Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 3, 14 January 1875 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII IULESIA NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE—ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII IULESIA NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE—ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA.

MOKUNA ll—Hblu 5. IA lakou la i koiuo aku ai iloko o ka hale, hoonoho ae la ua kaikamahine kupua nei a ka La ia lakou malunao na noho nani, a'waiho mai la hoi i na mea ai imua o lakou, i ka meli a me ka waina Semurena, aka, ua paipaiia nae me kekahi iaan ino o ka mana kilokilo. Ia lakou i ni ai i keia mau mea, a inu ae la i ke kiaha waina, ia wa i hoopa aku ai ke kaikamaliine kupua ia lakou me ke> kahi kookoo jnana, a iilo koke ae Ia lakou he mau puaa—o ko lakou man ano Wino he puaa, me na hulu okakala, ka ihu no a me ka mi ana a ka puaa, aka, o ka manao a mo ka noonoo ana, he noonoo kanuka, —a nolaila, ua kaniaau mau lakou no ku lioohloia ana o ko lakou mau kiuo i holoholpna. Mahope iho-oka hooiilo ana ia lakou i mau puaa, hookomo aku la oia iloko o ka pa i a paniiiio la a paa, a niaiaila i hui aku 1 ai Ukou me kekahi poo mua i 4ool(ioia | i puaa e ua wahine knpua nei—ahanai-i i* hoi iakou i na ai a ka pnaa—i na hua I okn, na hua knkni a me na hua laan e ae. I Mai ko Euritokusa wahi 0 ku nei ma-«

t waho o ka puka pa, aole e hiki iaia ke | ike aku i na «iia poino kaamaha i 100I hia i kona man hoa, o ko lakoa komo wale aua no iioko o ka hale (ua manao no nae oia ma~~o ka mana kupna la i naiowaie ano e aku ii lakon a pan), a ike aku la i ka ohana puaa e kakahe ana. 0 ko ia nei holokiki aku la oo ia i kai o ka mokn. e hai.aku i kana mau ] mea i ike ai. No kona piha'i ka makau a me ke kaumaha,' aole e hiki iaia ke hoike maopopo lea i kekahi mea e pili ana i kona mau hoa ; o kaoa man mea wale no i hoomanao ai, o ka ike ana i ka halealii, ka wahine opiopio e mele ana, oiai oia e ulana lole arra, a me ke kiaiia 0 na puka pa e na liona. Aka, wahi ana, ua naiowale ano e aku 'kona mau hoa i heie pu ai me ia. Manao iho la o lulesia ua hoano e ia kona mau kanaka e kekahi mana kupua —o kona lalau aku la no ia i kana pahikaua a me ke kakaka, a kauoha ae laia Eurilokusa e alakai koke aku iaia i kahi o ka halealii i ku ai. Moe iho la o Eurilokusa ma kona mau wawae, a pvliki aku la i na kuli o luleaia, me ka nonoi aku iaia mai hoomaunauna wale oia i kona kino a me kona ola, ma ka hele paka ana aku imua o ka make, no ka mea, ma ona ia i malama m«i ai na akua ia lakou, a ma ona la hoi i hilinaiia ai ko jdkou palekana. Qme no eEiyilokusa>e noho ilnna nei o ka moku/ ; 1 pane akn ai o lulesid, " e ai oe a-e inume kn ia«lohia maluna nei o ka moku owau wale no ke hele' ae, no ka mea, he kumu kupono ko'u e hele ai. aole he kanawai, a aole he mau hoopii nana e kaohi mai ia'u." laia i olelo ai pelu, o koiia haalele iho la no ia i ka moku, a lele hookahi aku la iuka o ka aiaa ; aole hookahi mea i aa mai e ukali pu ma kana huakai poino r no ka mea, ua weliweli lauuaole lakou no na hana kupua i hanaia mai i kekahi poe o lakou. Pii hookahi aku la oia a hiki i ka puka pa alohilohi, a ku aua mawaho o ka halealii; aka i kona wa i keehi aku ai ma na paepaeo ka puka, ua hoopaa koke ia mai la oia e kekahi kanaka opiopio e paa ana m$ ke kookoo gula ma kona lima, a oia iio hoi ke akua Merekure. Paa mai la oia ma ko puiima, me ke kaohi ana iaia mai ke komo loa ana aku iloko, a olelo mai la, 14 E hele aha oe i hea e ke kanaka kuhihewa nui o na keiki a pau a kanaka ? Aole anei oe i ike o ka hale keia o Kieea knulana, a o kahi hot i hoopaaia ai kou mau hoa'loha iloko 6 ka pa * ka poe i hoololiia njai ke ano ae o ke kanaka a i ke ano ino hoowahawahaia o na puaa ? Ua hoomakaukau anei oe ia <MT iho e mahele pu me lakou iloko o ka poino, kahi e hiki ole ai ia oe ke kokua ia ?" Aka, o kaea man olelo a me kona iho ana mai ka lani m«i, aole ia i liU be mau mea e hookāiilua ai i na kaina wawae makau ole o luleaia, uo U ua 01 loa aku kona nloha no ka poiuo man* ele ana o koua mau hoa*k4ia, a ua liio nn poiuo a me na piiikia o k* maua kilo* kilo he mea 010 iam. I ka wa i ike ai e ke akua Morekure aohe o ia nei mea e na ai, nloha iho la oia ia no kona paakiki kuhihewa, haawi mai la i ka pua,o kekuhi laau liilii i kapaia he mali (mo!v) t a o ua pp la he mana nui konā e pale ai i na hana kilokilo. 0 ka moli he wahi laau hiuawanawan wale no ia orkona a-a, aole i ike nui ia kona waiwai, a be laau kolo no hoi i manao ole ia; a e hehi walo ia ana e na kamaa o na kahnhipa i kela la kela !a. lTe wahi pna kookeo uuku koua t aka, he

laap mana ia no ke paie ana aku'i hana kilokilo, na pooalo, kakaeloli a me na ano kawaa a pau. Olelo mai la o Mereknre, "E paa i keia pua ma kou lima, a me ia mea e hiki ai ia ōe ke komo""akti iloko nie ka makau ole» I kona wa e hahan mai ai ia oe i ke kookoo me ka manao e hoano e ia oe e like Dq£jkana hana ana i kou mau hoa'ioha, erīe)e ako oe me. ka makau oJe maiuna ona me ke ana'e i kan pahika*ia, a e koi ikaika hoi i ua wahine la e hoohiki mai oia ma ka inoa o na akua, aole e hana ino mai ia oe me kana mai| hana kilokiio * a e koi pu aku hoi me ka ikaika e hoihoi hou mai i kou inau hoa ma ko lakou ano he kanaka." Haawi mai la oia i ka pua keokeo uuku ia īulesia rae ke a'oa'o pono mai i ke ano e haua ai; a o kona naiowaie aku ia no ia. I ka wa i halaakaai o ke akua, kikeke ikaika aku la o lulesia i ka puka pa o&a haleaiii. Weheia mai la ka paka e like me ka wehe ana i kona mau hoa, a me ke kaeuea lokomaikaii kono mai ai k& wahine kaulana Kiesa i kana maiihini e komo aku iioko. Hoonoho ae ia oia ia luiesia ihina o ka nohoaiii me ka hoohiwahiwa an'a i oi aka mamua o kaua i hana aku ai i ko luteswi'jnau hoa ; a ninini iho ia i kawain%aftfesu£vk° kiaha kumukuai nui »vWe i a^nlipu. hoohaiuu aku ia ia lulesia. I ko ia nei wa i inu ae ai, hahan mai ia ua wahine kupna nei i kona kookoo mana me ke kahea ana ae, u E heie oe i ka pa puaa! E hele iwaho e ka puaa! i halawai pa me kou poe hoa!" Aka, aole i hookoia ka mana o ua mau huaolelo kilokilo la maluna o īuiesia, no ka mea, ua oi ae ka mamM? ka laau a Mereknre i haawi mai ai iai -<nei, mamna o na hana kilokilo a ua wahine ia. Noho malie iho la keia me ka iuii oie, a e iike hoi me ke aWo ana mai a ke akiia iaia nei, pela oia i iele aku ai me ka makau oie maluna o ka wahine kupua me ka hoana ae i kana pahikaua, me he mea la e lawe ana oia i kona ola ; a i ka wa i ike aku ai ua wahine i lanakiia kona mana kiiokiio uaiuna o lulesia, haule iho la oia ma kona mau kuli me ka puliki aku i na kuli o īuiesia } a oieio akuia, "Owai oe, a heaha kou hoa e iike ai ? AoleJoa he kanaka i inu i keia kiaha mai kinohi mai, i nele kona hoolilo ia ma kekahi ano iioloholona. 0 oe wale no ka mea i hoano e oie ia e like la me kou manao, Aole oe he kanaka e ae, aka, o lulesia no, ka mea i kui aku ke kaulana a puni ke ao ml no ka naauao; ft nona h*i ka na Lani i hoopaa kahiko ai, oia kaV e pono ai © alolU, Ua iilo keia poii hookauo noo. E kn liakann l ke kono aioha aku oei ke akua wahine ia oe i kona wahi moe.® 44 E KiO*at" wahi a luieaia, |; ft«he* ia e hiki ai ia oe ke kooo aloha nai,a • QHiro paha me k» moa iiona na hoa'ioha ao i hoolilo ai he aaii hoioliolona ? A e haawi inhnni oe i kou lima e maroia me a\i, i mea e kaa ai au malaio o koa maua, a e noho pa me oe m» fce afto he holohoiona—i mea olohelolie» kooKihe Uilaia, t e hooliloie iqa kou makemak% a «oalia paha iloko aku o kahi aianewa e Uiki mai ax>* e hoohaaohaooia mai aa ma ka ioaa ana he wahl uoho iioko o k*? pa puaa. Heaha ka pomaikai au e haāwi aai ai i ponihei aka ai ka uhaoe o kanaka pono—oiai o kau nm m<ja ai na hoalaalaia me na laaa make ; a| kou waina «a awili pu ia qie km makß pono oe elkoohiki mai ima* o*w loa oe e hoao e hana kolohe mei

ia'u e like me kao i hana aka ai i o ; tt mau hoaaloha." - Ua make ka manao o ūa kaikamahine knpua lanoko ia nei weliweli i kana mao hana kilokilo, ano ka ikaika hoi leekahi o ke aJoha hon e pnlama ana iloko o konp mau a-a koko no 'ia nei, nolaila, na lioohiki mai la oia ma ka inoa 0 Setika i ka hoohiki noi ana o na akaa, aole oia e hoopoina uaai ia ia< Alaila, akakuu mai la o lulesia me ka 'haawi - ana i na mapona leo oluolu imua oke *kua wahine, a na ia mea i haawi aka i ua manaolana iloko o Kiesa e ho-aa aka 1 ke aioha iloko o lulesia i kulike ai me kana i hoomaopopo iho ai iloko ona. Kahea-aku la o Kiesa i kona man haiawahine opiopio, eha, ka poe lawqjawe mae nona, —na kaikamahine o + konar man kuma wai kala, o kona maa moHwai laa, amekona ma,» alalaaa hoano —e hoonani mai ina keena ona, a e ahola mai i na moena nani, a e hoomakaukau i kana mau papaaina kala, me ke kan ana i na pa, me na kiaha gula maemae loa Jluna olaiU»-& me na mea ai ono loa a na 'kaa e ai ai, i hookipa hanohano ako ai oia i kana malihiui. Lawe mai la k&kahi haiawahine i ka wai e holoi ai i kona mao wawae; ao kekahi hoi i ka wainamaemae.. {AoUi pau.\