Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 24, 20 December 1834 — Page 2

LAMA HAWAII.

            Ma ka noho hoi ma kahi kiekie o ke kulanakauhale,
15         E hea aku i ka poe hele ma ke ala.
            Ka poe hele pololei ma ke alanui.
16         O ka mea manao ole, e huli mai io'u nei;
            I ka mea naaupo, olelo aku la oia ia ia.
17         Ua ono no na wai i aihueia,
            Ua oluolu hoi ke ai malu i ka berena.
18         Aole i ike kela, malaila ka poe make,
            Aia kona poe hoaaina ma ka hohonu o ka luapau.
 

No ka Lama Hawaii, Helu 5.
"E hooikaika aku hoi oe i na kanaka hou e hoonaaupono."

            Eia ka mea i koe a'u e kauoha aku:—E lilo oukou i poe kauwa na ke Akua.
            Ua akaka lea ia ma ka ke Akua olelo, elua mea wale no a kanaka a pau loa e hookauwa aku ai. Hookauwa kahi poe ia Iehova, i ke Akua oiaio, a hookauwa kahi poe i ka hewa. Ma ka hanau ana, he poe kauwa na kanaka a pau loa na ka hewa. I aku la Iesu, "O ka mea a pau e hana hewa, he kauwa ia na ka hewa." He mea luhi wale no ka hookauwa ana i ka hewa, a he mea weliweli ka hope o ka poe kauwa na ka hewa, o ka uku a ke Akua e uku mai ia lakou, o ka make mau loa ia. No ia mea, ke hooikaika aku nei au ia oukou a pau loa, e lilo i poe kauwa na Iehova. Mai hookauwa hoi aku i ka hewa. E haalele. E mihi ponoi ko oukou hewa mamua. E haawi lilo aku ia oukou i ke Akua, i ko oukou mau kino, a me ka naau, a me ka uhane a pau loa. E hele mamuli o kona makemake. E malama i kona kanawai, a me kana mau kauoha a pau loa, i pakele ai oukou i kona huhu nui, a i ola oukou i kana keiki ia Iesu.
            Auhea oukou e na haumana a pau o ke kulanui? Aole anei oukou e noonoo ana i ka hope o keia aupuni? E noonoo ana au me ka makau, a me ka makemake nui. Me ka makau kekahi, o huli auanei ka nui o kanaka i ka lakou mau mea lapuwale kahiko; o uhi hou ia ka aina i ka pouli nui, a me ka hewa. Pokole ka wa i koe o ko makou noho ana, a uhiia makou i ke kapa eleele, nawai e ao aku ia oukou, a e hai aku ia oukou i ka Iesu olelo, ke lilo ole oukou i poe haipule io, i poe kauwa na ko oukou hanauna, i poe kumu akamai, a i poe kahuna pule? E noonoo ana au i keia mea, me ka makemake nui i ike oukou i ka maikai o keia wa no ka lulu ana i ka hua o ka pono; no ka hana ana i na mea e pono ai ka aina. E noonoo ana au i keia me ka makemake nui i lilo ai oukou i poe makaukau e kokua mai ia makou i ka makou hana nui a me ka maikai.
            Mai manao oukou, he mea hiki ole ia oukou ke hana i keia mea nui, no ka mea, aole alii oukou, aole kanaka waiwai. Ke hai aku nei au ia oukou, pomaikai oukou malaila. I ko'u heluhelu ana i ka palapala, aole au i heluhelu i ka hana maikai ana a na 'lii a me na kanaka waiwai! Kakaikahi ka poe alii i hahai mamuli o ka pono. I na wa a pau loa, ma na aina a pau mai kela kihi o ka honua a i keia kihi, ua oi aku ka maikai o ka poe makaainana i ka maikai o na'lii a me na kanaka waiwai. Oi nui aku ko lakou ikaika i ka imi ana i ka pono a me ke ola.
            Mai manao oukou, aole hiki ia oukou ke hana i keia mea nui, no ka mea, aole nui loa oukou. E nana i kela kuahiwi, aole nui anei ia? Heaha ke kumu o ia mea? O na huna one, na mea liilii loa? Pehea keia moana nui, o na moana a pau loa, o Pakifika nei? Ua palahalaha loa, a ua hohonu no; aka o na huna wai i huipuia, o ka moana no ia. Pela oukou nei, e na kanaka hou ma ke kulanui. Aole elua kanaka hou ma ke kulanui. Aole elua kanaha kanaka o oukou. He poe uuku no, aka i ko oukou makemake nui e hana i na mea e pono ai ka aina, i ko oukou lilo ana i kanaka makua, a i poe kauwa na ko oukou hanauna, a i poe kauwa na ke Akua, he nui no na mea a oukou e hana'i e pono ai ke aupuni, a me kanaka a pau. I ka oukou hana ana pela e ulu paha ka maikai ma na wahi a pau o keia pae aina; a i ka make ana o ko oukou poe kino, e aala mau mai ko oukou inoa me ka mea aala o ka nahelehele: aka, i ka make ana o ka poe hewa, aole loa lakou e ola hou aku ma ka naau o kanaka. He mea pilau wale no ko lakou inoa.
 

MOOOLELO NO KA EKALESIA.
MOKUNA 4.

MAI KA HOOALII ANA O KONESETINE, I KA MAKAHIKI O KA HAKU 306, A HIKI I KA WA O KA POPE, I KA MAKAHIKI O KA HAKU 606.
            § 1. No ke ano o ke aupuni o Roma i ka makahiki o ka Haku 306.
            He aupuni nui loa o Roma ia manawa, a aia no na 'lii nui elua, o Galerio kekahi, a o Konesetine kekahi. Eia na aina malalo o Galerio, ma ka hikina: o Asia Uuku, a me Suria; o Aigupita, a me Palesetina. Hoalii o Konesetine maluna o keia mau aina aia ma ke komohana o Aferika, a me Italia, o Sepania, a me Farani; o Geremania a me Beritania.
            § 2. No ke ano o Galerio.
            He alii ino loa ia. Nui kona inaina i ko Iesu ekalesia. Mai ka makahiki o ka Haku 303 a hiki i ka makahiki 310 hoomaau nui ia i ka ekalesia ma ka hikina. Ua oleloia aole hoomaauia mai ka ekalesia mamua e like me keia manawa. I ka malama hookahi, ua make na kanaka haipule he umikumamahiku tausani! A ma Aigupita wale no, i kela mau makahiki, ua make hookahi haneri a me kanalima tausani haumana na Iesu. Nui ka huhu o ua alii la, aka, hoolilo mai ke Akua i kona huhu i mea i hoolea aku ia ia. I ke ahi o ka hoomaauia mai, ua lilo ai ka ekalesia i mea maemae.
            I ka makahiki o ka Haku 310, uhau mai ke Akua ia Galerio i ka mai nui loa. A mai make ia i ka ilo oloko, nui loa kona makau. Manao iho la ia, no kona hewa i ka poe Kristiano, kona eha nui wale, no ia mea, kauoha aku la ia i kona poe kanaka e oki loa i ko lakou pepehi ana i ka poe haipule, ae aku la i ko lakou hoomana ana mamuli o ko lakou makemake iho, a olelo aku la, nana no e kukulu i na luakini no lakou. Aka, aole pau kona mai, mahuahua no a make ia me ka eha nui loa.
            § 3. No ke alii ana o Konesetine.
            He alii maikai o Konesetine ma kona mau aina, noho iho la ka poe haipule me ka maluhia, a me ka pomaikai. I ka makahiki o ka Haku 311, hele aku la o Konesetine i Italia e kaua pu me Makenetio, ke alii hou ma Roma. No ka nui o kona hooluhi ana i kanaka, ua kii aku ko Roma poe ia Konesetine e hookuu mai ia lakou mai kona lima aku. Kaua pu laua a lanakila o Konesetine, a hee ko Makenetio, a make i ka muliwai.
            § 4. No ka lilo ana o Konesetine i Kristiano
            Eia ka mea kupanaha a Konesetine i olelo aku ai i kona poe kanaka. I kona holo ana ma ke ala e hiki aku ai i Roma, ua kaumaha kona naau. Makau iho la ia o lanakila mai kona enemi maluna iho ona. I ka po pule aku ia i ke Akua o ka poe kristiano, i kokua mai ia ia ia i kona kaua ana. A ke ao ae, ike aku la ia i kekahi mea kupanaha maluna o ke aouli. I kona manao, ua like ia me ke kea maoli, a nui ka malamalama a puni ke kea; a maluna, aia no keia olelo. "E lanakila oe e keia." Penei.

E lanakila oe e keia.

            A ike ke alii i kela mea, kanalua iho la kona naau, no ka mea, aole maopopo i kona manao ke ano. A i ka po, i kona moe ana, ua ikeia o Kristo, me ke kea ma kona lima, a hai maopopo ia ia i ke ano. Hooikaika o Kristo ia ia e hana i ke kea e like me ka mea ana i ike ai ma ka lani, a e halihali aku ia mea i kona hele ana e kaua pu me kona poe enemi. Pela no i hana ke alii, a lanakila no ia. A mahope, ae aku, o Konesetine a me Lukinio i ka noho maluhia ana o ka poe haipule a pau loa. A i ka huli hou ana o Lukinio, ke Alii i ka hewa, a i kona hoomaau hou ana i ka ekalesia, ku e o Konesetine ia ia, kaua me ia, a lanakila ia maluna ona.
            § 5. No ke ano o ka ekalesia i ke au ia Konesetine.
            Mahope iho o ka make ana o Lukinio i ka makahiki o ka Haku 323, lilo ka aina a pau loa ma ka hikina, a ma ke komohana hoi, ia Konesetine. Nui kona lokomaikai i ka ekalesia. Kauoha aku la ia, alaila, pau koke ae la na heiau, a me na luakini o na akua wahahee i ka hiolo—a pau na kii a me na akua hoopunipuni i ka lukuia. Nana no i kukulu i na luakini hou, a nana no i hooponopono i na luakini kahiko a ka poe haipule. I kona au, mahuahua ae la ka poe maloko o ka ekalesia. Nui no na luakini nani; nui ka poe kahuna pule, a ua hanohano na mea a pau loa i pili i ka ekalesia. Aka, aole mahuahua ka maikai o ka ekalesia. Aole haahaa ka naau o ka poe i komo iloko, e like me ka haahaa o ka naau o ka poe i komo i ka wa i hoomaauia e ko lakou poe enemi. Ua komo iloko o ka ekalesia na kanaka hewa, he nui loa. Ua lilo ka poe kahuna pule i poe molowa, a i poe manao kiekie. No keia mea kupu iho la kekahi mau mea e poino nui ai ka ekalesia, mai kela wa mai, a hiki loa i keia wa e noho nei kakou. Eia kekahi: o ka hoole ana o kekahi poe i ke Akua ana o Iesu Kristo.