Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 25, 26 December 1834 — Page 4

LAMA HAWAII.

Dek. 17, 1834.
HE MEA HOOLAHA IKE.

No ka Lama Hawaii.
            He wahi manao kou ia kakou e na hoahana o ke kulanui nei.
            I ka hana ana, ua haohao au i keia mau la. O ka olelo i oleloia'i, e hana wikiwiki i ka hale kamana i hale kula. Oia ke kumu o ko'u manao ia kakou, e olelo kakou me ka noonoo i ka kakou olelo ana, aole me ka wahahee, o ka olelo wale no a hoopoina, aole me ka manaoio, no ka mea, ke noho nei no ka kakou me ka hoomaloka paha, aole paha, ua akaaka no ko kakou wahahee i na kumu a kakou, ua akaka no ka hope o ka poe hoomaloka i ka wa o Noa; ua olelo mai ke Akua ia Noa e hana i halelana nona. Ua ike iho nei kakou i ka hope o ke kali loihi i ka hana, ua hiolo koke ua hale kamana nei, no ka waiho wale ana me ka loihi loa o ka olelo ana a hala ka makahiki.
            I ko'u manao, ina e hana kakou, e hoolimalima paha, i ko'u noonoo ana, e imi no kakou i kumu hoolimalima i keia manawa no, i ke wa e ola ana kakou, no ka mea, he nui no na waiwai pono a kakou e uku ai i ka mea nana e hana'i ka hale. Eia ka'u mau waiwai i ike ai he pono. O ke dala, oia ka mea nui no ka hoolimalima ana; o ka uku a kakou e hana'i, o ke kapa, o ka ai, o ka ia, o ka ilio, o ka puaa, o ka moa. Eia no na waiwai i uku ia'i na kahuna kalai waa o keia pae aina, a me kumu kuai i ka kakou mea e makemake ai.
            Nolaila, penei e maheleia, i ko'u manao no nae, ina e makemake pu kakou i keia hana, pela kakou e hana'i, o ka hoolaa ka pono, i ko kakou waiwai a lilo i ka mea nana e malama. Ina he umi kapa, i hookahi e hoolaa aku i uku, ina he 20, elua e hoolaa aku, ina he 30, ekolu e uku aku no ka aie, pela e hana'i, mai ka iwakalua aku a hiki i ke kanaha, a me ke kanalima, o ke kanaka hookahi, o ka moa, i 5 moa, i hookahi, e uku aku ina he 10, elua e uku aku pela ko'u manao ana, mai ka la 10—100, he 10 e uku aku i ka mea nana e malama. Pela no me ka puaa, a me na pahu uala, o ka ilio ke waiho o ke kao ke haawi aku e like no me ko ka puaa ka uku ana. I ko'u manao, o na haumana waiwai kekahi e uku i ke dala a me na waiwai e ae. Aole i na haumana wale o ke kulanui keia hana, i ka poe Kumu kekahi, i na kahu kekahi, o lakou ka poe nana e olelo, i na'lii, a me na ekalesia e makemake nui ana e hoolaha i ka olelo maikai a ke Akua, i kela aina i keia aina, o ka poe i manaoio kekahi e kokua mai, no ka mea, aole e pono i na haumana o ke kulanui, no ka mea, he poe kamalii kekahi, aole e hiki ia lakou ke pii i ka laau, a me ka pohaku, a me ka puna, a me ke one, no ka mea, he loihi loa no ia mau hana.
            Ina i manao oukou e na haumana o makou nei e hana pela, e hookumu ai i keia hana i ka makahiki hou o hiki mai ea, e hoomaka, i ka pau ana o ka malama o Ianuari, i ka la pule o ka mahina hou e haawi aku. Eia ka'u olelo ia kakou e na haumana, a me na kumu, a me na hookapuhi a me na kahu.
 

NO KA MAKE.

            I ko'u hele ana mai Lahainaluna aku a hiki i Wailuku, o ka walu ia o ka la o Dekemaba a me ka makahiki 1834. A hiki au ilaila, hookahi po, a me na la elua ko'u noho ana malaila. Hoi mai la au mai laila mai, a moe i Waikapu, elua po, hookahi la ko'u noho ana malaila. A i ka umikumamakahi o ka la o ia malama, hoi mai la au mai laila mai, e hoi loa i Lahainaluna: a i ko'u hoi ana mai, a hiki au i Olowalu, aia hoi, ua make iho kekahi kanaka nolaila, o Wahine kona inaa. No kona makapehu i ka ia ole, holo aku la ia ma kona waakioloa i ka lawaia luhee. A i kona hiki ana i kahi e lawaia ai, kuu aku la ia i kana leho me ke aho ilalo o ke kai, i kahi o ka hee i noho ai.
            Pela ia i hana ai i kana lawaia ana, a i kekahi kuu hou ana aku ana i kana leho me ke aho ilalo o ke kai, aia hoi, noho iho la paha ka hee i kana leho, awala ae la paha ia me ka huki ae i kana hee iluna o kona waa. Aka, aole i hooili kana hee, nahae aku la paha ia no kulihilihi ana. A ike paha ia ua hemo aku kana ia mai kana makau aku, luukimo iho la ia me ka manao e alualu aku i ua hee la, no ka mea, ua kokoke loa no iluna. Nolaila, hawele koke aku la ia i kana aho i ka muku o ka iako mua o kona waa, a luu aku la. A i kona luu ana ea, pauhia ia e ka make. O ka walu ia o ka la o Dekemaba, o ko'u la no ia i hele ai mai Lahainaluna aku, a hiki ai au i Wailuku; o ka la ia i make ai ua kanaka la. A make iho la ia puhiia aku la kona waa e ka makani Maaa. Holo ae la kekahi waa me kanaka e noho ana iluna iho, a ike lakou he waa kanaka ole e puhiia ana e ka makani, hoe aku la lakou a loaa, ike iho la lakou aohe kanaka, a ike no hoi i ke aho e kaiewa ana me ka leho, alaila, manao io no lakou aole kanaka. Wehe iho la paha lakou i kana ipuholoholona, a lawe lakou i kau wahi o kana ukana lawaia a me ke dala hookahi e waiho ana iloko. A haalele lakou i ua waa la, a holo aku i ko lakou wahi. A mahope loa iho, holo hou mai kekahi waa mai Lahaina mai, ike lakou i ua kanaka make la e lana na i ka ili o ke kai, kuhi hewa lakou he honu. A hoe wikiwiki aku la lakou me ka manao he honu; a kokoke aku la lakou, ike aku la lakou he kanaka, kipu iho la lakou i na hoe, no ka makau i ua kanaka make la. A haalele no lakou ia ia, a holo aku. A po ia la, a ao ia po, ika ia aku la ia i uka o Ukumehame. A na kona makamaka no i kii aku ia ia e uwe, a e kanu. A hoi mai la au mai Olowalu mai a Lahainaluna a malaila au i kakau ai i keia olelo. A malaila no hoi i paiia ai.
DETEMABA 16.
NA KE'LIIUMIUMI.