, a o Akaii. O ka poe kamaaina kahiko, ua manaoia he poe mamo lakou na Iavana oia ke keiki a Iapela. He poe hupo loa lakou. Noho no ma na ana a me na hale uuku, ai iho la i na hua laau, o ka ili o na holoholona hihiu oia ko lakou kapa.
NO NA MEA KAHIKO.
O ka olelo a ko'u makuakane ia'u, o ke kapa, o ka hale, oia na mea malumalu o ke ao nei lohe oe e ke keiki. O ka ai a me ka ia oia kekahi mea pono ia makou nei, o ka noho malie o ke kolohe ole aku ia hai, oia kekahi pono.
I ko'u wa uuku, loaa ia'u kekahi hana pono o ke kino, oia ka'u i ike ai, o ka palala, i ka wa i palala'i loaa mai kekahi mau waiwai, o ka pupupu, o ka hamoula, o ka wailiilii, o ke kuaula, i hookapekeia me ka holei, o ka puakai i kapalaia i ke kukui a hooluuia i ka noni, o ka punana i kukuia i ka ie a me ke kua, o ke paiula i hohoaia i ka pohaku a me ka hohoa a palupalu a hinuhinu a aeae maikai, o ka puuakukui i kukuia me ka hili kukui a hooluuia i ka hili ohiaha a hooluu aku i ka lepo i eleele, o ke kuinaaeokahaloa, o ka aahu olena, o ke paupau a koa o ke paupau kuouelena. O ka puaa, o ka moa, o ka ilio, o ke kao, o ka lei pupu haole ia manawa, o ke aniani. Oia na waiwai i loaa i ko'u wa opiopio.
Eia kekahi mea a'u i ike ai; i ka wa aikapu, aole i ainoa; ike aku la au i ka wahine e ai ana i ka hale noa, hele aku la au ilaila, ai pu iho la, olelo mai la ka wahine, o ua hale la ia'u me ka huhu, mai ai oe o make oe, ai no wau, aole i make, olelo mai ko'u makuakane ia'u i mai la ia ia'u, o ke kolohe pono no ia, o ka ike no i ka mea ai lalau no ka lima ai no.
O kela mau mea a'u i ike ai i ko'u wa opiopio ua nana wau i keia manawa aole, manao iho la au, he mea pau e kela mea, alaila, pono ole ia'u ke malama i ka olelo a ko'u makuakane.
Puakaka loa iho la ko'u noho ana i keia ao.
HE UI NO KA HELU 15.
No ka Tiga.
Ua like kekahi ano o ka Tiga me ko ke aha?
Ua like ka nui o ka Tiga alii me ke aha?
Ehia kapuai kona kiekie a me kona loa?
Pehea kona helehelena?
Pehea kona pepeiao a me kona waha?
Pehea kona niho a me kona maiuu?
Pehea kona ano ke nanaia'ku?
He ilio hae anei ka Tiga?
He ilio pepehi anei?
Ina maona pehea ia?
He kamaaina ka Tiga ma ka aina hea?
He ilio hoolaka anei?
Ina lokomaikai aku ke kahu pehea?
Pehea ia i kona wa i huhu ai?
E holo anei ka Tiga me ka makau i ka Liona?
Noho kumu anei ka poe Tiga?
He mea waiwai anei ka Tiga?
He aha ka maikai o ka Tiga?
No ka hiolo ana o Ierusalema.
I ka wa i kaua aku ai ko Roma pehea ke ano ko Ierusalema?
He wi nui anei maloko o ke kulanakauhale?
Pehea ka hana a kekahi wahine?
I kela hana ana ua koia ka olelo a wai?
Heaha ke kumu o ka popilikia a lakou i loaa'i?
No ka malama i ka la Sabati.
Pehea ke kamailio o kekahi mau kanaka no ka hoomanao ana i ka la Sabati?
No ke Kuai.
Ehia moku i ku mai ma Lahaina i keia ulu moku?
Ehia dala a lakou i lilo pakahi ai?
Ehia hoi ke hui pu?
No ke olelo.
Pehea ke ano o ke alelo kanaka?
Pehea mai ka Iakobo?
Heaha ka mea e pono ai?
No ka Mooolelo.
Heaha ka inoa o Peresia mamua loa?
Owai ka poe i kakau pololei ai i ka mooolelo no Peresia?
Pehea ka olelo no Kuro?
Owai ka inoa o ke alii hope loa o Peresia?
Owai ke kanaka i lanakila ai maluna o Peresia?
NO KA LAMA HAWAII.
Auhea oukou e na hoahanau. Eia kou manao ia oukou e na hoahana o keia noho ana, aole kakou i noho no na mea e wale no. Eia ka mea a kakou i noho ai ma keia wahi. O ka imi o kakou i ka mea e maopopo ai ka noho ana, a me ka imi ana i ka mea e naauao ai, a me ka hoomaopopo ma na mea o ke ao ana, me ka imi i na mea maloko o na palapala hemolele a pau a ka Haku i kauoha mai ai i kana keiki ia Iesu i ka mea nana e hoola na kanaka a pau o ke ao nei, e hana kakou i maopopo ka naauao ana o kakou, oia ke kumu o ko kakou hiki ana maanei. Oia wale no ko kakou mea i hele mai ai, e hana kakou a pono. Alaila hiki ke hana aku i kela hana i keia hana, me ka imi pono, a me ka noonoo pono ana. Alaila, akaka ka maopopo o ke ao ana a kakou. No ka mea, ke waiho mai nei ke Akua i ke ola no ke kino a me ka uhane, aole oia i