Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 3, 14 January 1875 — Page 4
Hunahuna o na Aina e.
Ma ka palapala hope a Mr. M. D. Conway mai Ladana mai i ka nupepa Enquirer o Cinicinati e hoike ana no kekahi mau lono hauwawa wale, o ke kumu ka i holo hope aku ai ke Keiki Alii o Wale i Farani, no ka hooku ana i ka ohana Bonepate ma ke aupuni o Farani; a ina e ikeia he manaolana i koe no ke Keiki Alii a Napoleono III, ma ka nohoalii o Farani, alaila e mare auanei ke kamalei Beatrice me ia, ke kaikamahine muli loa a Vitoria. Ua lonolonoia ae no hoi ua haawi aku ka Moiwahine i ka lima o kana kaikamahine i ke keiki a kekahi Duke waiwai nui—a ua hoole ia mai?
Ua unuhiia ka Euanelio a Mataio, Mareko, a me Ioane iloko o ka olelo Iapana e na misionari Hoole Pope, a ua hoolaha ia. Ke hoomakaukau ia nei ka unuhi ana ia Kinohi, Roma, Epeso, a me Hebera, aole nae i pai ia. Ua pai ia ka Euanelio a Ioane ma na hua Roma, aole nae i ao nui ia na Iapana ma keia hua. Aka hoi, ua ao ia lakou maloko o na kula aupuni. Ke mau nei no ka hoole ana o ke aupuni Iapana i ke komo ana o na malihini. iloko o ka aina, a me ka noho ana ma ia mau wahi, aia a hooponopono hou ia ke kuikahi.
Iloko o na hooikaika ana a ke Alii Kiaaina o Ai gupita no na mea e wehe ia ai na kumu waiwai o kona aina, ua kauoha ae la oia e ana pono ia ke kulana a me ke ano o ka moe ana o ke awawa o Nile, a me na aina e pili ana i ke Kai Ula. O kona manao nui e hoololi ia ke kahe ana o na wai o Nile ma ka muliwai kahiko, kahi i kahe mua ai ka wai; a ua maloo hoi i keia wa, a e kapaia nei e na Araba, ke awawa o Nile Maloo. Ina e holo pono keia manao o ua Kiaaina la, alaila e lilo ana na aina waoakua nui e waiho nei i keia la he aina mahiai a momona hoi.
KA HALAWAI HUI MA OKEFODA.—O ka nui o ka poe i hele mai ma keia halawai, ua manaoia mai ka umikumamalua a hiki i ka umikumamalima tausani no; ma na alahao ka holo ana, mai Irelani mai kekahi, Sekotia, Enelani, Farani, Helevetia, Geremania, a me Holani; aka, o ka mea ano nui ma keia halawai, oia no ka hiki nui ana mai o na poe oo, na makua kahunapule kahiko, a me na kahu, a me ko lakou mau hoike akea ana ae i ko lakou manaoio no ua halawai la, oia no ka lua o na halawi nui ana no ko lakou ola uhane, mahope iho o ka hoomaluleia ana o keia ola kino. I ko lakou hoi ana i ka home, ua hoike ae lakou ua hiki aku i ko lakou mau anaina na bapetizo kamahao i loaa ia lakou ma Okefoda. Ua hoike ae no hoi kekahi kahunapule i hoi aku i kona home, o na halepule e pili kokoke mai ana me kona, ua hoopanee ia na halawai pule, a ua hoopokole ia no hoi no ke ake e hele mai e hoolohe i kana mau mea e hai aku ai no na hana a ke Akua ma Okefoda, a i kana hoike ana, ua hiki mai kekahi mana maluna o ke anaina, he mea i ike ole ia mamua. Mahope iho o ka pau ana o kekahi halawai, elua mau kahunapule kaulana e u haele pu ana ma ke alanui, o kekahi o laua e nana ana iluna me ka hoonani aku, a ua hoopiha ia me na waimaka o ka hauoli, no ka loaa hou ana iaia o ka hui keakea ole ana me ka Haku, oiai hoi kekahi e kulou ana, a e uwe ana me ka iini no ia hoonani like aku. Ua kali hoomanawanui laua no kakahiaka ae; a ua hoohala ke kahunapule iini nui i kekahi hapa o ia po ma ka pule ana.
NA WAHINE MA INIA.—O na wahine ma Inia, me he la aole o lakou manao nui i ke ola. Ua hiki mai kekahi hoike ana mai Benegala mai; i kela makahiki i hala, he 1112 na wahine i hoomake ia lakou iho. Eia kekahi mea i hoikeia mai, ua ikeia no na wahine ma na wahi a pau o ka aina, ua hoopakele lakou i ko lakou ola iloko o ka wa wi ma o na lilo la o ko lakou mau hoa, ma ka lawe ia'na aku o ka ai i kahi kokua. O keia poe poino ke malamaia nei e kekahi kanaka, a i kahi wa, e kekahi kanaka okoa aku, a i nele loa lakou, alaila, o ko lakou pepehi no ia ia lakou iho. He nui wale na wahine kanemake opiopio, i hana ma keia ano e hooki pokole ai i ko lakou ola, a aole no hoi lakou i ae ia e mare hou. Ke poho ka manaolana ma kekahi ano, aole e nele ko lakou hoomake ia lakou iho. E like me na makuahine, pela no na keiki. Aole i emi iho malalo o iwakaluakumamakolu mau keiki (!) i hoikeia mai ma Benegala, ua hoomake ia lakou iho.
Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.
Halawai kakahiaka, la Sabati .... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... hora 3½
Kula Sabati ..... hora 9½
LADANA.—O na palena mai o ke kulanakauhale o Ladana, he 576 mile kuea no ia, a o ka nui o na kanaka ma ia wahi he eha miliona lakou. Maanei i hoakoakoa nui ia ai na Iudaio mamua o ko Pelesetina, ua oi ae no hoi ka nui o na Sekotia maanei mamua o ko Edineboro, kulanakauhale nui o Sekotia, na poe Irelani ua oi ae ko lakou nui maanei mamua o ko Dabelina ke kulanakauhale nui o Irelani, a pela hoi na Katolika Roma, ua oi ae ko lakou nui maanei mamua o ko Roma ponoi, a he nui na olelo like ole o na lahui i kamailio ia. Hookahi hanau ana iloko o kela me keia elima minute, a hookahi e make ana iloko o kela, a me keia ewalu minute.
AU SETURALIA.—Ke holo nei ka aoao karistiano. Kapaia mai, ka poe Peresebitiano ma na mokuaina o Auseturalia. He poe karistiano makaala lakou malaila, a na na hoahanau i hanai pono aku i ko lakou mau kahu. Aole o lakou hilinai maluna o ke aupuni, aole no hoi i noi i ke aupuni e kokua mamuli o ka lakou hana. Na na ekalesia ponoi i hoolako pono i na kahu o lakou me na mea e kuonoono ai ka noho ana. Malaila hoi, he wahi Hui kanaka opio karistiano, a ke hooikaika pu nei na lala o keia Hui me na kahu, lunakahiko, a me na hoahanau. Lokahi ka manao, a holo ka hana hooauhee ia aku la na enemi.
Komi sina o ka Hoikeike Nui ma Amerika Huipuia.
O makou o ka poe nona na inoa malalo iho, na Komisina Kuikawa i hookokuhuia e ka Moi, e ohi mai, e houluulu a e hoouna aku i na mea hoikeike hana akamai, hana lima a me na mea ulu o Hawaii nei, kupono no ka Hoikeike Lahui Nui e malamaia ana ma Piladelapia, ma ka puni ana o ke keneturia makahiki o ko Amerika Huipuia noho Aupuni Kuokoa ana i ka 1876. Ke noi haahaa aku nei me ka hoolaha akea aku, ua makaukau lakou i ka lawe ana mai i na mea e hoounaia mai ana e ka poe makemake e hoouna loa aku i Amerika, ma ka Hale Papa o S. G. Waila, Honolulu i na mea a pau i kupono no ka hoikeike. Oiai ua makemakeia na mea hoikeike a pau e hiki aku ma Piladelelapia mamua ae o Maraki 4, 1876, nolaila, o ka poe i loaa na mea hoikeike e noho ana ma keia Pae Moku, e makaukau lakou, a e hoouna mai ma kahi i hoike ia maluna, mamua ae o ka pau ana o ka makahiki 1875.
Ke hoike nei no hoi makou i ka papa inoa o kekahi mau mea kupono no ka hoikeike, na mea ulu a me na mea hana akamai, hana lima, hana mikiala a me na waiwai o keia mau mokupuni, a i makemakeia no ka hoouna aku i ka Hoikeike nui:
Na Laau—i kahi a kahi ole ia a ma na pauku laau.
Na lako hale, i hana ia mai na laau Hawaii mai.
Na manu a me na ia, a pela aku.
Na mea ulu a me na hua ai, i maloo, i malama loa ia, a ano hou a e ulu ana paha.
Na hulu manu, na niu.
Paakai mai na loko mai a i maloo paha i ka la.
Na Pupu—na akoakoa o na ano a me na mea a pau.
Na mea o lalo o ka honua.
Na olona o na ano a pau i ulu maoli ae a i hoomakaukauia paha.
Na mea ulu o loko o ka wai.
Na kope iloko o ke eke.
Na Pulu iloko o ka bena.
Kopaa mailoko mai o na Mahiko nui pakahi, ma na ano like ole iloko o na eke.
Hulu Hipa, na ano hulu hipa mai na mokupuni pakahi mai, i kahiia a kahi oleia.
Pulupulu; i waeia a wae oleia.
Laiki iloko o na eke; i hoomaemaeia a hoomaemae ole ia.
Na pupu a me na hehu awa.
Na uhi iloko o ka pahu.
Na hana lima; na ahuula, na na mahiole; moena; kapa Hawaii, na umeke, na aho mai na olona mai a me ka ili hau, a me ka pulu niu; na pohaku kahiko; na makau, na kii o na waa; na lako Hale Hawaii e kapali ai, na kii o na hale o ka wa kahiko a o ko keia wa paha; na ili holoholona o na ano a pau, na mea hana kui, na kamaa la-i a lauhala, na papale makoloa, pua ko, pua pili a pela aku.
Na kii o na mea ano nui o Hawaii nei a me na hiohiona nani.
Palapala a na nui o keia mau mokupuni i kahaia e kekahi kanaka Hawaii ma kona ike a naauao. Na kii e hoike ana i na puu, na moana, na awawa, na alanui, na ululaau, na waoakua, na aina palahalaha a me na aina hanai holoholona, na kauhale, na muliwai, na lua pele, na awa ku moku, a me ka nui o na kanaka maluna iho o na mokupuni pakahi.
Na buke ma ka olelo Hawaii a me Enelani.
Papa Kuhikuhi o ke kulana hoonaauao a hoomana o ka lahui Hawaii; o na ano hoomana a pau. KUHINA KALAIAINA.
S. G. WAILA
J. U. KAWAINUI.
Honolulu, Jan. 7, 1875.
OLELO HOOLAHA!
E LOAA MAU ANA MA KA HALE HANA WATI o Kini, ma Alanui Kalepa, Helu 17, na Wati hou maikai,no na kumu kuai kupono i ko kanaka makemake. A me na mea hoonani o na ano he nui wale, elike me na komo lima, gula pepeiao, a pela aku.
NA BUKE
I HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII
— ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.
BAIB ALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao ..... $12.00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae wai gula ..... 5.00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula ..... 8.00
Baibala Hemolele pananaiki iho ili eleele ..... 4.00
Baibala Hemolele ili eleele ..... 2.00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi ..... 3.00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula ..... 1.00
Kauoha Hou ili eleele ..... .75
Kauoha Hou Hapa Haole ..... .75
Moolelo Ekalesia ..... .50
Haiao ili lahilahi ..... .10
Hele Malihini ana ..... .25
No ko ke Akua ano ..... .25
Hoike Palapala Hemolele ..... .25
Moolelo o Heneri Opukahaia ..... .15
Hoike Akua ..... .25
Wehewehehala ..... .25
Ninau Hoike ili manoanoa ..... .50
Ninau Hoike ili lahilahi ..... .20
Kumumua Kula Sabati ..... .20
Buke Lawe Lima ..... .10
He Buke no ka Pope ..... .15
Ui Kula Sabati Helu 3 ..... .25
Ui Kula Sabati Helu 4 ..... .15
Ui Kula Sabati Helu 5 ..... .25
B uke Euanelio o Ioane Hapahaole ..... .10
B uke Wehewehe Huaolelo Baibala, elua ano ..... 2.00
B uke Wehewehe Ano Mataio ..... 1.00
NA KAUOHA HOU PAKEKE.
Ili gula nani ..... 1.50
Ili eleele kaekae nani ..... .50
Ili eleele ..... .35
KAUOHA HOU PAKEKE ME NA HALELU.
Ili gula nani ..... 1.70
Ili eleele kaekae wai gula ..... .65
Ili eleele ..... .50
NA HALELU PAKEKE.
Ili Gula nani ..... .50
Ili eleele kaekae wai gula ..... .30
Ili eleele ..... .20
Ka Hae Hoonani (Buke Mele) ..... .25
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani ..... 1.75
Himeni Hawaii ..... 1.00
Kumu Leo Mele ili manoanoa ..... .10
Li ra Kamalii ..... .25
Li ra Hawaii 1848 ..... .25
Li ra Hawaii 1855 ..... .25
Hae Hoonani ..... .25
Leo Hoomana ..... .20
EIA NA BUKE HAAWI WALE.
PALAPALA LIILII—
Helu 4—Makemake anei oe i ke o'a?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetiso ana.
Helu 17—Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18—No ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
Aia ke keena kuai buke o ka Papa Hawaii ma ka huina o Alanui Betela me Alanui Kalepa, e kokoke ana i ka Hale Leta. J. F. POKUE.
Kakaule ta o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.
S. B. DOLE,
Loio! Loio!
UA MAKAUKAU OIA E LAWELAWE MA na mea i pili i kana oihana. Ke kakau ana i na Palapala Hoolilo, Moraki, a pela'ku a me ka Hooponopono ana i na hihia imua o na Aha Hookolokolo. Aia kona Keena Oihana ma ke kihi komohana o Alanui Papu me Alanui kalepa, maluna
H. E. McINTYRE,
(HALE POLAPOLA.)
AIA MA KONA HALE KUAI MEA AI, MA KA huina o Alanui Papu me Alanui Alii, mauka iho o ka Halekuai o Mi. Holo, NA MEA AI O KELA ANO KEIA ANO, na lako no ka Papaaina, a me na mea e ae, e like me AILA, AILA MAHU, a pela aku, no na kumukuai kupono.
E. O. HALL & SON,
(E. O. HOLO A ME KE KEIKI.)
NA MEA KUAI I NA MEA HAO, ME NA LAKO o na Paahana, na Lole, na Pena, Aila a me na Lako Kalepa. Halekuai ma na huina o Alanui Moi a me Papu.
NU HOU! NU HOU!!
He mau lole maikai ma na moku hou mai. NA PALULE HULUHULU, PALULE KALAKOA, o na ano hou, Palule keokeo, Lolewawae, Palemai, Papale, a pela aku. Na Lole no na Wahine, Alapia ulaula, me na Lole nani e ae. Ahina Pelekane, me na Kihei maikai. Me na Noho lio Pelekane maikai. Aia ma na hale kuai o
J. T. WATERHOUSE, (Halewai.)
Helu 10, a ma ka Uwapo.
M. T. DONNELL.
Mea Hana i na Lako Hale!
AIA MA KONA HALE HANA WAI HINUHINU na lako o kela ano keia ano no na hale noho, me na lako a pau no na hoolewa kupapau, no ka uku haahaa loa. HE MAKEPONO LOA no hoi ka uku no Kona Kaa Hoolewa Kupapau. E hele mai i ike maka ma ke Alanui Moi, mauka a ma nae iho o ka Hale Kupa o Lui.
W. P. WOOD,
(Pineha sa.)
E MAKAUKAU ANA INA WA A PAU NA MEA ai kupono no na kanaka Hawaii ma ka HALE AI o ko oukou makamaka, o Pinehasa ma ka uwapo, ma nae iho o ka Hale Dute Kahiko. He oluolu loa ka uku. A e loaa no na io-bipi momona make pono ma Kona Hale Kuai Bipi ma ka Makeke Kuai Ia, Helu 10.
NU HOU! NU HOU.
AIA MA KAHI O
DILLINGHAM & Co
NA MEA HAO.
—OIA HOI—
NA OOPALAU A ME NA OO E AE!
Halo,
Kopala,
Kope, O,
Kaulahao-bipi,
Lei-bipi,
Ili Kauo Kaa,
Na Paahana Amara, & c.
Na Paahana Kamana
O kela a me keia ano.
Ipu Kukui,
Ipu Kukui hele po,
Ipu Kukui manamana,
Aila Mahu,
Na Ipuhao o na ano a pau
me na Pa-palai.
Na PENA o kela me keia ano,
a me na Aila Pena,
Makau a me Aho-lawaia,
Upena a me na
Aho Upena.
E Kuai ia ana keia mau mea a pau me ka
MAKEPONO LOA!
P. DALTON.
Mea Hana Noho Lio!
—ME NA—
ILI KAUO KAA MAIKAI LOA!
MA KA HELU 93, ALANUI ALII HONOLULU.
AI MA KONA HALE NA ILI MAIKAI O KELA me keia ano, Ili Bipi keiki Farani, Amerika me Pelekane; na Ili Hipa Melemele; na Ili Hana Kamaa no Kikane a me Kaleponi; na Ili Keehi no na Noho Lio, na ami a me na mea e ae. E hele mai a e ike.
LEWE RS & DICKSON,
(O LUI MA.)
AIA MA KO LAKOU PA KUAI PAPA NA Lako Kukulu Hale o kela me keia ano,
No ke Kumukuai Oluolu.
PAI KII ANO HOU!
UA MAKAUKAU KA MEA NONA KA inoa malalo, ma Kona Hale Pai Kii.
MA MONIKAHAAE, HONOLULU, e pai i na ano kii a pau. Me ka maikai loa, mai ke kii liilii loa e kupono ai i ke kaula wati a me ka lei a-i, a ina kii nui ku hale, no ka uku haahaa loa.
H. L. CHASE.—(Keiki.)
FREIL & LAINE,
(PE RILA A ME LEIKONA.)
NA MEA KUAI I NA LAKO AI O KELA ANO keia ano, me na mea ulu, a me ka Ai Hoomomona Lio. Halekuai malalo o ka Hale Mu, Alanui Papu, Honolulu.
E. H. BOYD,
(AILUENE.)
AIA MA KONA HALEKUAI BIPI MA Monikahaae na Io Bipi Momona, no ke kumukuai makepono, a me na mea e ae i ku i ka makemake o ka poe e imi ana i na mea ai maikai.
THOS. G. THRUM,
(KALAMA.)
HALE KUAI BUKE & NUPEPA. MA ALANUI KALEPA, E PILI ANA ME KAHI o Kini hana wati. Malaila e loaa ai na BUKE KANANA o kela ano keia ano, na BUKE HOOMANAO a me ke Kanana Kanawai, Kanana loloa, Kanana Kakau Leta, Kanana Liilii, a me na WAHI LETA, na INIKA o kela a me keia ano, na Penikala, na Buke Kii, a pela aku.
WIL DER & Co.,
(O WAILA MA.)
LAKO KUKULU HALE!
AIA MA KA HALEKUAI KAHIKO O KIMO PElekane e loaa ai na—Papa Hole, he keokeo a he ulaula Papa Kalakala, he keokeo a he ulaula—Papa Kahiia, he koekoe a he ulaula—Na Laau (auka) o na ano a pau mai ke nui a ka liilii, he keokeo a he ulaula—Papa Manoanoa mai 1¼ iniha a hiki i ka 3 iniha, he keokeo a he ulaula—Papa Kepa, Aaaho kakia pili—Aaho liilii mea hamo puna, mea makaupena, a he molina—Pili keokeo—Pili Ulaula—Papa Lahilahi ½ iniha—Aila Pena—Waihoomaloo—Pena Keokeo, Omaomao, Eleele, Olenalena, Ulaula, Ahinahina, Uliuli, &c—Na Laka, Ami, Lou, Kaomi a mea e ae o ia ano—Pani puka he nui na ano—Puka Aniani he nui na ano—Olepelepe, &c—He Paakai Hawaii—Ili Hooluuia—Wahie—Kaula Kepau nunui a liilii, a he mau lako no na Moku. Eia kekahi mea hai aku i ka Lahui, he mau Moku ko'u e holo nei ma na awa o keia mau Pae Aina, a e loaa ana no ka pomaikai i ka poe kuai me a'u, ma ka laweia o na mea a lakou i kuai ai me ka uku haahaa loa—He makepono no hoi na lako kukulu hale i keia wa.
KIMO PELEKANE.