Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 17, 8 August 1834 — Page 2

LAMA HAWAII.

oho o ka Reinadia, aole manoanoa ko ka Dia maoli. Nolaila, ua mehana ka Reinadia, e hiki ia ia ke noho ma kahi anu. Ua nui na maiuu o ka Reinadia, a he kani no hoi i kona hele ana. Ua liilii iho ko ka Dia maoli, aole kani. Ua waiwai loa ke kanaka i ka Reinadia, aole i waiwai nui i ka Dia maoli.
            O ka Reinadia, oia wale no ka holoholona hiki ke kauo i ka hoolua o kanaka ma Lapelani, maloko o ka hau o ka aoao akau, a e haawi pu mai i ka waiu, i ka ai, a me ka mea e mehana'i.
            E noonoo hoi kakou i keia, i ka lokomaikai a me ke akamai o ke Akua, i kona haawi ana i kanaka o kela aina keia aina i na mea e pono ai lakou ma ko lakou wahi iho. Ua nele loa na kanaka o Lapelani i na mea i manao nui ia e na kanaka o na aina e.
            No ka nui loa o ke anu, aole ola ka lio malaila, aole no hoi ka bipi, aole ka hipa, aka, ua haawi mai ke Akua ia lakou i keia holoholona maikai loa; maloko ona ka maikai o ka lio, a me ka bipi, a me ka hipa. Ina i loaa i na kanaka o ia aina, na Reinadia a nui, alaila, ua lako loa lakou, a lana ko lakou manao, no ko lakou pomaikai nui. Nolaila ua oi aku ka pono o ia holoholona ma ia aina mamua o ko na holoholona e a pau loa.
 

NO KA LAMA HAWAII.

            E ANERU, Manao au e hai aku ia oe i ka ilihune o Maui Hikina, a me ka hemahema o kolaila poe kanaka, ke haawi ole ia mai kekahi poe misionari hou. O kela hebedoma i hala iho nei, hele au a puni ka aina.
            Ua paa ka manao o Mr. Limaikaika e noho ma Haiku, ma Hamakua loa. Pomaikai kolaila poe kanaka i ke Akua, i kona ae ana mai i ko lakou makemake. Manao au he wahi maikai o Haiku no ka noho ana o kekahi misionari. Aole nui e hiki no i ko Hamakua poko kanaka ke hele ilaila i ka la Sabati; a e hiki no i ko Haliimaile poe, a me ko Makawao poe, ke hele ilaila i ka la Sabati. A i ko'u manao he nui no kanaka, ke hoakoakoa lakou i kahi hookahi. E pono kakou e na hoahanau, ke pule i ke Akua, i kokua mai oia mamuli o keia manao. E haawi aku ia lakou i ke kumu e kuhikuhi imua o lakou i ka pono a me ka hewa.
            I ko maua me Mr. Limaikaika hele ana a puni ka aina, nui ko maua makemake i kekahi poe misionari hou. Manao maua, aia no ma Koolau, ma Waianu kahi maikai e noho ai kekahi. He aina pali o Koolau. He aina ua, oluolu no nae. Ma kahi kokoke i Waianu, kanaka no. E make ana kanaka olaila no ke kumu ole. Aloha ino i ko lakou noho ana pela!
            I ko maua hiki ana i Hana, ua akaka loa ka pono o ko kekahi mau kumu noho ana ilaila. Manao maua elua kumu ka pono. Ma Wananalua kekahi, a ma Hamoa paha kekahi. He aina maikai o Hana. He oluolu no, a nui na kanaka. Ua noho paapu lakou. Eia ka mea e pono nui ai. Makemake no o Mr. Limaikaika i ua aina nei, hookahi mea wale no e poino ai, o ka loihi o ia aina mai kona poe hoahanau aku.
            Mai Hana aku a Kipahulu holo maua ma ka waa, a pae ma Maulili. Kanaka no ma Kipahulu. Makemake no lakou i ke kumu, a i ka hele ana a kekahi malaila, ma Maulili kona wahi paha e noho ai.
            Kanaka no ma Kaupo. Aole maikai loa ka aina. He aina aa, aole wai kahe. He wai no ma Mokulau, ma ke kihi o ka aina: aole akaka loa kahi maikai e noho ai ke kumu o ua aina nei. Ma Puumaiai paha; ma Mokulau paha.
            Aloha ino i kanaka o Kahikinui. He aina ino loa. He aa, he wela, aole wai ono, aole ai, mauka wale no ka ai. Kawalawala na kanaka. Aole pono paha kekahi misionari malaila. Pehea e ola'i kolaila poe?
            He aina wela no hoi o Honuaula. He aa, he ino ma kahakai. Kanaka no he nui wale. E hiki paha i ke kumu ke hoomanawanui a noho malaila, no ka mea, he nui no ka poe e make ana ma ia aina, no ka ai ole o ka uhane. Eia ka hemahema o ka aina o Maui Hikina. Aloha ino i keia poe kuaaina. "Pehea lakou e kahea aku ai i ka mea a lakou i manaoio ole ai? pehea lakou e manaoio aku ai i ka mea a lakou i lohe ole ai? a pehea lakou e lohe ai ke ole ka mea nana e hai aku? A pehea lakou e hai aku ai, ke hoouna ole ia'ku lakou?"
            Kou kaikaina,
            GERINA.
            Wailuku, Maui Hikina.
            Augate 4, 1834.
 

KA MOOOLELO.
Ka mooolelo no Helene i maheleia i na wa.

            1. He pono ke maheleia mai ka mooolelo no Helene i na wa nui elua. Eia kekahi; O ka wa Mooolelo powehiwehi. Mai ka wa kahiko loa mai no ia a hiki i ke kaua mua me ko Peresia, oia ka makahiki 490 mamua aku o Iesu. Eia ka lua, o ka wa mooolelo oiaio. Mai ka wa mai no ia o ka hiki ana mai o ko Peresia a i ka pio ana o ko Helene i ko Roma, oia ka makahiki 146 mamua o Iesu.
            2. He wa loihi no ka wa mua. Mai ka hookumu ana no ia o ke aupuni o Sikiona, oia ke aupuni kahiko loa o Helene. He 1600 makahiki o ia wa. Aole oiaio ka mooolelo no ia wa loihi, he powehiwehi a he kaao wale no. Aole a lakou mea i palapalaia. Mahope loa mai ka noho ana o ka poe nana i kakau i ko lakou mooolelo; nolaila aole maopopo.
            3. Pono hoi e mahele hou aku ia wa nui i mau wa uuku eha; ua maopopoia e kekahi ano o ka mooolelo. Eia kekahi; mai ka wa kahiko loa mai o Helene a i ke kaua aku ia Teroia, oia ka makahiki 1184 mamua o Iesu. Ua kapaia hoi ia wa, o ka wa kaao. Eia ka lua; oia ka wai mai ka manawa i kaua aku ai ia Teroia a i ka make ana o Homera, ua kapaia hoi ia wa, he wa ikaika i ke kaua, aia ka mooolelo ma na mele o Homera. Eia ke kolu. O ka wa no ia mai ka make ana o Homera a i ka make ana o Lukurego. Ua kapaia hoi ka inoa o ia wa, o ka wa hookahuli. Aole mea i hoomoooleloia no ia wa. Eia ka ha; mai ka manawa i make ai o Lukurego a i ka hiki mua ana mai o ko Peresia. Ua kapaia o ia wa, o ka wa mooolelo waha, he oiaio nae kekahi.
            4. Eia ka lua o ka wa nui. Oia ka wa mooolelo oiaio. Mai ke kaua mua ana o ko Peresia i ko Helene keia wa, a hiki i ke hoopio ana o ko Helene i ko Roma. 344 makahiki ka loihi o ia wa. Ua akaka loa ke ano o na mea i hanaia. He manawa naauao. O ka poe nana e kakau i na mooolelo, he poe ike maka i na mea a lakou i kakau ai. Ua malamaia kekahi palapala a ka poe naauao i kakau ai a hiki i keia wa e noho nei kakou.
            5. Ua mahele hou ia wa nui i mau wa uuku eha. Ua kaulana ia hoi ma ke ano e ana o na aupuni ma Helene. Eia ka mua o ka wa uuku; mai ka hiki ana mai o ko Peresia a i Helene oia ka makahiki 490 mamua o Iesu, a i ka makamua o ke kaua ma Peloponesia. He 59 makahiki o ia wa. Ua kapaia o ia wa, o ko Helene wa kuikahi a lanakila. Eia ka lua; mai ka makamua o ke kaua ma Peloponesia, a i ke alii ana o Pilipi ma Makedonia, oia ka makahiki mamua o Iesu 360. He 71 makahiki ka loihi o ia wa; a he wa haunaele ia a me ke kaua pinepine kekahi i kekahi. Eia ke kolu; Mai ke alii ana o Pilipi a i ka make ana o Alekanedero ma ka makahiki 324 mamua o Iesu. He 36 makahiki o ia wa. Oia ka wa i pioia ai ko Peresia e ko Helene a me ko Makedonia. Eia ka ha; mai ka make ana o Alekanedero a pioia ai ko Helene e ko Roma; 146 makahiki mamua o Iesu. 178 makahiki ka loa o ia wa, oia ka wa nawaliwali a me ke kuee. I kekahi manawa o ia wa lanakila mai ko Makedonia maluna o ko Helene; a i kekahi manawa lanakila mai ko Aigupita, a i kekahi manawa ko Roma.
 

No ka hoopili ana o ke kanawai pepehi kanaka.

            A i kekahi mahina i hala aku nei, ua pili keia kanawai i kekahi mau kanaka ma Kauai. Ekolu kanaka a hookahi wahine i make malaila ma keia kanawai. A mahope mai i ka la 29 o Iulai, ua kau hou ia kekahi mau kanaka elua ma Honolulu. No ka hewa io no ko laua make ana, no ka pepehi kanaka. Ua kipi laua ma ka moku, a make ke alii moku ia laua i ke kiolaia. He hewa nui no keia ma na aina naauao a pau. Ua pili pono no ke kanawai pepehi kanaka ia laua. Na na alii no i hoopai i ke kanawai; nolaila ka make ana o keia mau kanaka. Aia maluna o ka moku, o Mika Pako, ma ka laau pea luna ke kau ana.
            A akoakoa na kanaka ma kahakai, he