Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 19, 12 September 1834 — NO NA ILIO [ARTICLE]

NO NA ILIO

O ka inu rama a me ka puhi baka a me ka pili waiwai, ua maopopo ka pono ole o keia mau mea i nakanaka o Hawaii nei. Eia hoi kekahi mea pono ole ma Hawāii nei, o ka manuo nui i na ilio me ka malama nui ia lakou. Ua ike pinepine au i na wahine i halihali ana i na ilio ma ko lakou poli, aka o na keiki a lakou, ua waiha wale ia lakou ma ka hale, ua hele wale paha, aohe moa nana e malama. Ua nui ke uloha o ka makua i na ilio, uuku ke al iha i na keiki. Ua maluma pono na makua i na ilio me ka hanai nui ia lakou, aka ua haawi wale aku paha lakou i ka lakou mau keiki ponoi, ine ka manao ole ia lakou. I ko'u ike ana'ku ia mea, ua kaumaha ko'u naau, me ka i aku, auwe kanaaupo.o Hawaii nei? 1 iho Ia hoi au ma ka naau; heaha ka pono o na ilio i molama nui ia mei lakour O ka puaa a me ke kao hc mau mea maikai no ia i mea ai na na kanaka, aka o ka ilio, he mea hoopailuaia ki na io e na kanaka naauau a pau, aole loa lakou e ai. O ka lio a me ka bipi kauo he mau mea maikai no ia i mea holoholo, a i mea kauo i keia mea keia mea kaumaha. O ka hipiwahine hoi, he inaikai kona io a me kona waiu i mea ai na na kanaka. Aka o ka iiio, auhea kona maikai? Ua maikai no kekahi ilio i mea kiai i na ukana o kona kahu; aka, kakaikahi keia mau ilio. Aole au i ike i ka maikai o na ilio o Hawaii nei. Aka ua maopopo loa ko lakou ino. Eia kekahi ino o lakou, he mea pelapela lakou. Ua pelapela ko lakou kino. Pipili na uku a me na mea pelapela ia lakou, a noho pu lakou me na kanaka iloko 0 ka hale, a pelapela ka hale a mahualiua na uku; a ai pu lakou nie r.a kanaka a pelapela ka ai; a halihali na wahine ia lakou, u pelapela ka wahine. Eia hoi kekahi ino o na ilio; ua pau na mea maikai i ka aiia e lakou. Ua pau kekahi ai i ka haawi aku ia lakou, a ua pau kekahi i ku aihueia e lakou; a nui na holoholona maikai i make ia lakou. Kii wale aku lakou i na kao a me na moa a me na paiahu a pepehi a make. Eia kekahi ino o na ilio, o ka hae wale mai i ke kanaka. A hele ke kanaka ma ka alanui, a holo paha ma ka lio, hae mai ka ilio me ka huhu a nuhu mai paha, a makau paha ka lio, a huuie ke kanaka a eha. He nui na mea ino o na ilio; nolaila ua maluilo au i ka munao o na 'lii ma kekahi kulanakauhale nui ma Amerika. Ua maopopo ia lakou, he mea ino loa ka ilio; nolaila imi lakou i ka inea e pau ai na ilio ma kela kulanakauhale. A eia ka mea e pau ai. Olelo aku na'lii, 'o na mea a pau 1 pepehi i ka ilio hookahi, e uku ia mai ia i ke Hala hookahi.' Nolaila pau na ilio i ka pepehiia. Ua mahalo hoi au i kekahi kapu ma Kauai. Malaila he mea kapu ke malama i na ilio, nolaila ua pau paha keia mea ino nui malaila. E pono i ka poe naauao, e manao i ka ino o na ilio, a maopopo ko lakou ino, aluilu haalele l«»u.