Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 19, 12 September 1834 — Page 4

LAMA HAWAII.

No ka Lama Hawaii.
            Eia na mea au i manao mua ai; o ka pomaikai ana o ko Hawaii nei poe kanaka i ka ike ana i na mea e pono ai ke kino, a me ka uhane. Eia kekahi manao o'u ia kakou a pau i na haumana a pau maloko o keia hale kula, no ke kanawai o ke Akua a me na'lii a me na makaainana a me kakou me ka poe kanaka i noho i kahi alii. E pono e hoole kakou i keia poe luna kanawai no ka pono ole o ka lakou malama ana.
            O kakou ka poe i pili i keia mau kanawai, o ka moekolohe, a me ka aihue, ka hoopunipuni, ka pepehi kanaka, o ka ona rama, o ka haalele wahine, o ka haalele kane. Nolaila ua pili keia kanawai ia kakou a pau, ua uku i ke dala, ua hana, ua paa i ka hao, ua kaina aku imua o na luna kanawai. Olelo mai lakou penei, ua moekolohe olua? Ae. E uku olua i ke dala no ke kanawai o ke Akua a me ke 'lii, i elua au, i eha a ko kane. E imi olua i keia mau la, a lawe mai. Ua lohe no olua i ka olelo ana a ke'lii. Pela lakou e olelo mai ai. No ke aha la lakou i holo ole aku ai ma Oahu, i keia mau la e noho nei, a hoopili aku i ke kanawai o na'lii? I maopopo ka pono a me ke kauoha mua ana mai.
            Eia kekahi mea mau i na'lii mamua aku nei. I ka la kaua o makou nei, nana aku la a ike i ka hee mai i kela alii, alaila, hoohoahanau mai la ia makou i mai la penei, e na hoahanau, i nui ke aho a me na kaikuaana a me na pokii, a me na 'ikane, i nui ke aho he mea ai ka aina. A pau ae la ke kaua ana, alaila, aole o makou kekahi e ai aina, o na'lii wale no. Olelo ae la no lakou penei, o kou wahi kahu no ia o ka mea wahi keiki no ia, o makou no kekahi e make malaila.
            Eia kekahi mea au i lohe ai, o ke kanawai o kekahi alii ma Beritania, ua lohe na kanaka i na mea ana i hai aku ai. Maopopo loa ke kanawai ana i hai aku ai. Hele aku la ia me na koa ona a me na punahele ana, a ike oia ua nawaliwali kona lio, olelo aku la i kana mau punahele, e kii i ka lio ma ka puka o ka hale kahi i ku ai. A lawe mai la lakou a ike mai la ka mea nona ka lio, olelo mai la ia penei, no wai ia lio? I aku la ia no ke alii. Owai ia alii? O king George? Oia no ke alii? O ka poka a me ka pu! e waiho mai oe i kuu lio, e make oe ia'u. A lawe aku la ia a hiki imua o ke alii. Kii aku la ua kanaka la i ka pu a hahao iho la a piha a hele aku la a hiki i ke alo o ke alii. Olelo aku la, nau no i kena ae nei i kuu lio? Ae mai la. Olelo aku la ia ina e ae oe i kuu lio e ki koke aku au ia oe i ka pu a make oe alaila ae oe i kuu lio. Alaila, makau iho la ia a noonoo iho la i keia make ana. Alaila manao ae la, ua pili i ke kanawai ana i olelo aku ai, ua lalau wale ia, haawi koke aku la ia i na dala gula ana e ono, i uku no ke kanawai ana i olelo aku ai i na kanaka a pau, i uku no kana kolohe ana.
 

No ka hoolohe ole i ka mea a na kumu i papa mai nei e haalele i ka baka.

            Eia ko'u manao ia oukou e na hoahanau o'u maloko o ka inoa hookahi he haumana.
            Ke paipai mai nei no hoi na kumu i na lala o kakou e hewa ai, ua papa mai no hoi lakou i na mea hewa a pau e make ai ko kakou uhane. Ua pai iho nei lakou ma ka pepa i kekahi mea hewa o ka baka, aka, aole i haalele kekahi haumana o kakou i ka baka, ke puhi nei no me ka manao maloko ona aole i kapu ia mea maloko o ka olelo a ke Akua, nolaila paha kekahi paakiki loa o oukou i ke puhi i ka baka, a me ka hoolohe ole.
            Ke hai aku nei au ia oukou e na haumana o Oahu. I ninau mai o Ioane Ii ia'u, i na haumana puhi baka o Oahu, maloko nei o ke kula, he kauoha mai na Binamu ia ia, e ninau mai ia kakou nei i ke puhi baka. A i ko maua kamailio pu ana me Ii, hoole aku au ia ia, me kuu manao ua haalele oukou i ka baka. I mai o Ii ia'u, o ko Binamu manao, no ia, e haalele oukou i ka baka, a mahope iho nei ike no wau i kekahi o kakou e puhi ana no i ka baka, hoomanao iho la au i ke kamailio ana a maua o Ii, hoike aku la no hoi au i kekahi o kakou, i ke kauoha a kela kumu, a me ka maua kamailio pu ana o Ii. Aole au i ike i ka haalele ana, ua mahuahua, ua hooulu hou. O ko'u manao no hoi ia, o haalele aku ia mea, o lilo hewa kahi kumu i ka baka. Ua ike no kakou ua kapa ia 'ku kekahi o kakou he wahi muki baka, e like me ka olelo ino, he kauwa paha. Ina i haawi ka muki baka i ka baka o kona haku a pau, alaila e huhu ia oia, a me ke kui aku, a me ka hana eha maoli. No ke aha la oukou i hoopaa loa ai i ke puhi i ka baka, a me ka hoolohe ole i kana kumu i ka poe kiai i ko kakou uhane.
 

HE OLELO HOOIKAIKA.

            Eia ko'u manao ia kakou. E na hoahanau, e imi kakou ma ka mea e hookahi ai ko kakou manao ana, ma ke ola a kakou e lohe nei, a ma ka pono a kakou e imi nei. Ina paha ma ka pono wale no kakou i keia mau makahiki i hala iho nei, aole ka pela. Ua imi e aku ka ka manao o ke kahi poe o kakou, nolaila, ua iho ua manao la e kaawale ma keia hana, ua kaawale io no. Mai hoohalike kakou me keia imi ana a kela poe, e imi no kakou ma ka pono hookahi, a me ke ola e noi aku ai i ka Haku. No ka mea, penei ka Iesu. "E noi, a e haawi ia na oukou, e imi, a e loaa hoi ia oukou, e kikeke, a e weheia hoi ia oukou'' Eia hoi ko'u manao, ua makau au i ka upena a ka make o ka hewa, i ke kii mai ia'u e hoohei aku, manao iho la au e haliu ae i ko kakou haku, me ka i aku, e paku mai oe ia'u, i pakele ai au i ka upena a ka make o ka hewa, no ka mea, o oe no ka mouo nui nana e hoolana ko'u uhane i ke ao, no ka mea, aole he mai olaila, aole he eha, aole he ino, aole he make, o ka maikai wale no ko laila, pela ko'u manao.