Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 3, 14 January 1875 — Page 1

Page PDF (1.07 MB)

KA LAHUI HAWAII.
HOL Y BIBLE
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE1.}   HONOLULU, POAHA, IANUARI 14, 1875.  {HELU 3.

 

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

          He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
          HOOKAHI DALA ka uku no ka pepa no ka makahiki hookahi. Hapa makahiki, Hapalua.
          E hoouna mai i na leta no KA LAHUI HAWAII ia H. H. Paleka, Honolulu, Oahu.

[NO KA LAHUI HAWAII.]
We are Coming.

Silver Song, p. 4.
1. Eia makou ke hele la
I
ou la, e Iesu ke Lii,
I
ka wa opiopio,
Oiai ka wa maikai,
Eia makou ke hele la
Mai ke ala naaupo,
Mai na mea hoowalewale,
E hahai mamuli Ou.
CHO:—Eia makou ke hele la
I
ou la, e Iesu ke Lii,
I
ka wa opiopio,
Oiai he wa maikai.
2. Eia makou ke kulou la
Ma kou wawae, e Iesu,
E hoohiki no e lilo
I
mau pokii maikai nou
Liilii no a ike ole,
Palupalu, hina no,
Nau e apo a kai olu
Ma ke ala apuupuu.
CHO:—Eia makou, &c.,
3. Eia makou ke mele la
I
kou pono, kou maikai,
Me ka hau mailuna mai
Mele oli a hoonani
No koonei mau pomaikai,
No na oli no ka uhane
Ma ka home maluna'e.
CHO:—Eia makou, &c   HAWAII.

HE MOOLELO KAAO
NO KE
KEIKI ALII IULESIA
NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE—ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA.
MOKUNA II—HELU 5.

          IA lakou la i komo aku ai iloko o ka hale, hoonoho ae la ua kaikamahine kupua nei a ka La ia lakou maluna o na noho nani, a waiho mai la hoi i na mea ai imua o lakou, i ka meli a me ka waina Semurena, aka, ua paipaiia nae me kekahi laau ino o ka mana kilokilo. Ia lakou i ai ai i keia mau mea, a inu ae la i ke kiaha waina, ia wa i hoopa aku ai ke kaikamahine kupua ia lakou me kekahi kookoo mana, a lilo koke ae la lakou he mau puaa—o ko lakou mau ano kino he puaa, me na hulu okakala, ka ihu no a me ka nu ana a ka puaa, aka, o ka manao a me ka noonoo ana, he noonoo kanaka,—a nolaila, ua kaniaau mau lakou no ka hooliloia ana o ko lakou mau kino i holoholona. Mahope iho o ka hoolilo ana ia lakou i mau puaa, hookomo aku la oia iloko o ka pa a pani iho la a paa, a malaila i hui aku ai lakou me kekahi poe mua i hooliloia i puaa e ua wahine kupua nei—a hanaiia hoi lakou i na ai a ka puaa—i na hua oka, na hua kukui a me na hua laau e ae.
          Mai ko Eurilokusa wahi e ku nei mawaho o ka puka pa, aole e hiki iaia ke ike aku i na ulia poino kaumaha i loohia i kona mau hoa, o ko lakou komo wale ana no iloko o ka hale (ua manao no nae oia ma o ka mana kupua la i nalowale ano e aku ai lakou a pau), a ike aku la i ka ohana puaa e kakahe ana. O ko ia nei holokiki aku la no ia i kai o ka moku, e hai aku i kana mau mea i ike ai. No kona piha i ka makau a me ke kaumaha, aole e hiki iaia ke hoike maopopo lea i kekahi mea e pili ana i kona mau hoa; o kana mau mea wale no i hoomanao ai, o ka ike ana i ka halealii, ka wahine opiopio e mele ana, oiai oia e ulana lole ana, a me ke kiaiia o na puka pa e na liona. Aka, wahi ana, ua nalowale ano e aku kona mau hoa i hele pu ai me ia.
          Manao iho la o Iule sia ua hoano e ia kona mau kanaka e kekahi mana kupua—o kona lalau aku la no ia i kana pahi kaua a me ke kakaka, a kauoha ae la ia Eurilokusa e alakai koke aku iaia i kahi o ka halealii i ku ai. Moe iho la o Eurilokusa ma kona mau wawae, a puliki aku la i na kuli o Iulesia, me ka nonoi aku iaia mai hoomaunauna wale oia i kona kino a me kona ola, ma ka hele paka ana aku imua o ka make, no ka mea, ma ona la i malama mai ai na akua ia lakou, a ma ona la hoi i hilinaiia ai ko lakou palekana.
          "O oe no e Erilokusa ke noho iluna nei o ka moku," i pane aku ai o Iulesia, "e ai oe a e inu me ka maluhia maluna nei o ka moku; owau wale no ke hele ae, no ka mea, he kumu kupono ko'u e hele ai, aole he kanawai, a aole he mau hoopii nana e kaohi mai ia'u."
          Iaia i olelo ai pela, o kona haalele iho la no ia i ka moku, a lele hookahi aku la iuka o ka aina; aole hookahi mea i aa mai e ukali pu ma kana huakai poino, no ka mea, ua weliweli launa ole lakou no na hana kupua i hanaia mai i kekahi poe o lakou. Pii hookahi aku la oia a hiki i ka puka pa alohilohi, a ku ana mawaho o ka halealii; aka i kona wa i keehi aku ai ma na paepae o ka puka, ua hoopaa koke ia mai la oia e kekahi kanaka opiopio e paa ana me ke kookoo gula ma kona lima, a oia no hoi ke akua Merekure. Paa mai la oia ma ko Iulesia pulima, me ke kaohi ana iaia mai ke komo loa ana aku iloko, a olelo mai la. "E hele ana oe i hea e ke kanaka kuhihewa nui o na keiki a pau a kanaka? Aole anei oe i ike o ka hale keia o Kiesa kaulana, a o kahi hoi i hoopaaia ai kou mau hoaloha iloko o ka pa puaa inoino; ka poe i hoololiia mai ke ano maikai ae o ke kanaka a i ke ano ino hoowahawahaia o na puaa? Ua hoomakaukau anei oe ia oe iho e mahele pu me lakou iloko o ka poino, kahi e hiki ole ai ia oe ke kokua ia?"
          Aka, o kana mau olelo a me kona iho ana mai ka lani mai, aole ia i lilo he mau mea e hookaulua ai i na kaina wawae makau ole o Iulesia, no ka mea, ua oi loa aku kona aloha no ka poino mauele ana o kona mau hoa'loha, a ua lilo na poino a me na pilikia o ka mana kilokilo he mea ole iaia. I ka wa i ike ai e ke akua Merekure aohe o ia nei mea e na ai, aloha iho la oia ia Iulesia no kona paakiki kuhihewa, haawi mai la i ka pua o kekahi laau liilii i kapaia he moli (moly), a o ua pua la he mana nui kona e pale ai i na hana kilokilo. O ka moli he wahi laau hinawanawau wale no ia o kona a-a, aole i ike nui ia kona waiwai, a he laau kolo no hoi i manao ole ia; a e hehi wale ia ana o na kamaa o na kahuhipa i kela la keia la. He wahi pua keokeo uuku kona, aka, he laau mana ia no ke pale ana aku i na hana kilokilo, na ponalo, kukaeloli a me na ano kawau a pau.
          Olelo mai la o Merekure, "E paa i keia pua ma kou lima, a me ia mea e hiki ai ia oe ke komo aku iloko me ka makau ole. I kona wa e hahau mai ai ia oe i ke kookoo me ka manao e hoano e ia oe e like me kana hana ana i kou mau hoa'loha, e lele aku oe me ka makau ole maluna ona me ke ana'e i kau pahikaua, a e koi ikaika hoi i ua wahine la e hoohiki mai oia ma ka inoa o na akua, aole e hana ino mai ia oe me kana mau hana kilokilo; a e koi pu aku hoi me ka ikaika e hoihoi hou mai i kou mau hoa ma ko lakou ano he kanaka." Haawi mai la oia i ka pua keokeo uuku ia Iulesia me ke a'oa'o pono mai i ke ano e hana ai; a o kona nalowale aku la no ia.
          I
ka wa i hala aku ai o ke akua, kikeke ikaika aku la o Iule sia i ka puka pa o ka halealii. Weheia mai la ka puka pa hulali e like me ka wehe ana i kona mau hoa, a me ke kaeueu lokomaikai i kono mai ai ka wahine kaulana Kiesa i kana malihini e komo aku iloko.
          Hoonoho ae la oia ia Iule sia iluna o ka nohoalii me ka hoohiwahiwa ana i oi aku mamua o kana i hana aku ai i ko Iulesia mau hoa; a ninini iho la i ka waina iloko o ke kiaha kumukuai nui me ka mea make i awili pu ia iloko, a hoohainu aku la ia Iulesia. I ko ia nei wa i inu ae ai, hahau mai la ua wahine kupua nei i kona kookoo mana me ke kahea ana ae, "E hele oe i ka pa puaa! E hele iwaho e ka puaa! i halawai pu me kou poe hoa!" Aka, aole i hookoia ka mana o ua mau huaolelo kilokilo la maluna o Iulesia, no ka mea, ua oi ae ka mana o ka laau a Merekure i haawi mai ai iaia nei, mamua o na hana kilokilo a ua wahine la. Noho malie iho la keia me ka luli ole, a e like hoi me ke a'oa'o ana mai a ke akua iaia nei, pela oia i lele aku ai me ka makau ole maluna o ka wahine kupua me ka hoana ae i kana pahikaua, me he mea la e lawe ana oia i kona ola; a i ka wa i ike aku ai ua wahine nei, aole i lanakila kona mana kilokilo maluna o Iulesia, haule iho la oia ma kona mau kuli me ka puliki aku i na kuli o Iulesia, a olelo aku la, "Owai oe, a heaha kou hoa e like ai?" Aole loa he kanaka i inu i keia kiaha mai kinohi mai, i nele kona hoolilo ia ma kekahi ano holoholona. O oe wale no ka mea i hoano e ole ia e like la me kou manao. Aole oe he kanaka e ae, aka, o Iulesia no, ka mea i kui aku ke kaulana a puni ke ao nei no ka naauao; a nona hoi ka na Lani i hoopaa kahiko ai, oia ka'u e pono ai e aloha. Ua lilo keia poli hookano nou. E ka Itakana! ke kono aloha aku nei ke akua wahine ia oe i kona wahi moe."
          "E Kiesa!" wahi a Iulesia, "pehea la e hiki ai ia oe ke kono aloha mai, a e mare paha me ka mea nona na hoa'loha au i hoolilo ai he mau holoholona? A e haawi mai anei oe i kou lima e mareia me a'u, i mea e kaa ai au malalo o kou mana, a e noho pu me oe ma ke ano he holoholona—i mea olohelohe, hoohilahilaia, a e hooliloia ma kou makemake, a malia paha iloko aku o kahi manawa e hiki mai ana e hoohanohanoia mai au ma ka loaa ana he wahi noho iloko o kau pa puaa. Heaha ka pomaikai au e haawi mai ai i punihei aku ai ka uhane o kekahi kanaka pono—oiai o kau mau mea ai ua hoalaalaia me na laau make; a o kou waina ua awili pu ia me ka make? E pono oe e hoohiki mai imua o'u aole loa oe e hoao e hana kolohe mai ia'u e like me kau i hana aku ai i o'u mau hoaaloha."
          Ua make ka manao o ua kaikamahine kupua la no ko ia nei weliweli i kana mau hana kilokilo, a no ka ikaika hoi kekahi o ke aloha hou e pulama ana iloko o kona mau a-a koko no ia nei, nolaila, ua hoohiki mai la oia ma ka inoa o Setika i ka hoohiki nui ana o na akua, aole oia e hoopoina mai ia ia. Alaila, akakuu mai la o Iulesia me ka haawi ana i na mapuna leo oluolu imua o ke 'kua wahine, a na ia mea i haawi aku i na manaolana iloko o Kiesa e ho-aa aku i ke aloha iloko o Iulesia i kulike ai me kana i hoomaopopo iho ai iloko ona.
          Kahea aku la o Kiesa i kona mau haiawahine opiopio, eha, ka poe lawelawe mau nona,—na kaikamahine o kona mau kumu wai kala, o kona mau muliwai laa, a me kona mau ululaau hoano—e hoonani mai i na keena ona, a e uhola mai i na moena nani, a e hoomakaukau i kana mau papaaina kala, me ke kau ana i na pa, me na kiaha gula maemae loa iluna olaila me na mea ai ono loa a na 'kua e ai ai, i hookipa hanohano aku ai oia i kana malihini. Lawe mai la kekahi haiawahine i ka wai e holoi ai i kona mau wawae; a o kekahi hoi i ka waina maemae.
(Aole i pau.)

Nowai la ka hewa?

          Ina i make mau loa na uhane o kanaka, nowai la ka hewa?
          Oia ka ninau, a he ninau nui hoi ia e pili ana ia kakou pakahi.
          Ke olelo aku nei au ia oukou e ka poe heluhelu. "Aole no ke Akua ka hewa o ko oukou make ana," no ka mea, ua hoohiki iaia iho, aole oluolu iaia, ka mae ana o kekahi ua hoomakaukau ia na mea a pau loa i ola ai na uhane o kanaka, a kahea pinepine mai oia, e huli, e huli, no keaha la oukou e make ai?
          Aole no Ie su ka hewa o ko oukou make ana, no ka mea, ua make oia ma ke kea i pakele ai oukou i ka make a i ola mau loa ko lakou mau uhane.
          Aole hoi no ka Uhane Hemolele ka hewa, no ka mea, ua kikeke mai ia ma ka puka o ko lakou mau naau, me ka makemake e hoolilo ia lakou i poe haumana na Iesu. No oukou no ka hewa, ke hookuli oukou i ko oukou mau pepeiao, ke hooolea oukou i ko oukou a-i, ke hoopakiki oukou i ko oukou naau, no oukou wale iho no ka hewa, aole no hai. E hele oukou i o Iesu la, e komo iloko o ka puuhonua a ke Akua i hoomakaukau ia i pakele ai oukou i ka make, a i loaa ai ia oukou ke ola mau loa.
J. S. GERINA.

          KAAPUNI ANA I KA HONUA.—"He nui ka poe e holo ana i o a i o." Ua hooko ia keia wanana a ke kaula a Daniela i kela wa a kakou e noho nei. Ina i haalele aku ke kanaka i ke kulanakauhale o Nu Yoka, ma Amerika Huipuia, a e holo aku i Kapalakiko, he 3,000 mile; a malaila aku a i Iokohama, he 4,700 mile; mailaila aku a i Hong Kong, 1,000 mile; mailaila aku a i Kalakuka, 3,800 mile; mailaila aku a i Bomebe, 1,400 mile; mailaila aku a i Suez, 3,000 mile; mailala aku a i Ladana, 2,200 mile; a mailaila aku a hiki hou i Nu Ioka, he 3,200 mile. O ke kaapuni ana ia i ka Honua, he 81 mau la ka holo ana, a he $1,145 gula ka lilo. Hiki wawe no! Kupaianaha!! Ke holo nei kakou!!! Mai nana oukou i hope. E Hawaii e, imua kakou, aole i hope—e aho no ia.

          UA HOI aku o Rev. N. Pali, kahu ekalesia o Lanai, i Koolau Molokai, a lilo oia i kahu no kolaila poe hipa.