Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 2, 7 January 1875 — Page 2

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, IANUARI 7, 1875.

I na Makamaka lawe Pepa.

          E hoouna aku no makou i na pepa mai keia manawa aku, a hiki i ka Poaha hope o keia malama, i na poe lawe pepa a pau; a o ka poe i hookaa ole mai i ko lakou mau uku pepa mamua ae o ia manawa, e hooki ia no ka hoouna hou ana aku o na pepa ia lakou ; koe wale no ka poe i hookaa mai. Nolaila, ke kauoha ia aku nei na mea a pau e hookaa wikiwiki mai mamua ae o ka pau ana o keia malama. Ma ka aoao ma Ewa o ka Hale Leta, maloko o ka lumi kuai buke o ka Papa Hawaii, aia ma lailla ke keena hooponopono o ka "LAHUI HAWAII."

          UA komo mai nei kakou iloko o ka makahiki hou, me ka hoopiha ia o kela a o keia i ka hauoli no ko lakou ike ana i ke au makamua o keia makahiki. Aole kakou i ike i ke ano e hoopuka ia mai ana iloko o keia makahiki e hele aku nei, he makahiki pomaikai paha, a me ka hoohua nui, a he mau ulia e ae paha o ke au o ka manawa ke hiki mai ana. Aka, e hoomaikai e kakou ia kakou iho, e hoopau i na kina a me na aie o ko ka makahiki i hala; a e hooi ae i na hana maikai, a e imi hoi i na mea e hooholo mua ai i ko kakou noho'na no keia mua aku. No ka mea, ua hoao ia mai kakou iloko o ka makahiki i hala e na poino a me na ulia nui o ka manawa, a ua haulehia mai la hoi mawaena o ka lahui, he hoohui hou ana o ka maluhia a me ka lanakila ; a me ia ano o ka maluhia a me ka noho'na laulana e pono ai kakou e hoomau aku. O na nune, a me na anoninoni ana o ka manao no ko kakou kulana, o ka kakou ia e hoao ai e hoopau, a e pale aku hoi. E hapai i ka hana i loaa a hana aku, e ku ae i luna, a e hooikaika me ka ikaika a pau no ka hoano hou ana i ke kulana, a me ka hooholo mua ana ia kakou. O ka makou keia e iini nei i ka lahui e hana aku, me ka hauoli ; oiai he makahiki hou keia, a e hoano hou i na hana a pau, ma ke ano e hooholo mua ai i ka lahui. Alaila e hauoli kupono auanei kakou no ka makahiki hou.

          O KA nuhou i hiki hope mai nei e pili ana i ka huakai a ka Moi, a me kona hiki ola ana i Wasinetona, he nuhou hauoli nui ia no kona lahui, mai kela a keia pea mai o ke aupuni. No ka mea ma na wahi a pau ana i hiki aku ai, ua hoike mai na Amerika i ko lakou mau hookipa pumehana lua ole i ka kakou Milimili. Ua ike ia mai ma kona ano kulana Moi, a ua hoolaulea ia mai me na manao waipahe. Ua manao ka Ahaolelo ma Wasinetona e haawi i haawina he 50,000 ka nui, no na lilo o kona noho ana ma ia kulanakauhale alii, a e lilo ana ia i kumu hoohalike ma na apana aupuni liilii iho a pau o Amerika. Ke pae mai la na poloai aloha iaia mai kekahi mau kulanakauhale e ae mai e naue aku ilaila, a me he mea la e hukia ia ana oia i o a ia nei e na kono aloha ana a ne puuwai Amerika. O ka kakou pule i na lani, e hoopakele mai i ko kakou Moi mai na popilikia e ae a pau. E lilo hoi kana huakai i mea e hoopomaikai ai i kona lahui a me ke aupuni.
          O na lono nupepa i hai ia mai e pili ana i kona mai, ua haiia mai e kekahi o kona ukali aole no he mai kukonukonu, aka, he wahi anu uuku wale no. O ke kumu paha o ia no kona maa ole i ka ea huihui ikaika o na aina anu, he ea hoi i ano e loa ae mai ko kona Pae Aina nei o ka poai olu, kahi i walea ai oia i ka waianuhea o na makani, a me ka wela huihui o ka la. Na ke Akua e hoopakele i ko kakou Moi!

          Ma ka po Poakahi o kela pule aku nei i hala, ua haawi ae na keiki puhi ohe he anaina hulahula maloko o ka Buffum Hale no ko lakou pomaikai, malaila pu ae ke Keiki Alii a hiki i na hora aumoe.

          [Malalo iho e ikeia ai kekahi manao o na nupepa Al ta o Kaleponia no ka Moi, a me ka mahalo hoohiwahiwa ana iaia no koua manao nui e hoopomaikai i kona lahui, a me kona aupuni. Ua unuhi mai makou i keia no ka hoike ana aku i ka lehulehu, no ko lakou mau pomaikai ike iho:—L. H.]
          "Ua loaa i ka Moi KALAKAUA ke kulana o ke kanaka ike i ka hooponopono aupuni, ma ka makaikai kino ana i na mea i hanaia no ka hoopomaikai ana i kona aupuni, a he puuwai hoi kona o ka mea aloha aina, i lilo kona mau hooikaika ana i mea e hoomaopopoia ai na hana. O kona aupuni iwaena o ka moana nui ua kupono loa no ka hooulu ana i ka mea i nele ia kakou, oia hoi ke ko. Aka, aole ona makeke kupono ma ka home, a o ke kalepa ana mai me kakou nei, aole ma ke ano e pomaikai ai. No ia mea, ua ake nui oia i ke kuikahi panai like, i hiki ai i kona lahui ke kuai aku i ko lakou mau waiwai kalepa nui, me ka loaa o kahi puka kekahi. Aka, eia kekahi nele o kona lahui. Ua oki ia lakou mai ka launa kokoke ana. Oiai na kanaka o kekahi mau lahui e ae e kamailio hikiwawe ana ma ka uwaea olelo, me he la he alo a he alo, aia no na kanaka o kona aupuni ma ke ano loloiahili kahiko o ka hoouna ana i na manao a me na nuhou, ma o na mokumahu la a me na moku pea. Ua nele kona aupuni i ka uwaea olelo, ke kalepa panai like ana, a me na laina mokumahu, ua hoomaopopo oia i keia mau mea, a ua makaukau e kokua i ka hana i manaoia no ka hoohui ana ia Hawaii me Amerika, Iapana a me Kina, a he pono makou e olelo ae no ka hoohui ana mai i na wahi e ae a pau o ke ao nei i koe ma ka hikina a me ke komohana, ma o ka hoomoe ana i uwaea olelo moana maka Pakipika. I ka ninauia ana aku o ka Moi inehinei e kekahi keonimana o keia kulanakauhale, i komo iloko o ua hui la i manao e hoomoe uwaea olelo, ua hoike akea mai ka Moi i kona kokua no ia mea, me ka olelo ana; ua hooholo ka Ahaolelo o kona lahui i kanawai e haawi ana i na pono a pau no ka hooholo mua ana ia hana, me ka i mai, ua makaukau oia e kokua kino e like me ka hiki iaia. He hoike ana mai keia i ko ka Moi eleu no na hana nee mua o ka manawa, ma ke kalepa e like la me kahi mau hana e ae. He manaolana ko makou e ike koke i ka hookomoia ana mai o kona aupuni iloko o na launa pili kokoke ana me ke koena o ke ao naauao, ma o ka uwaea olelo la."

Ka Moi Kalakaua ma Amerika.

          Ma ke ku ana mai nei o ka moku kuna Varuna i ka Poakolu iho nei o kela pule mai Kapalakiko mai i loaa mai ai ia makou na lono hope loa e pili ana i ka huakai a ka Moi i Amerika Huipuia, mai ka haalele ana ia Kapalakiko a hiki i Wasinetona.
          Ma Omaha ua holo makaikai ka Moi i ke kulanakauhale me ka Meoa iloko o ka ino o ka hau, a no ia mea, ua loohia ka Moi i ke anu; I ka la 5 o Dekemaba i haalele iho ai oia ia Kapalakiko. Ma ka la 6 ae ua hiki ana ka huakai i Eleko, Nevada. I ka wa i hoomaha ai ke kaa ma Humebolo, ua puka ae la ka Moi iwaho o ke kaa no ka manawa mua mai ka haalele ana iho ia Kapalakiko. Ua hele mai la he poe Ilikini wahine me na keiki, a ua hoonanea ia ka Moi me lakou, ma ka haawi ana aku i na hapaha na lakou. [He mea mau ia i keia poe Ilikini ka malimali i na malihini hele.]
          I ka hiki ana o ka Moi ma Kene i ka la 8 o Dekemaba, ua hele mai na lede a me na keonimana he nui e ike iaia maloko o na keena hookipa o ka Hale Hotele Alanuihao.
          Ma ka la 10 ae, ua halawai mai la oia me ka Meoa Chase o Kikago, Generala J. C. Davis, a me kahi poe e ae. Oiai lakou e holo makaikai ana i ke kulanakauhale o Omaha, ua loohia iho la ka Moi i ke anu. Ua hele aku o Kauka Lipman o Kikago i ona la, a ike ua loohia oia i ke anu, a nana i haawi laau nona. No ia mea aole i hiki i ka Moi ke launa olelo me na kamaaina ia wa.
          WA SINETONA, Dek. 12—Ma ka hora 11:30 o keia awakea i hiki mai ai ka Moi Kalakaua. Ua oi ae ka hikiwawe o keia hiki ana mai mamua o ka wa i manaoia, aka, o na hoomakaukau ana e hookipa aku iaia ua holo pono loa. Mahope iho o ka hora umi o ia kakahiaka, ua haalele iho kekahi kaa ku i ka wa i kahi hookio o Baletimoa a me ke alahao Potomaka, a holo aku la no na mile he umi i ke Oioina Wilisona, e hui me ka huakai alii. Maluna o keia kaa na Kuhina I-a, (Fish) Robesona, a me Belekanapa; ka Hon. E. H. Allen, Lunakanawai Kiekie o ko Hawaii Paeaina, a me kekahi poe kakau nupepa. Ma ka hora 11 i hiki aku ai ua kaa la i ka Oioina Wilisona.
          He mau minute pokole ma ia hope iho, hiki mai la ke kaa o ka Moi a me na ukali ona, a kau aku la na poe o ke kaa kuikawa iluna o ke kaa o ka Moi. Eia na mea iluna o ke kaa alii; ka Moi, na Kiaaina J. O Dominis a me J. M. Kapena; Hon. H. A. Pierce, ke Kuhina Noho Amerika ma Honolulu, Col. Wherry, kekahi ukali o Gen. Schofield, a me Lieut. W. H. Whiting o ka moku kaua Benica . Ma Balatimoa i halawai mai ai lakou me Kapena Temple, na Lutanela Emery a me Totten. Mahope iho o ka hoikeia'na aku o na Kuhina Amerika imua o ka Moi, olelo aku la ke Kuhina Fish, ua kauohaia mai oia e ka Peresidena o Amerika Huipuia, e hoike aku i ka Moi no ka hookipa alohaia aku ma Wasinetona.
          Hoihoi aku la ka Moi i kona  mau hoomaikai ana, me ka i aku, ua loohia oia i ke anu ma Omaha, nolaila, ua ha kona leo e hiki pono ole ai ke kamailio maikai. Ua kono aku ka Moi ia lakou e noho iho e inu kiaha waina pu me ia, a oia kono ana ua laweia aku no ia.

KA LONO HOPE LOA NO KA MAI O KA MOI.

          No ka mai, ua hoololi ia ka wa e ike ai ka Moi i ka Peresidena a kahi manawa e aku ; aole ma ka auwina la o ka la i hiki aku ai. I ka hiki ana o ka Moi ma Alinetona Hale, ua mahuahua mai kona mai ana, a ua kiiia ke kauka, a no ia mea, ua kauoha aku ke kauka e noho maloko o ka hale ka pono. Nolaila, e noho ana oia ma ia ano a hiki i ka Poakahi, oia ka wa e ike mua ai oia i ka Peresidena. A malia e hoopanee ia aku ana paha a hiki i ke ahiahi Poalua.
          Ua hooholo ke Komite o na Aina e, e hookomo i haawina he 50,000 ka nui no na lilo o ka hookipa ana i ka Moi, oiai kona manawa e noho ana ma ke kulanakauhale.
          BO SETONA, Dek. 8—No na launa pili oihana ana, a kalepa hoi mawaena o Nu Bedefoda a me Hawaii, nolaila, ua hooholo ka Ahakuka Kulanakauhale e poloai mai i ka Moi e hele aku ilaila iloko o kana mau kaahele ana ma Amerika.

E na Keiki Hawaii.

          O oukou na pouhana, a me na ilina o ka manaolana lahui no keia hope aku. Ma o oukou la i waihoia ai na hana nui i pili i ko kakou mau pomaikai pilikino, a pomaikai pili lahui, a ma ke ano aupuni hoi. Mai hoomaunauna wale i ko oukou manawa kupono. Mai hoolilo i ko oukou mau la opiopio no na hana hua ole o ka pouli. E ao i ke akahai, e hoolohe i ke aoia mai, a e malama i ka uhane maikai iloko o oukou i ole e hokai wale ia e na kina o keia ao. E ku iluna a hana aku i na hana pono a pau i ku i ka maikai. E hoopiha i ka naau maemae i kela la keia la, e hele mau ma na halawai haipule, e hoolohe i na haiolelo o ke ola i mea e lana ai ko oukou manao no ka pono, a i lilo hoi oukou he poe haipule oiaio ma ka naau, ma ka hana a me ka manao ana.
          E hoomaka mua i ko oukou aloha i na makua ma ka home, mai ka wa uuku mai, alaila e lilo no oukou he poe keiki hoolohe ke hiki aku i ko oukou kanaka makua ana. O ka hoolohe i ka leo o ka makua, oia no ke anuu mua loa o ka ike a me ka noeau. Oia no hoi ke kumu e kapili paaia ai ke aloha makua, a e noho oluolu ai na poai ohana me ka lokahi a me ka maluhia.
          O ke keiki hoolohe, he waiwai makamae ia, he lei nani no ka ohana, a he manaolana hoi no ka makua. O ke keiki hoolohe, he makia ia e kuee a mokuahana ole ai ka ohana ; aole oia wale no, aka, e lilo no ia keiki ke hiki aku i kona wa kanaka makua, he kanaka nui, kaulana, a hilinai ia hoi e ka lehulehu; a ma ia mea e pomaikai no ka lahui iaia, a e hauoli hoi na la kanikoo o kona mau makua nona. He oiaio ka makou e olelo aku nei, o ke keiki hoolohe i ka olelo ao a ka makua, e lilo no oia he kanaka naauao, a e aapo no i ka ike, a me na olelo ao a pau i hanai ia iaia. O keia ka makou e hookikina aku nei i na opio Hawaii a pau, e hoolohe i ka leo o ko oukou mau makua, e hoolohe hoi i ke aoia mai, i lilo ai oukou he oe aapo, mikiala, a he poe nee mua no ka wa e hiki mai ana, a he poe kanaka naauao hoi.
          Eia ka olelo akamai kahiko, "O ka makau ia Iehova, oia ka mole o ka naauao." Ke waiho nei ka mana o keia olelo akamai he kumu alakai no na hanauna a pau; mai kahiko loa mai a hiki i keia wa, a mau loa aku no. Aka, nau e ka opio Hawaii e huli ae a heluhelu pinepine i na olelo akamai a Solomona, a e ike auanei oe i na alakai he nui e hoike mai ana i na aoao a pau o ke keiki hoolohe a me ko ke keiki hoolohe ole. E heluhelu mau, a e hoonaauao ia oe iho, i loaa ai ia oe ka ike a me ka noeau.
          Ke hooikaika nei makou i ko makou leo no na opio Hawaii, no ko makou aloha, a no ko makou makee hoi ia kakou oiwi ponoi iho e Hawaii. No ka mea, ma ko makou makaikai ana iwaena o na poai ohana Hawaii, ua kupu mai iwaena o makou ka manao ana, o kekahi hewa nui loa iwaena o ka lahui, oia no ka hoolohe ole o na keiki i ka leo o na makua, He hea nui loa keia, a oia no ke kumu e emi ai ke ano aloha kanaka mawaena o kekahi a me kekahi, a e mokuahana ai a kuee ka ohana i ka ohana, a o ka hoa kanaka hoi i ka hoa kanaka, a o kekahi kumu no hoi ia e emi ai ka lahui. Aka, ua ulu mai paha keia mau hoolohe ole o na keiki no ka hemahema o na makua Hawaii kekahi i ke ao ana i ka lakou mau keiki. Pela paha. E waiho makou i ko makou kalai ana aku i ke ala o na makua mahope, no ka mea, ua naauao na poe oo i keia wa, ua ike nui i na olelo hoolana o ke ola, a me ke ano o ka noho pono ana mawaena o ka ohana. E aho ma na kamalii ko makou kalai ana i keia wa, no ka mea, he poe puuwai paluplau wale lakou. E huli mai e ka opio a e heluhelu iho i keia kalai manao ana, a e noonoo nou iho, a no ka pono pili laula o kou lahui uuku.
          He mea minamina nui ia makou ka ike ana i kekahi poe keiki liilii e auwana wale ana, a e hoao liilii ana hoi i na mea e lilo ai lakou he poe kanaka ino ke hiki aku i ko lakou wa e kanaka makua ai. Ma ke kaona nei e ike ia no kekahi mau keiki liilii e puhi kika ana, a e inu ana hoi i na waiona. He kumu keia e alakai aku ai ia lakou he poe puni ona, ke hiki aku i ko lakou wa nui. Aka, oiai lakou e noho ana malalo o ka malu o na makua, i keia wa, he mea pono no e hoohuli ae ia lakou, a e paipai i ko lakou mau ala kekee, i huli ae ai lakou mai na ala laula ae o ka ino, a i ke kuamoo o ka pololei a me na hana pono.
          Me ko makou iini nui a pau, ke kono aku nei makou ia oukou e Hawaii opio, e lilo oukou i poe hoolohe i ke aoia mai, i poe hoopono, a huli nui i ka ike a me ka naauao ma ke ano Karistiano maoli; i poe mikiala hoi ma na hana maikai a pau, alaila, e ku mau auanei ko kakou lahui mawaena o na lahui naauao o ke ao nei. Aka, ina oukou e hoi hope iloko o na hana hupo, a e huli ae hoi mai ke ala o ka pono a i ka hewa, he mea minamina nui ko kakou haule hope ana,a he mea kaumaha hoi.
          Nolaila, e na opio Hawaii, e aloha i kou one hanau, i kou mau kula uliuli, a me kou aina oluolu. E aloha i kou lahui a me oe iho, a i ka aina oiwi o kou mau kupuna, me kou kulana i hookiekie ia ae nei i keia wa; a e huli me ka ikaika a pau no ka pono, a me na pomaikai nui e hoomau ia'i kou kulana lahui, ma ke ano hoi he lahui Karistiano i hoonaauaoia.

          PAUAHI.—Ma ke kakahiaka Poakolu iho nei o kela pule, mawaena o ka hora 10 a me ka 11 o ke kakahiaka, ua hooneo iho la ke ahi i ka hale Hui o ka Poe Geremania e ku ana ma ka aoao hikina o ke Alanui Ema, a e pili kokoke ana hoi i ka pa o ka Hon. A. S. Cleghorn. Ua hao aku ke ahi i na mea a pau, a me he la aia mawaena o ka $4,000 a elima paha tausani dala i poho. Aole i maopopo lea ke kumu o ke ahi, i ka manaoia no ke kukui aila mahu, a olelo hoi kahi poe no na tini aila mahu, oiai i ka wa i hoomaka ai ke ahi e a, ua pa-hu ae la kekahi mea kani mailoko ae o ka hale, me he pu la, a iloko o ka manawa pokole ua hamo ia ae la ka hale e na ula ahi. Pomaikai nae i ka ikaika ole o ka makani i keia wa i pau ai, oia ke kumu i pakele ai na hale e ae e ku kokoke ana, aka, ua hoopoinoia nae na waiwai o kahi poe e ae iloko o na hoao ana e hoopokole i ka holapu hou aku a ke ahi.