Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 4, 21 January 1875 — Page 2

Page PDF (1.15 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, IANUARI 21, 1875.

 

I na Makamaka lawe Pepa.

          E hoouna aku no makou i na pepa mai keia manawa aku, a hiki i ka Poaha hope o keia malama, i na poe lawe pepa a pau; a o ka poe i hookaa ole mai i ko lakou mau uku pepa mamua ae o ia manawa, e hooki ia no ka hoouna hou ana aku o na pepa ia lakou; koe wale no ka poe i hookaa mai. Nolaila, ke kauoha ia aku nei na mea a pau e hookaa wikiwiki mai mamua ae o ka pau ana o keia malama. Ma ka aoao ma Ewa o ka Hale Leta, maloko o ka lumi kuai buke o ka Papa Hawaii, aia malaila ke keena hooponopono o ka "LAHUI HAWAII."

          MA NA LONO a me na moolelo i hoike ia mai no ka ka Moi huakai i Amerika, oia mau no ke ohaoha o na mea e hoolaulea ai i na manao; no ka mea, ma na wahi a pau ana i hiki alii aku ai, ua halawai lua ole mai no ia me na hookipa pumehana ana a na keiki Amerika. Ua piha mau kona manawa o kela la keia la i na mea e hoolana ai i kona manao, na ike ana, na lululima ana, na makaikai ana i na wahi kaulana, a me na wahi hoolealea, a ina hale nani hoi. I kahi wa ma na anaina pule, i kahi wa, ma na papaaina, a pela aku; aka, o ke kunu anu, oia wale no paha ka mea nana i keakea mai i na hoolaukanaka ana o kekahi la, a me na hoohoihoi ana. Mai loko mai o kana mau hopuna olelo ponoi i pane aku ai i na Komite hookipa o ke kulanakauhale o Nu Ioka, ke puana ae nei makou me ka hooia ana o kona manaoio no ia: "He huakai oluolu ka'u, a o keia mau hookipa ana, he mea e hoomanao ae ai au i na ake alii ana o ko'u lahui uuku a mamao no hoi. Mai olelo loihi aku au, aka, na ke anu o ko oukou ea lokoino i keakea mai ia'u e kamailio hou aku."
          Ma ka la 18 o Dekemaba, ua hele aku oia e ike i ka Ahaolelo o Amerika Huipuia. E hoike ana kekahi mau nupepa Amerika no ke ano hemahema iki o na hoohanohano ana, a o na hookipa ana hoi i ka Moi ma ka Hale Ahaolelo, aka, ma na olelo hookipa ua kupono i ka ii, a ke unuhi iho nei makou malalo iho i ka moolelo pokole o ia mau hookipa ana:
          Mamua ae o ka hiki ana i ka hora 12, ua piha-u ae la na gale o ka Hale Ahaolelo i na lede a me na keonimana i ake nui e ike maka i ka Moi. Ma ka hora 12 ponoi, ua hoomaikai pule ia, a i ka pau ana o ka pule, ua komo mai na Senate me ka hope Peresidena mamua o lakou. He mau minute pokole iho, komo mai la ka Moi me na ukali ona i alakaiia mai e na Komite o ko na aina e, ku ae la na mea a pau iluna, alaila, haawi mai la ka Luna Hoomalu i ka olelo hoalohaloha, penei:
          "E KE ALII:—Ma ka aoao o ka Ahaolelo o Amerika, ke hookipa aloha mai nei au ia oe iloko o keia mau keena. O na Senetoa a ne na Lunamakaainana mai na Mokuaina mai, ua hui lokahi lakou iloko o na hookipa aloha ana mai ia oe, a no ka hauoli no kou hiki kino ana mai i ke Kapitala o ka lahui o oe auanei ka malihini a ka lahui. O kou hiki ana mai e ka Moi iwaena o makou, o ka makamua keia o ke keehi ana o kekahi alii ai-aupuni ma ka lepo o Amerika, a he mea pahaohao no hoi mai ke komohana mai ka hele'na, aole mai ka hikina mai.
          "Me he la aole he ulia oi ae i hiki ke hoomaemae i ka pomaikai holomua o kou aupuni e ka Moi me makou nei no ke keneturia mamua o keia ulia. O ka ulu hikiwawe ana o ka Repubelika ma na kapakai komohana ka mea i hooakea ia aku ai ko makou launa ana me kou aupuni mokupuni, a ua konoia mai makou a pau e ike aku i kou akamai, a me kou pomaikai ma ke ano he Moi, a me kou mau pono hoi i hookiekieia ma ke ano he kanaka. Ua hoolaulea ia ko makou lahui holookoa no ke ano makamaka o kou mau makaainana. Ke paulele nei lakou a hilinai hoi, e mau auanei ka maluhia o na launa ana o na aupuni elua, e like me ke kai nui e olokaa nei mawaena o kakou, e hoohui ana aole hoi e mawehe ana ia kakou."
          Ua hoike aku ka Lunakanawai Alena i kona minamina no ko ka Moi loohia ana i ke anu, a ua ha hoi kona leo e hiki ole ai ke pane leo aku, aka, ua heluhelu aku nae oia i na olelo malalo iho:
          "E M R. LUNA HOOMALU:—No kau mau huaolelo hookipa oluolu, ke mahalo nui nei au. No keia hoailona maopopo hoi o ke aloha, ke waiho aku nei au i ko'u aloha i ka Hale Hanohano o ke Senate a me ka Poeikohoia. Ua kulike loa me na hookipa oluolu i loaa ia'u mai ke Keena Hooko mai o ke Aupuni, a mai na kanaka mai hoi a pau, i halawai pu me a'u, mai kuu wa i pae ai ma na aekai o ka Pakipika, a hiki i keia wa. Ke hoihoi aku nei au i ka mahalo no ka Lunahoomalu Hanohano, no kana mau olelo i pili ia'u. Aka, o ko makou holomua ana ma ke ano aupuni, a me ka hoonaauao ana, ua aie nui no ia i ke aupuni a me na kanaka o keia aina. O ko oukou mau kanawai a me ko oukou hoonaauao ana o ka makou no ia e hana nei. Ke panai pu aku nei au i ka manaolana, no ka hoomau ia a me ka ulu ana o na launa pili makamaka mawaena o na aupuni elua. Ua pomaikai nui au i ka hui pu ana me oukou e na keonimana ma keia anaina."
          Pela i pau ai na kukai olelo ana, a hoolaunaia, alaila, hoi aku la ka Moi a me na ukali ona i ka hale hotele. Ma ia po iho he ahaaina hula kai haawiia e ka Peresidena ma kona Hale, no ka Moi, a ua hele ae ilaila na ui a pau a me na nani o Wasinetona. Ma ka la 23 ka haalele ana ia Wasinetona, a ma ia ahiahi no i hiki aku ai i Nu Ioka.
          E hoike ana ka lono hope loa, ua oluolu maikai kona ola kino, a no ia kumu e hookaulua iki ia ai ka hoi koke ana mai, a hiki iloko o Feberuari,—e hiki ana i Kapalakiko ma ka la 25 o keia malama, a i ka la mua e haalele aku ai i ke kahakai gula no kona Home Mokupuni. O ka moku manuwa Amerika Penesacola ka moku nana e hoihoi mai iaia.

          O ke Kuikahi Panailike ka mea i manao nuiia mai na Moi i hala a hiki i ke au o ka Moi KALAKAUA, a ua hoouna mau ia he mau Komisina imua o ke Aupuni o Amerika Huipuia, e noi e hana ia i Kuikahi Panailike mawaena o ke Aupuni Hawaii a me ke Aupuni Ameirka, aole nae i ae ia. Aka, ma ke kau ana ae nei o ke 'Lii ka Moi KALAKAUA ma ia wahi, ua noonoo oia aole no e holo ana i na he mea e ae, a ma ia mea, ua hooholo iho la oia maoli no ke hele a e hana ponoi, a waiho iho la i ke Kalaunu maluna o kona kaikaina.
          A i ka malama o Dekemaba, ua lawelawe oia i kana oihana mawaena o ka Peresidena Kalani a me na Kuhina, a ua hooholoia kana mea i manao ai, koe nae ka waiho ana aku imua o ka Ahaolelo; a ina no hoi e hooholoia e like me ka Aha Kuhina, o ka wehe hamama ana no ia o ka ipuka o Hawaii nei. Nolaila, o kana hana kaulana mua keia o kona wa i kau ae ai maluna o ka Nohoalii, a auamo maluna o kona hokua, a hele aku me he ano Elele la e imi i pomaikai no ke Aupuni a me kona lahui.
          E Hawaii ponoi, oiai o ka wa kupono keia e pelu ai i na kuli a e ulaa i na kula a me na awawa uliuli i na mea kanu o kela ano keia ano; e malama a e hanai i na holoholona o kela a me keia ano, oiai ke lono hakui nei kakou no ka pono kaulike (Kuikahi Panailike) mawaena o kakou a me Amerika, alaila, e hanini nui mai auanei na waiwai a pau i o kakou nei; no ka mea, ua wehe hamama akeaia ka ipuka e komo wale mai ai na waiwai a pau o waho mai, a pela no hoi na waiwai a pau o Hawaii nei ke komo aku ilaila; a e ike auanei kakou i ke kahe a wai o ka pomaikai a me ka waiwai nui maluna o ka mea mahiai, a pela hoi ka mea hanai holoholona o ke au e hiki mai ana, a e ohi auanei i ke gula a me ke dala, mai loko mai o na kula a me na awawa momona ou e Hawaii.

Ka Moi Kalakaua ma Amerika.

          Malalo iho e ikeia ai na lono nuhou i loaa mai ma ka moku "Mikado," e pili ana i ka huakai a me na hookipa ia ana o ka Moi ma Amerika,—na lono hoi mai ka la 13 o Dekemaba a hiki i ka la 8 o Ianuari nei.
          WA SINETONA, Dek. 13.—Ua nui loa ka mai o ka Moi Kalakaua, a no ia mea, aole he mau hana i hoomakaukauia no kona mau nee ana ma keia mua iho. Ua ikaika ka mai kunu anu, a ua eha ka puu. Ke manao nei ka Peresidena a me Mrs. Kalani e haawi i ahaaina hula nui nona ma ka Hale Keokeo, iloko o kekahi po o keia pule E noho ana ka Moi no na la he 10 ma Wasinetona.
          WA SINETONA, Dek. 16.—I keia la i hele ike aku ai ka Peresidena, a me ka Aha Kuhina i ka Moi Kalakaua, me ka ukali pu ia e Gen. Seremana, ka mea i hiki mai i kakahiaka nei.
          WA SINTONA, Dek. 17.—Ua ae aku ka Moi i ka poloai ana mai a ko Nu Bedefoda e hele aku ilaila iloko o kekahi manawa o Ianuari. Ua hoole aku oia i ke kono ana mai a kahi poe kupa ili eleele o Wasinetona, no ka paa e i kekahi mau poloai e ae.
          Ma ka la 23 o Dekemaba i haalele iho ai ka Moi ia Wasinetona no Nu Ioka. Ua ukali pu aku na Kuhina me ia iloko o ke kaa o ka Peresidena, a hiki i ka oioina o ke alahao.
          NU IOKA, Dek. 23.—He mau hoomakaukau nui kai hanaia ma ka Hotele Wi nesoa no ka hookipa ana mai iaia. Ua nonoi ia aku ka Moi, o na hookipa a me na luana hoalohaloha ana maloko wale no o ka hale, no ka mea, he nui ke anu. Ina he nui ka ino i ka wa e hiki mai ai ka Moi e noho ana oia i hookahi la wale no, alaila holo loa i Bosetona.
          NU IOKA, Dek. 23.—Ma keia auwina la i hiki mai ai ka Moi, a ua halawai pu oia ma kahi Hookio ma ke kulanakauhale o Ierese, me ke Kanikela Hawaii a me na Komite Aladamana. Ua hookipa aloha mai ka Luna Hoomalu o ke Komite i ka Moi me ka pahola aku i na hookipa aloha o ke kulanakauhale, a me ka noa o na wahi a pau o ke kulanakauhale iaia, iloko o kona wa e noho ai ilaila. Ua alakai mua aku la kekahi hapa o na makai a me ke kaualio i ka huakai a hiki i ka hotele, kahi i hookipa ia aku ai ka Moi e ka Meoa Vance a me na luna oihana o ke kulanakauhale.
          NU IOKA, Dek. 24.—Ua ala kakahiaka nui ae ka Moi e paina i keia la, a loaa iho la kona mau ukali e kakali ana. Oia mau no kona mai kunu, ua olelo ae i kona makemake ole e hele ia mai e ike ia la, o kamailio pinepine auanei oia. Ua loohia ke Kiaaina J. M. Kapena i ka mai ano rumakeke, a ua noho paa oia ma kona rumi.
          NU IOKA, Dek. 24.—Ua hele ka Moi i ke keaka i keia po ma ka Hale Opera Nui, mahope o ka pau ana o ka paina ma ka Hale Winesoa.
          Malalo iho nei e ikeia ai kekahi mau hoike ana no ke ano o kona mau nee ana ma ke kulanakauhale o Nu Ioka: i ka la Karisimaka, e hele ana oia i ka pule kakahiaka ma la luakini Sana Toma, a mahope iho o ka pau ana o ka pule e pai ia ana kona kii a me na ukali e Gurene; a ina he manawa kahi, e hele ana oia e makaikai i ka Oihana Kinaiahi. A i ka po iho ma ka Hale Keaka o Buti.
          Ma ka Poaono, i ka hora 11:30 e haawi ana oia he ike alii ma ka Hotele Winesoa, a ia wa e hele ae ai na poe e ike iaia:—ka mua, na hoa o ka puali kaua aina a kaua moana, alaila, o na Hoa o ka Papa Kalepa, a me kekahi mau hoa o na oihana mikiala e ae, e makemake ana e ike iaia, a o na makaainana ka paina hope loa.
          Ma ke ahiahi Poaono he ike alii akea ole kona ma ka hale o Mr. Alani, ke keiki a ka Lunakanawai Kiekie o Hawaii. Me he la e hele ana ka Moi i ka Opera ma ke ahiahi Poakahi, a i ke Keaka hoi ma ka Poalua.
          NU IOKA, Dek. 25.—Ua hele ka Moi i ka halawai pule ma ka luakini St. Toma i keia la. Ma ka auwina la ae, ua hele aku na poe i noho mua ma kona aupuni e ike iaia, a he nui no hoi na kamaaina kupa e ae i hele aku. Ma ke ahiahi iho ua hele oia i ke keaka.

KA LONO HOPE LOA.

          WA SINETONA, Ian. 8.—E hoike ana na lono, ua oluolu kupono loa ke ola o ka Moi Kalakaua, a ke hoolaulana nei oia ia ia iho, a nolaila aole oia e huli hoi koke ana i Kapalakiko iloko o keia mau la e like me kana i manao mua ai. Me he la, ma ka la 25 o keia mahina e hiki ai oia ilaila, a huli hoi aku i ka home ma ka la mua o Feberuari.

KA MOI MA KA HALE KEOKEO.

          [Hale Keokeo oia ka inoa o ka hale noho o na Peresidena o Amerika Huipuia.] Ma ka auwina la Poalua Dek. 15, i ike mua ai ka Moi i ka Peresidena maloko o Wasinetona. Ua akoakoa ae na hoa a pau o ka Aha Kuhina, Col. Kalani, Gen. Babcock, a me Mr. Luckey, ke Kakauolelo a ka Peresidena no ka makaukau e hookipa aku i ka Moi, me ko lakou aahu piha. I ka wa i kokoke aku ai ke kaa alii i ka Hale Keokeo, ua puka mai ka Peresidena iwaho o ka paepae puka; a ua hele aku ke Kuhina Nui, a me Col. Kalani i ke kaa o ka Moi (o ka mea hope, i hele aku oia no kona makuakane, ka Peresidena) a aloha aku la i ka Moi me ka hookipa mai iaia, i kona wa i lele iho ai mai ke kaa mai; ua ukali pu aku laua ma kela a me keia aoao a hiki i ka puka komo o ka Hale Keokeo, kahi i hohola mai ai na lima o ka Peresidena, e puili aloha no ka hookipa aku. O kekahi mau hoa e ae o ka Aha Kuhina, e ku ana lakou mahope o ka Peresidena, a hiki wale i ka wa i huli ae ai oia me ka Moi pu e komo iloko o ke keena, alaila hoolauna ia me na hoa e ae ma ia hope iho. Ua noho pu iho ka Peresidena a me ka Moi iluna o kekahi noho pulu, a neenee aku la hoi kekahi mau keonimana e ae ma ke kau wahi o ke keena, e kamailio ana mawaena o lakou, me ka hookokoke malie mai i kahi o ka Peresidena a me ka Moi e noho ana, a ua hoomaka ia na papa leo akea ana mawaena o lakou. Mahope iho o na minute he iwakalua, ua ku ae la ka Moi iluna, a ukali aku la ka Peresidena iaia, a hiki i ka puka, a na ke Kuhina Nui a me Col. Kalani i haawi lima aku iaia iluna o ke kaa, a pela i pau ai ka ike ana. Mahope mai o keia wa ua ai pu ka Moi me ka Peresidena. Iloko o keia ahaaina hanohano, o ka Hope Peresidena kekahi, ka Lunakanawai Kiekie, a me na Luna Aupuni o na Aina e.

Ai o ka La.
HOOMAKAUKAU ANA E KAUA. IO S. 5:9-15

          9. Olelo mai la o Ieho va ia Iosua, I keia la ua olokaa wale aku au mai o oukou aku, i ka hoino ana o Aigupita. Nolaila ua kapaia ka inoa o ia wahi o Gilegala, a hiki mai i keia la.
          10. ¶ Hoomoana no na mamo a Iseraela ma Gilegala, a malama iho la lakou i ka moliaola, i ka la umikumamaha o ka malama, i ke ahiahi, ma na wahi papu o Ieriko.
          11. I ka la mahope iho o ka moliaola ai no lakou i ka ai o ka aina, a ia la no pulehu lakou i ka berena hu ole.
          12. ¶ Ia la iho, mahope o ko lakou ai ana i ka ai o ka aina, oki iho la ka mane, aole mane hou na na mamo a Iseraela. A ai no lakou i ka ai o ka aina ma Kanaana ia makahiki.
          13. ¶ Eia hoi kekahi, i ko Iosua noho ana imua o Ieriko, alawa ae la kona maka iluna, a nana aku la, aia hoi! ku mai la kekahi kanaka imua ona, me ka pahikaua i unuhiia ma kona lima. Hele aku la o Iosua i ona la, i aku la, Ma o makou nei anei oe, ma o ko makou enemi paha?
          14. I mai la kela, Aole, ua hele mai nei au i alii koa no ko Iehova puali. Moe iho la ko Iosua alo ma ka honua, hoomana aku la, i aku la ia ia, Heaha ka kuu Haku e olelo mai nei i kau kauwa?
          15. Olelo mai la ke alii koa o ko Ieho va puali ia Iosua, E wehe ae oe i kou kamaa, mai kou kapuwai aku, no ka mea, he wahi hoano kau e ku nei. A hana no o Iosua pela.

          Ua loaa mai ia makou kekahi nuhou mamuli o ka lokomaikai o K. Kamauoha o Napoopoo Kona H. Hawaii a penei:—"Eia ma Napoopoo nei, hookahi kumu maia, eono nae ahui maia o ke kumu hookahi, eono no okai, ka maia o kaea la wili ka okai, aole i akahi haneri anana mai ka ae kai aku a hiki i kahi i ku ai keia maia hanau nui, aia ma ka pa hale o Mr. Loka. Ke hoomanao ae nei au i ka'u mea i ike mua ai, oia hoi ka i-a me na maka ekolu."

          HANAU.—Ma Onomea, Hilo, hanau o Miss Annie ma ka la 18 o Dekemaba, na Mrs. Kawaihau me Mr. E. H. Umiamaka.