Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 2, 7 January 1875 — Page 3

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Ian., 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]

7 Mahina hou..... 6.37 AM
14 Hapaha mua..... 10.5 0 "
21 Mahina piha..... 7.9 6 "
29 Hapaha hope..... 2.2 3 "

Ka puka me ka napoo ana o ka La.

1 Puka la..... 6.41 7 AM..... Napoo la..... 5.25 7 PM
8 Puka la..... 6.43 AM..... Napoo la..... 5.31 PM
15 Puka la..... 6.43 3 AM..... Napoo la..... 5.35 3 PM
22 Puka la..... 6.44 AM..... Napoo la..... 5.40 PM
29 Puka la..... 6.42 3 AM..... Napoo la..... 5.44 3 PM
31 Puka la..... 6.41 7 AM..... Napoo la..... 5.45 7 PM

          HOOMAEMAEIA.—Ke hoomaemae ia nei na pahu leta o ka Hale Leta Aupuni, ke lohia nei i ka waniki a ahu kinohinohi.

          No ka piha loa ana o ka pepa o kela pule aku nei, nolaila aole makou i hookomo pau loa aku i na nu hou kuloko a me na anoai, a pela me na nu hou kuwaho, aka, e hoomau aku no makou ma keia hope aku no ia mea.

          "E HAI ana ka palapala a kekahi makamaka o Lahaina, penei:"—Aole mau mea ano nui o ka la Hape Nu Ia ma Lahaina nei. O ka hoolaa wale ia ana no paha o ka luakini Bihopa ma Lahaina nei. Aole mau haunaele ma Lahaina nei i ka la Hape Nu Ia.

          Ma ka Poakolu, la 30 o Dekema ba i hala, ma ke keena halawai o Kawaiahao,ua akoakoa ae na opio me na makua e hoolohe i ka hoike makahiki a ke Kahu Kula Sabati, a ua maikai na mea i hoikeia, ua lohe mai makou e hoolahaia ana ma keia mua iho ma ka nupepa na hana e pili ana no ia oihana laahia.

          PILIWAIWAI.—I keia mau la ke mahuahua loa mai nei keia hana mawaena o ke kulanakauhale nei. Ua ike akea ia ma na huina alanui, ma na uwapo, a me na pea kuaaina e pepa piliwaiwai ana, me ke keakea ole ia, nolaila, aole e pono e hoomau loa ia aku keia hana hoopalaualelo. E hooki koke ia e pono ai.

          HAULE I KA LIO.—Oiai i kekahi o na kumu o ke kula kaikamahine o Kawaiahao e holo ana maluna o kona lio i ke ahiahi o ka Poalima iho nei, e imi i na hoolana maikai ana o kona kino, ua loohia iho la oia i ka ulia poino, ma ka okupe a puiwa ana o ka lio, ua haiia mai makou ua ano oluolu oia i keia wa.

          HOOHIWAHIWA.—Ma ke kakahiaka nui o ka la Karisimaka, ua ike ia aku na hoohiwahiwa ana a ka moku kaua manuwa Beritania e ku nei ma ke awa, ma ke kau ana ae i na lau laau o kela a me keia ano, ma na i-a a me ka huini o na kia, he kohu kuahiwi maoli ka nana aku, i ka ulu o ka nahelehele i ka moana, oki no hoi la.

          UA NALO.—Ma ka Poalima o ka la 18 o Dekemaba, ua kii mai la na lima ana ole o ka make i kekahi opio, oia o J. Hinch, he keiki hana oia no ko makou keena i na wa i hala ae, a  no kona loohia ana i ka pilikia mai, ua pau kona noho ana, a lawe aku la iaia; maluna o na makua a me na kaikuahine ko makou aloha. He haumana no oia no ke Kula Sabati o Kawaiahao, a hala wale aku la—Aloha ino oia.

          E KALI ANA I KA ALEALE O KA WAI—Eia ke kali nei na mai he  nui wale ma ka ipuka hale o ke kauka hou (Steele) ke hele nei na mea a pau i ona la, e ake ana o ka aleale ae o ka wai, a o ka mea e iho mua e palekana oia iloko o ia hora, he hiki iaia ke hoola iloko o ka wa pokole, eia ilaila e haiamu mau nei na kanaka mai ke ao a hiki i ka po ana; he ano kaula hou keia ke ola koke nei na mai.

          OLA KA MAKAPEHU IA.—Ia makou i naue aku ai ma ka Makeke kuai ia i ke awakea o ka Poakolu o kela pule aku nei, ua ike ia aku ka waiho lala kukui mai o na ia maluna o na pakaukau, ke hele la a piha ka hinai ie a hanini mawaho no ka hapaha wale no; he keu keia a ka ia, ke hoolawa ia nei ke kaona holookoa mai kela pea keia pea. Noloko o ke awa nei keia ia, i hoopuniia e ke kolo. Maluna o na lawaia ka mahalo nui.

          UA HALA AKU LA.—Ma ke kakahiaka Poalua, Dekemaba 29, 1874, ua kaihi ia aku la o Mrs. Mere Ana Bekale, e na lima  menemene ole o ka make, ka wahine kane make a Wm. Bekale o keia kulanakauhale. He wahine oia i mahalo nui ia a aloha nui ia no hoi e kona mau hoalauna a me na pilikana, a o kekahi no hoi o na pua nani iwaena o keia kulanakauhale. Aka ua silaia ko ke kanaka hopena, he mahu i pua ae a nalo aku, pela no oia i hula aku la, oiai ua hiki mai kona manawa.

          HE OLAI MA HONOLULU NEI.—Ma ka hora eono o ke kakahiaka Poalua o kela pule aku nei, ua hoohakui iho kekahi olai maanei, aka aohe poino i hanaia e ua olai, koe wale no na hoolele hauli ana.

NA KULA A ME NA PUALI KOA.—Elua haneri tausani koa e hiki ai i ke aupuni o Helevitia ke kahea ia a hele aku i ke kaua. He $2,000,000 oia he 10,000,000 faranaki a kela aupuni i haawi mai ai no na oihana ao kamalii. Aia i hea la ka waiwai o Helevitia? Ma ka mua anei? Ma ka hope paha?

          "HOKU AO."—Aia i ka mokupuni o Ualana, Maikonisia, ka moku Hoku Ao moku misionari, ma ka malama o Sepatemaba i hala ae, 1874. Ua oluolu na kino o ka poe a pau maluna ona. Ma keia malama o Ianuari nei, a i ole ia, ma Feberuari paha e hiki hou mai ai oia i Honolulu nei, a lohe mai kakou i ka  nuhou mai na Paeaina mai o Maikonisia. E makaala oukou—ma Ka Lahui Hawaii auanei e pai i na nuhou ke hiki mai.

          KAIKAMAHINE PAU I KE AHI.—Ma ke awakea o ka Poaono i hala, la 26 o Dek., ua pau i ke ahi kekahi wahi kaikamahine nona na makahiki ewalu a oi ae; he ahi koe ke kumu i pau ai, ua a ia kona kapa a wela kona maka me ka hapalua o kona kino. He kaikamahine haole keia na kekahi haole kamana, ua waiho hemahema paha na makua i ke ahi-koe, oia ka mea i pau ai, mai waiho wale oukou i na ahi lepopele e na makua, o poino auanei na keiki a oukou.

[MAI KA NUPEPA KARISTIANO MAI.]
Ka Uwe nele o ka Ekalesia.

          I ka ike ana iloko o kekahi pepa i hala aku, ua mahuahua nui mai ka nele o ka ekalesia ; pehea la kakou e hana ai ? E na makuakane, na makuahine, na hoahanau, a me na kaikuahine iloko o Iesu Kristo, e hoeueu ae kakou. Aole no kakou i nele loa i ka hooua ia mai i na pomaikai me he kaiakahinalii la,—aole hoi i nele i ka puali nui e like me ka bataliona. Aka, e loaa mai anei ia kakou ko kakou mau nele ana ? Ae. Aole ia he mea haupu wale, aole hoi he mea hiki wale mai. Ina kakou e noi aku no ia mea, he oiaio e loaa mai no. Ua nonoi aku kakou i mau haneri uhane, ua loaa mai no he mau haneri; a i mau tausani, ua loaa mai no he mau tausani ; ano, me ia manaoio hookahi, e nonoi aku kakou i mau miliona, a e loaa mai no he mau miliona uhane.
          Ina ua hiki ia Ioane Kenoka ke hookomo i ka une o ka pule malalo o Sekotia, a hooneeia ai oia mai kela kihi a hiki i keia kihi, aole anei e hiki ia kakou ke hoonee i ka honua nei me ka une o ka pule manaoio ? E hiki no i ke Akua ke hana ia mea, a e hana mai no oia ina oukou e nonoi ikaika aku iaia. E hoolilo i ke kino, ka manao, a me ka uhane no keia mea hookahi. E hooakea aku i ka oukou mau noi ana.
          Aole au e hoike hou aku ana maanei i na hoike maka kahiko o ko ke Akua hoolohe mai i na noi pule, aole hoi e hai ana ia oukou no ko Hezekia ola hou ana, a no Elia a me ka ua nui, a me ka ikeia ana o ko Iakobo kuli, ua uulukai no ke kukuli mau e pule mahope iho o ka make ana o ua Lunaolelo la. Aole no ia mau mea ka'u e hoike aku ai. No ko oukou mau ike hoomaopopo lea iho, a e hoala hou mai au i na hoomanao ana o kela wa, ke poho ko oukou pomaikai, a ke waiho mai ke Akua iloko o ko oukou waihona mea ai i kahi kiaha aila, a me kahi ai uuku. Aka, e hooku ana au i alapii me na anuu ekolu ma ko oukou mau kapuai. Ma ia mea e hiki ai ia oukou ke pii ae, a ina oukou e nana aku, a e ike no i ka hoola o na lahui a pau; "E noi a e haawiia mai ia oukou; e imi a e loaa no ia oukou; e kikeke a e wehe ia no oukou." E kau i ko oukou wawae akau ma ke anuu malalo loa o ke alapii, a i ka wawae hema ma ka lua o ke anu, a pela e hapai hou ia ai ka wawae akau ma ke anuu o luna loa. Alaila e hoopaa, a nana aku, a e ike no i ka ale o ko ke Akua hoopomaikai e pii kiekie ana a kiekie ae. Ae; he makaukau ke Akua e hoolohe mai!
          E o'u mau makamaka, aole ua i ike i ko oukou mau manao; aka, e naha ana kuu puuwai i ka iini ana ua loaa ia'u ka mea e hoola ai i ko'u poe. Ina aole ke Akua e ae mai i ka'u pule, aole e hiki ia'u ke hoomanawanui. Ua haawi aku au ia'u iho, a i kuu ola no keia hana. E lawe aku, e ka Haku Iesu, a e pepehi mai ia'u ina pela e pono ai. Ina me kuu ola nei, a me kuu make ana paha e hoomahuahua ai na uhane hanau hou iloko o ka Haku. Ina mai ke ahua mai o ko'u luakupapau, e oi aku ai ka nui o ka poe e hiki ke komo iloko o ke aupuni o ke Akua mamua o kuu wa e ola nei, e waiho mai ia'u ano no ka hiamoe hope loa ana. No  keia wale no, i hoolaaia ai na kanaka. E ka Haku Iesu, he nani ke ola ana nou; a ke manao nei au he nani auanei ke make nou. Ina eono miliona ka nui i make iloko o na kaua a Napoliona, a he haneri a me kanawalu miliona, i haule iloko o na kaua o ke aupuni Roma, aole anei he nui loa aku na poe e makemake ana e mohai iloko o ko kakou nei au, aole no ko  ke ao nei wale no, aka, no  Kristo?
          He ake ko'u e ike kakou i ka pule. He ake hoi e hooluhi ia kakou i ka pule mai ka hora umi o ka o a hiki i ka hora eono o ke kakahiaka no ka hoola ana i na kanaka, a holo ka make hiamoe mai ko kakou mau lihilihi aku. O! i hookahi po holookoa no ka pule. Ina ua hiki mai i kou uhane kekahi po hiamoe ole e like me ia, no ka piha i ka pule i ke Akua no kona hoopomaikai mai i kou uhane iho a me ko kahi poe e ae, e lilo ia po i po u, a e hoohanini i na waimaka no kou mau hewa iho.
          E ka Ekalesia o ka Haku, e hookiekie i ka leo no ke alohaia mai o ko oukou mau uhane iho, a me na uhane o ka poe e ae. Mai haalele kakou i ka pule i ke Akua i kekahi po, a mamua ae hoi o ke kapoo ana o ka la, ke pau ka kakou hana, e hele aku kakou e hoohaahaa loa iho imua o ke Akua.
          I ko oukou mau kuli! i ko oukou mau kuli! e ka poe i ike i ka pule! I ko oukou mau kuli hoi e ka poe i ike ole ia mea! Mai na kapa mai o Kalaide Sanona, Tamesa, Seine a me Tibera, e hoopii aku i na leo kahea no kekahi hoala puni ana. E hiki mai ia la. E awiwi mai ke Akua!—T. de Wilt Talmage.

O ka noho'na Haipule.

          He mea nui ia mawaena o na poai ohana a pau. He mea e mau ai ka noho oluolu, lokahi, ke aloha, a me ka maluhia. Oia ke kaohi i na ino a me na uhu ana o kela a o keia e hookela iaia iho ma na hana kue i ka noho oluolu ana, a me ka noho like. Oia ke hoohuli i ka manao, ka hana mawaena o kela a o keia; a e hooulu i ke aloha. He eheu nui ia nana e hoomalu i ka noho kuokoa, hoopilikia ole ia, a me na pono i pii paa i ke kanaka. Malalo o keia ano, a malalo hoi o ka pono nui Karistiano i hilinai nui ia mai ai ko kakou lahui e na lahui mana nui a naauao. Ae, o ka inoa Karistiano i loaa ia kakou, he pale nani ia e uhi ana mawaho o ko kakou kino lahui, a e haaheo auanei kakou no ke kapaia ana mai  pela. Aka, o ka io a me ka iwi maoli o ua inoa la, aia no ia iloko o ka paulehia o ka noho'na haipule. He mea ole ke kapaia mai mawaho, he mea ole ka inoa Karistiano, ke ole ka manaoio hana, ka haipule mau, a me ka noho palaka ole.
          E na hoahanau, e na makamaka, e hoohaahaa ia kakou iho ma na paepae o na lani; e pule hooki ole, e noho u me ka hai aku i ko kakou mau lawhala ana; oiai, ke kau mai nei ka lima kakauha o ka Lani maluna o ko kakou lahui. E pule no na'lii, e pule no ka lanui, e pule no ka hoomahuahua ia o kona Euanelio, a i hooulu ia ka naau ano hou iwaena o na kanaka. E nonoi aku me ko kakou naau a pau, a e loaa mai no ia kakou na hua hoopomaikai o ko ke Akua aloha.
          Me he la, o kekahi hemahema nui i keia wa iwaena o ka lahui, a o na Ekalesia Hawaii hoi, oia no ka noho nanea, a palaka, me ka haipule ole. Ina ua eha kekahi no keia leo, e pono oia e kali a hoakaka iki aku makou i kekahi kumu hoohalike. He mea mau i ikeia mawaena o na mea kino, he mua a he hopena kona; pela no ma na hana a me na ouli e ae a pau. Ke hoike mai nei kekahi mau apana ekalesia i na hua o ka lakou mau hana, he ku mau, aole i holo mua; ma kekahi hoi, he hauli no o ke kuemi hope. He hoike ana mai keia i ke ano maalili o ko lakou kulana; i ka nanea a me ka palaka. Nowai la auanei ka hewa? No ke kahu paha, no na hoa hanau anei? a i ole, no ka poe mawaho paha?
          Alia kakou e wikiwiki i ka hoahewa wale aku i kekahi a i kekahi. E hoahewa mua ka mea noho palaka iaia iho. E hai aku i kona hala a me kona lawehala ana ma kahi malu, a nana no e kala mai. Alaila, e hoohaahaa iho kela a me keia iaia iho, a e haliu aku me ka naau haahaa, pela no e loaa mai ai ke aloha ia.
          Ke paipai nei makou i ka lahui e hoolana ae ia oukou mailoko ae o ka noho'na palaka a me ka nanea. E pale, a e haalele loa aku i na ino i pipili paa mai, a me na keakea e ae a pau i kou pono uhane; a e waiho iho ma ia makalua i ke aloha ia Kristo, i ka manaoio hana, a me ka haipule oiaio, a nana no e haawi wale mai i ko kakou mau nele a pau.

No ka Elemakule.

E ka Lahui Hawaii; Aloha oe:—
          Ke makemake nei kakou e ola a loihi ke ola kino ana a hiki aku i ka elemakule loa. Aka, o ka nui o keia hanauna e noho nei ua make i ka wa opiopio. Ko kakou poe Alii, Kamehameha IV., Kamehameha V., Lunalilo a me Kama 'Lii Vitoria Kamamalu, ua make lakou i ka wa opiopio, aole i elemakule. Pela na kanaka he nui wale. Ua minamina kakou a kaumaha ka naau i ka ike ana 'ku i na kanaka he 20 paha ko lakou mau makahiki a make no—a he 30 makahiki kekahi, a 40 paha, a haule aku la i ka lua a nalowale.
          Nolaila kupu mai keia ninau: "He mea hiki ole anei ia kakou ke malama i ke ola kino a ola kakou a hiki aku i na makahiki he 80 paha, 90 paha, a 100 makahiki paha? Ke manao nei ka mea nana keia palapala, he mea hiki no. Ina e pau loa na kanaka i ka malama pono i na Kanawai o ke ola kino, alaila, nui wale ka poe e ola a hiki aku i na makahiki hookahi haneri a oi aku.
          Pela auanei paha i ka wa milenio a kakou i lohe ai i ka  manawa e lanakila loa ai ka pono a me ka naauao ma ka honua nei. Ia manawa pau na kaua—pau ka noho uhauha ana—pau na hana naaupo a oluolu ka noho'na—a akamai na kanaka i ka malama ana i ko lakou mau kino, a ola maikai a nui wale ka poe e hiki aku i ka wa elemakule loa.
          Aole pela i keia manawa a kakou e noho nei. He hapa loa na makahiki, a minamina kakou i ka emi ana o ka lahui. Aka ea, he makahiki hou keia, he manawa kupono i kanaka noonoo ia lakou iho. A he nupepa hou kekahi. O ka wa kupono keia e ala ai na kanaka a me ka poe naauao a pau, a e hapai ka noonoo ana i keia manao. Pehea la e loihi ai ko kakou la ma ka honua nei? E imi a noonoo, a loaa ka haina e hoopuka ma ka LAHUI HAWAII, i heluhelu ka lehulehu a loaa mai ia kakou ka noonoo i kamalama ana i ke ola kino.  J. W. S.

Ka Oihana Hoole Waiona.

          Mawaena o na oihana i hoalaia no ka pono a me ka pomaikai o ke kanaka a me na ohana o ka Hoole Waiona kekahi i kau aku iluna o ke keehina helu akahi. Aole ma ka hooikaika wale ana no e hapai ae i ke kanaka mai loko ae o ka lua mimilo o ka waiona, aka, o ka hoolilo ana iaia i kanaka hoopono, maemae, a i mea mahalo ia imua o ka lehulehu.
          He mau makahiki pokole wale no kai hala ae nei mai ke komo mua ana mai o keia oihana hanohano mawaena o kakou nei, a ke hauoli nei makou i ka hai ana'ku, ke ike ia nei ka holomua o kana mau hana. Eia maloko nei o keia kulanakauhale he ekolu mau hui hoole waiona, elua malalo o na haole, a hookahi malalo o na kanaka maoli; elua ma Wailuku, Maui, a ke makemake ia nei e hoala hou i mau hui ma na mokupuni a pau o keia paeaina. Ua loha mai no hoi makou ke hoomakaukau ia nei e kukulu i hui no ka Hawaii wale no ma keia kulanakauhale. Imua e ka oihana hoopakele, a hiki i kou lanakila hanohano ana!
          He puka keia no kakou, ke wehe ia mai nei, ai no ia kakou ke pale ana i na poino e ike mau ia nei a me ka ole. Pehea oe e Hawaii! ke mailuilu loa mai nei kou heluna lahui, aole anei e pono ia oe e imi i ka ipuka nana e paa aku kekahi o na kumu ino?