Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 19, 12 September 1834 — Page 3

LAMA HAWAII.

na i kekahi poe puuku ekalesia, he poe Diakona, ka inoa, a na lakou no i malama i kela mau mea.
 

He Wahi Niele no ka mooolelo ekalesia.

            Ehia mokuna i maheleia ka wa a pau loa mai ko Iesu hanau ana mai, a hiki loa mai i keia wa e noho nei kakou? Heaha ka mua? ka lua? ke kolu? ka 'ha?
            Heaha ka lima? ke ono? ka hiku? ka walu? I ka wa i hanauia'i Iesu, Owai ke Alii nui o Roma? I ka makahiki hea o kona au? I ka makahiki hea o ke ao nei?
            Owai ko Iesu Makuwahine? Mahea kona wahi i hanauia'i? No ke aha i hee o Iosepa i Aigupita? A hoi mai ia, mahea kona wahi i noho ai? Owai o Ioane Bapatiso? No ke aha i hele mai ai ia?
            Heaha ka Ioane oihana nui? Ua bapatisoia o Iesu ia wai? Heaha ka Iesu hana ana? Ma ka palapala hea, i kakauia ka mooolelo?
            I ka make ana o Iesu, ua lanakila anei kona poe enemi? Ehia po ana i moe ai ma ka lua? Pehea, ua pau ua mau la la?
            I ko Iesu ala hou ana mai ka make mai, Owai ke Alii nui ma Roma?
            Owai i ike maka i ko Iesu pii ana iluna? A pii iluna o Iesu, pehea mahope? Nawai i ao aku i ka poe lunaolelo e olelo ma ka olelo ano e?
            Heaha ka mea a Petero i olelo aku ai i ka poe Iudaio? Heaha ka hope? Ehia i huli i ka la hookahi? Pehea ka manao o ka poe Iudaio i ka lilo ana o kanaka he nui loa i poe haumana na Iesu?
            Ua emi anei ka ekalesia i ka hoomaauia mai ia manawa? Owai ka poe puuku? Heaha ka lakou oihana? I ka makahiki hea ko Setepano make ana?
 

NO KA OLELO HAWAII.

            16. Pehea la e hiki ai i ke kanaka naaupo ke hoomaopopo mai i kona manao?
            Ma ka waha wale no, ma ke kamailio.
            17. Pehea hoi e hiki ai i ke kanaka naauao?
            Ma ke kamailio, a ma ka palapala kekahi.
            18. Heaha ka palapala i kou ike ana?
            He mea i hanaia e kanaka. Ma kekahi mau kaha ua maopopo ka manao, ke nanaia'ku.
            19. Heaha ke ano o ka palapala ia oukou mamua?
            He mea wai e hoopiliia e ka wahine ma ka hana i nani ai, ua kapaia'ku ka inoa he kapala.
            20. Nohea mai hoi ia inoa i keia manawa?
            No ka like iki o ka pepa i paiia me ke kapa i kapalaia, ua hoopiliia kela inoa a lilo ia i palapala. He mea hou no ka palapala, ka mea i maopopo ai ka manao ma ke kahakaha ana; na na misionari i lawe mai mai kahiki mai a ua loaa ia makou.
            21. I ko oukou ike ana ea, heaha ka maikai nui o ka palapala?
            O ka hiki ana o ka manao ke hoounaia aku i kahi loihi, a me ka ike pono ia o ka manao o ka poe kahiko mai kinohi mai, a i keia wa, a ia wa aku. Ua oi loa ka poe ike i ka palapala mamua o ka poe ike ole, no ka mea, ke paa ka manao i ka palapalaia, e hiki no ke nana hou a hoomaopopo hou, a hoolaha nui a malama loa i nalowale ole ka manao maikai.
            22. Oiaio, nolaila e noonoo nui ai kakou ma ia hana. E imi kakou i ke ano o ka olelo a Hawaii nei, i pololei loa ko kakou manao i ka haiia'i, a i pahemahema ole hoi i ke kakauia. Ua haawi mai ke Akua i ka olelo na na kanaka, aole na ka poe holoholona, nolaila, mai noho kakou a noonoo ole, mai hana holoholona kakou, e hookanaka i make hewa ole na haawina a ke Akua i haawi mai ai.
 

MOKUNA 2.

            Kum. E, e hoolohe mai oukou i keia, a e ao mai oukou ia'u. He pololei anei keia mamala olelo, penei, he hale o'u?
            Haum. Aole pololei, ua kekee.
            2. A pehea keia? He palapala o'u.
            Aole no he pololei.
            3. Mahea la auanei ka pololei; O ka kapa, a o ke kapa paha?
            Ma ke kapa ka pololei.
            4. Ina e i aku au penei, he maikai hale; Pehea ia?
            He pahemahema no.
            5. Ina e olelo aku au i kekahi penei; e kukini oe e hanahana, ua pololei anei?
            Aole pololei iki, ka ka haole no ia.
            6. Hoole oukou i ka'u mau olelo, i mai, ua kekee, ua pololei ole, ua pahemahema; pehea la oukou i ike? manao wau, owau paha ka mea ike, o oukou ka ike ole. O oukou ka poe ike ka!
            Kahaha, Owai ka mea ike ole? Ka makou mea i lohe ai no ia mai ka wa kamalii mai. Pono ole ko makou pepeiao ka lohe i kela wahi olelo. Ke hale o'u, o ka ka pono. A ina e olelo ae kakahi, he maikai hale, olelo makou, hawawa ka ia la. Aole pela ka ka poe kahiko.
            7. Oia; he mea nui no ia ka ike i ka pololei a me ke kekee o ka olelo. E hoomahui oukou mahope o ka poe kahiko noiau, i pahemahema ole. Pela makou, pela ka poe naauao ma kela aina ma keia aina. O ka olelo a ka poe naauao, ea, oia ke kumu; ina aole ku pono ka olelo a ka waha a o ka olelo i palapalaia paha me ka ka poe kahiko, aole pololei.
            Pela anei oukou e imi ai i ka olelo?
            8. Pela makou. He pono hoi ia kakou ke imi pu i ka oukou olelo i like ko kakou manao i ka pololei a me ke kekee o kela olelo keia olelo. He hana loihi no. Nolaila i nui ke aho, ma ka noonoo wale no ka ike.
            Ae ka paha.
            9. Ma na mea liilii e noonoo mua ai kakou, a maopopo loa, alaila, ma na mea pohihihi iki ae.
 

NO NA ILIO.

            O ka inu rama a me ka puhi baka a me ka pili waiwai, ua maopopo ka pono ole o keia mau mea i na kanaka o Hawaii nei. Eia hoi kekahi meia pono ole ma Hawaii nei, o ka manao nui i na ilio me ka malama nui ia lakou. Ua ike pinepine au i na wahine i halihali ana i na ilio ma ko lakou poli, aka o na keiki a lakou, ua waiho wale ia lakou ma ka hale, ua hele wale paha, aohe mea nana e malama.
            Ua nui ke aloha o ka makua i na ilio, uuku ke aloha i na keiki. Ua malama pono na makua i na ilio me ka hanai nui ia lakou, aka ua haawi wale aku paha lakou i ka lakou mau keiki ponoi, me ka manao ole ia lakou. I ko'u ike ana'ku ia mea, ua kaumaha ko'u naau, me ka i aku, auwe ka naaupo, o Hawaii nei? I iho la hoi au ma ka naau, heaha ka pono o na ilio i malama nui ia mai lakou? O ka puaa a me ke kao he mau mea maikai no ia i mea ai na na kanaka, aka o ka ilio, he mea hoopailuaia kona io e na kanaka naauao a pau, aole loa lakou e ai. O ka lio a me ka bipi kauo he mau mea maikai no ia i mea holoholo, a i mea kauo i kela mea keia mea kaumaha. O ka bipiwahine hoi, he maikai kona io a me kona waiu i mea ai na na kanaka. Aka o ka ilio, auhea kona maikai? Ua maikai no kekahi ilio i mea kiai i na ukana o kona kahu; aka, kakaikahi keia mau ilio. Aole au i ike i ka maikai o na ilio o Hawaii nei. Aka ua maopopo loa ko lakou ino.
            Eia kekahi ino o lakou, he mea pelapela lakou. Ua pelapela ko lakou kino. Pipili na uku a me na mea pelapela ia lakou, a noho pu lakou me na kanaka iloko o ka hale, a pelapela ka hale a mahuahua na uku; a ai pu lakou me na kanaka a pelapela ka ai; a halihali na wahine ia lakou, a pelapela ka wahine.
            Eia hoi kekahi ino o na ilio; ua pau na mea maikai i ka aiia e lakou. Ua pau kekahi ai i ka haawi aku ia lakou, a ua pau kekahi i ka aihueia e lakou, a nui na holoholona maikai i make ia lakou. Ku wale aku lakou i na kao a me na moa a me na palahu a pepehi a make.
            Eia kekahi ino o na ilio, o ka hae wale mai i ke kanaka. A hele ke kanaka ma ka alanui a holo paha ma ka lio, hae mai ka ilio me ka huhu a nahu mai paha, a makau paha ka lio, a haule ke kanaka a eha.
            He nui na mea ino o na ilio; nolaila ua mahalo au i ka manao o na 'lii ma kekahi kulanakauhale nui ma Amerika. Ua maopopo ia lakou, he mea ino loa ka ilio, nolaila imi lakou i ka mea e pau ai na ilio ma kela kulanakauhale. A eia ka mea e pau ai. Olelo aku na'lii, 'o na mea a pau i pepehi i ka ilio hookahi, e uku ia mai ia i ke dala hookahi.’ Nolaila pau na ilio i ka pepehiia. Ua mahalo hoi au i kekahi kapu ma Kauai. Malaila he mea kapu ke malama i na ilio, nolaila ua pau paha keia mea ino nui malaila. E pono i ka poe naauao, e manao i ka ino o na ilio, a maopopo ko lakou ino alaila haalele loa.