Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 4, 21 January 1875 — Page 3
Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Ian., 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]
7 Mahina hou ..... 6 37. AM
14 Hapaha mua ..... 10 5. 0 "
21 Mahina piha ..... 7 9 . 6 "
29 Hapaha hope ..... 2 2 . 3 "
Ka puka me ka napoo ana o ka La.
1 Puka la...6 41.7 AM. ..... Napoo la...5 25.7 PM
8 Puka la...6 43. AM ..... Napoo la...5 31. PM
15 Puka la...6 43.3 AM ..... Napoo la...5 35.3 PM
22 PUka la...6 44. AM ..... Napoo la...5 40. PM
29 Puka la...6 42.3 AM ..... Napoo la...5 44.3 PM
31 Puka la...6 41.7 AM ..... Napoo la...5 45.7 PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
La titu 21° 18' 23" Akau. Lonitu 157° 48' 45" Kom.
No ka piha loa o ka pepa o keia pule, nolaila ua waiho ae makou i kekahi mau mea i hoomakaukau ia no keia pule.
Ma ke kakahiaka Poakolu nei i ku mai ai ke D. C. Murray, maluna olaila i huli hoi mai ai ka Rev. H. H. Pareka, mai Kapalakiko mai; ka Lunahooponopono o ko kakou pepa.
WAA PAE.—Ma ke kakahiaka o ka Poalima la 15 o keia malama, ua pae ae kekahi waa ma Waialae Oahu, aole nae he kanaka o luna o ka waa, he hoe no ko luna me ke ka, aole hoi he mau pono e ae o luna o ua waa nei, ina he kanaka ko luna o keia waa a ua holo oia i ka lawaia, he mea maopopo ua make oia, aka hoi, ina he waa lilo i keia mau la ino iho nei, alaila, ua pomaikai ka mea nona ka waa. S. W. KAWAI.
KE KAIKAMAHINE MAKAPO.—Ua lawe aku kekahi kaikamahine makapo i kekahi kahunapule ekolu dala me ka olelo aku e lawe oe i keia mau dala ekolu, he kokua no ke aupuni o ke Akua; ua pane mai ke kahuna, "he kaikamahine ilihune oe a makapo hoi, aole paha e hiki ia oe ke haawi mai e like me keia." "Ae, ua makapo io au, aka, o ke kumu o ko'u haawi ana i keia mau dala, aole paha ia i akaka ia oe." "Heaha?" wahi a ke kahuna. "O ka'u hana he ulana hinai, ua hiki ia'u ke ulana iloko o ka wa ike ole mamua o kuu wa ike, nolaila ua manao au ua oi aku ka loaa a ka poe maka ike mamua o ka ekolu dala i mea kuai ihoiho i kokua no lakou e hana ai i ka po, a o ka'u hoi i hoiliili ai he ekolu dala wale no, a oia iho la ka'u i malama ai. He aloha au i kuu Hoola, me ka nui o kuu iini e hana au i kekahi hana i hoike no ko'u aloha Iaia. E oluolu e lawe i ka'u mohai." Ua lawe koke mai ke kahuna i kana mohai, a ua lawe pu aku ka Haku i kona aloha. He hoike ana keia i kona aloha oiaio ma ka haawi ana i kana alana imua o ka Haku. He hoike kupono keia na kakou e hoomahui aku ai.—Hoa'aloha Kamalii.
KUMA, PITTS ISLAND,
Okatoba 15, 1874.
A hiki mai i keia la aole i hiki mai ka Hokuao mai ke komohana mai, ua kokoke nae i kona mau la e hiki mai ai ianei. No ke ku ana mai o keia moku Lady Alicia Capt. Daly, ma keia awa, a e hola aku ana oia no Fiji, nolaila, ke kakau nei au i wahi leta pokole ia oe.
Ola kino.—I keia wa au e kakau nei i keia wahi leta ia oe, aole he nawaliwali o makou i keia wa, aole nae pela i na wa a pau, he maimai a nawaliwali i kekahi wa.
Ka hana misionari.-—Ke mau nei ka maikai o na hana o ka Haku ma ko'u kihapai, ke nui mai nei ka poe huli mai, ke piha mau nei ko makou luakini i na Sabati a pau.
Aia ma kekahi hapa o keia ekalesia ma na mokupuni kaawale o Makin a me Kiebu, ke malama ia nei na halawai e na hoahanau o ia wahi iho, oiai au e kaawale mai ana mai o lakou mai. He 32 ka nui o na hoahanau ma ia wahi. Ua paa maikai ko lakou luakini, ua mikioi ko lakou hana ana i ko lakou halepule. Ke hana nei hoi ko Kuma nei mau wahi hoananau i halepule hou no lakou, ke lawe nei ka pohaku, he hale pohaku ko lakou makemake, ke hoomaka nei e hooiaio i ka hana.
Aia no o Kanoa ma ke noho la i Butaritari, he nawaliwali no kana wahine, aole nae he lohea mai i keia wa, aole hoi he mea hele mai mailaila mai.
Ua hala ka wahine a Tela i ka make. Ma keia moku i loaa mai ai na leta mai Abaian mai e hoike mai ana i ka make ana o Mrs. Tela, ma ka la 26 o Sept. hora 6 a me na minute o ka P. M. Nui ke aloha no keia kauwa a ka Haku, ua kahea koke ia mai oia e hele i ke ao luhi ole.
Ua loaa mai he leta mai Nonou ti mai, na G. Leleo, e hoike mai ana i ka mai o Leleo wahine, a me ko laua hoopilikia mau ia e na kamaaina o Nonouti, aole e hiki ke ao aku no ke ano hihiu loa o na kanaka o kela mokupuni.
He leta kai loaa mai ia'u mai a Mo ses Nakanoaro mai o Abemama, e hai mai ana i ka makemake nui o ko laila kanaka i ke ao palapala, a me ka makemake o ko laila alii e ao nuiia kona poe kanaka i ke ao palapala. R. MAKA.
He olelo hoike no ka Aha Hoomalu.
Mai ka moohihia mai o ka Aha Hoo malu o Honolulu, i ikeia ai, ua hopuia o Mokuhaaheo a me Nakapalau ma ka la 28 o Dekemaba i hala no ka ona. Ma ka la 5 o Ianuari, ua hoohiki laua a me kahi mea e ae, na Pilipo kumeka kamaa i kuai aku i ke po-i bia ia lakou, ma ke Alanui Moiwahine, i ka pa o Abigaila Maikai, a no keia bia i ona ai lakou. O keia Pilipo no ka mea i hoopai mua ia $100 a me na koina, no ke kuai bia i ka la Sabati (Dek. 13), i na keiki ewalu, no lakou na makahiki mai ka walu a hiki i ka 18, a ona ai lakou.
Ua hoohiki hoi o Koko (k) no ka aoao pale, ua hele aku keia poe kanaka i kona hale ma ke Alanui Puowina, me ka ona, a ua haawi aku iaia he omole me ke gini iloko, elua iniha ke kiekie, i mea inu; a mahope iho, ua lawe aku lakou i ka bia. I ka wa i pau ai ka hookolokolo, ua hoike ae la o Koko me ka hai aku i ka Lunakanawai, ua hoohiki wahahee oia, no ka hookokono ia mai e ka loio o ka aoao pale e hana pela, me ka haawi mai elua dala iaia, me ka olelo mai e haawi hou no iaia i mau dala ke pau ka hookolokolo.
Ua hookuu wale ia ka hihia kue ia Pilipo, no ka hoohiki ana mai o Abigaila nana no ka bia, aole na Pilipo; he kanaka oia nona. Nana (Mrs. A. Maikai) no i haawi aku i ka bia i na kanaka, a makana mai lakou i ka hapaha iaia. Nolaila, ua hopuia o Mrs. A. Maikai no ka haawi waiona i na kanaka me ka laikini ole. Ua ae aku oia i kona hewa. Ua hoopai ka Lunakanawai Jones iaia $100 me na koina pu, a i ole ia, he 200 la e hoopaahaoia ai ma ka hana oolea—no keia mea, ua hoopii hou oia i ke Jure.
Eia ka ninau: He hana kupono anei keia i ka Hooulu i ka Lahui?
Eia hou: Ma ka la 12 o Ianuari, ua hoahewaia o Kamaka (w) no ke kuai ana i ka Barani i na kanaka maoli me ka laikini ole. Ua hoopai ka Aha Hoomalu iaia $500 me na koina pu. O keia no hoi ka eha o na hewa o ia ano like i hopuia ma ia hale hookahi—o na hewa mua elua, ua hoopaiia ke huipu me na koina he $55; o ke kolu he $53, a i keia wa $503 me ke koina pu.
Eia ka ninau: Ua oi aku anei ka hewa o ke kuai ana o na kanaka maoli i ka barani mamua o ko na haole? Aole. E hooko kaulike ia ke kanawai maluna o na mea a pau e pono ai.
ALOHA—LAHUI.
No ka Papa Ola.
E ka Lahui Hawaii: Aloha oe:—
He Papa Ola ko kakou, nona na lala i wae ia mai waena ae o ka poe i manao ia ua loaa ka ike a me ka noonoo kupono. "O ka malama i ke ola o ka lehulehu mai ka loohia ana i na mai, mamuli o na mea ino wale," kekahi o na kumu nui i hoala ia ai keia Papa, a he pomaikai nui ia no kakou. He mau rula ko keia Papa ua hoolaha ia ma na Nupepa o ke kaona nei, a e mahalo ia na lala no ka hooholo ana i keia mau rula maikai. O ka Papa Ola, oia kekahi o na pono pomaikai i hoalaia e ke aupuni no ka lehulehu, a he mea pono i kela a me keia e haawi aku i ko lakou kokua ana i ka Papa ma ka hooko ana i na rula—a aole no paha e nele ana ke kokua o ka lehulehu ma ia mea. Ke hooko ia nei no paha keia mau rula e ua Papa hanohano nei, aka, ma kahi i manaoia ua oi aku ka pono e hooko ia keia mau rula, ma na wahi hoi i ike ia ka pelapela maoli, kupono ole o na ea no ke ola o ka lehulehu, malaila i ike ole ia'i ka hookoia o na rula o ka Papa Ola.
O keia wahi a'u e kamailio nei, oia no na kauhale e noho ia nei e kekahi poe Pake maloko o ke kulanakauhale nei a me na kuaaina pu. O keia poe, he kakaikahi o lakou i ike a hoomaopopo i na rula o ka noho'na, a o ka nui, he poe noho hoopalaleha me ka manao ole i ke ola o ka lehulehu. Ina e hele kekahi e makaikai ma kahi noho o keia poe, aole e nele ana kona ike i na mea ino wale. Maloko o kekahi keena uuku, (he poopoo pohaku ka mea hiki ke hoohalike ae) i kupono ole no na mea elua e noho ai, e noho ia'na e keia poe, he elima, umi, a oi aku ma kekahi mau wahi. Maloko a mawaho o keia mau kuono, e ahu mau ana na opala lepo o kela a me keia ano, a mailoko ae o keia mau puu opala e pua mau ana na ea pelapela maea a kupono ole no ka moni ana'ku o kekahi. A i kekahi manawa, ua hiki ole i na puka-ihu ke hoomanawanui no ka inoino loa o na ea, aka, o keia poe, iloko o ka haiki o kahi e noho ai, a me ke kupouli i keia mau ea ino, ua hiki ke noho ia.
Aole au e helu hou aku, no ka mea, he hiki no i kela me keia mea ke hele e makaikai i keia mau wahi, a hoomaopopo no lakou iho. Ke lana nei no nae ko'u manao, aohe mea e kue mai ana i keia, no ka mea, e ike mau ia ana i kela la a i keia la. A o ka mea nui ia'u, oia ka ninau ana ina he kupono a kupono ole keia mau ino imua o ke ola o ka lehulehu. Ua ike ia no ke kupono ole o na ea maea i ke ola o ke kanaka, no ka mea, mamuli o ia mea e ala mai ai na mai. A pehea la hoi keia ino. Aole anei he mea pono i ka Papa Ola ke pulumi aku i keia mau ino? Ua maopopo ia'u he lehulehu na kanaka e noho mai nei i makaukau i na wa a pau e kokua aku e hooko i na rula e pili ana i keia mea, oiai, o ka hoomaemae ia ana o ia mau wahi, o ka hoomaemae ia ana no ia o ke ea a lakou e moni aku ai. "E pau keia mau ino pelapela i pono ai." M.
[He oiaio, o ke ea ka mea nana e hoopiha nei i ke kino o ke kanaka me ke ola, ina e maikai ke ea, e maikai ana ke ola, a ina hoi e ino ke ea, e ino ana no ke ola. Ua ike io ia no ka pelapela o na wahi a ko makou mea kakau e kamailio nei, a he pono io no e hoomaemaeia, no ka pomaikai o ka lehulehu. L. H.]
Kahi e pule aku ai.
"I kau pule ana, e komo ae oe i kou keena mehameha, a papani oe i kou puka, e pule aku i kou Makua ina no ma kahi nalo; a o kou Makua e ike ana no iloko o kahi nalo, oia ke uku mai ia oe ma ke akea."
E hiki i ka poe ilihune, ma ke keena hookahi iloko o ko lakou hale ke malama i keia kauoha a ka Haku. No ka mea, o ke keena mehameha o Iesu, aia no ia ma ka mauna. "Pii aku la o Iesu, oia wale no, i kekahi mauna e pule aku ai; a hiki mai ke ahiahi, oia wale no malaila."
O ke keena mehameha o I saaka, aia no ma ke kula, "Hele aku la o Isaaka ma ke kula e noonoo ai i ke ahiahi."
Ko Da vida keena, aia no ia ma kona wahi moe. Eia no kana. "E kukakuka kou naau iho, ma kou wahi moe, a noho malie.
Ko Pe tero keena, aia no ia maluna o ka hale. "Pii ae la o Petero i kahi maluna o ka hale e pule ai, i ke ono paha o ka hora." Lohe aku la o Hezekia, ua kokoke mai kona wa e make ai, huli ae la kona maka i ka paia, a pule aku la ia Iehova.
He mea hiki no ke pule malu, pule mehameha, pule i ke ao, pule i ka po, a pule hooki ole.
Eia ka Ie su, "E noi, a e haawiia no oukou, e imi, a e loaa hoi ia oukou; e kikeke, a e weheia no oukou." Penei hoi ka Paulo, "E pule na kanaka ma ia wahi aku, a ia wahi aku, e hapai ana i na lima hala ole, me ka huhu ole, a me ke kanalua ole."
"O ka mea e kahea aku i ka inoa o ka Haku, e ola ia."
He luahine 107 kona mau Makahiki.
Ua hai ia mai ana kekahi nupepa haole, ua make o Mary Sullivan Iulai 20, 1874, ma Piladelapia, a 107 kona mau makahiki. Luahine loa ea, kupanaha, aka, o ko kakou makemake paha ia, e ola kakou a hiki i ka haneri makahiki a oi aku. O ka moolelo o keia luahine; aole ia i hai ia mai ma ua nupepa la; malia paha he wahine noho pono ia, aole uhauha a kolohe ma kona noho ana; no ka mea, he hapa na la o ka poe e noho ana pela.
Ninau mai ke alii o ka Iseraela ma na Halelu penei: "Owai ke kanaka i makemake i ke ola, i makemake hoi i na la he nui i ike ai oia i ka pono?" a eia ka pane. 'E haalele i ka hewa, a e hana i ka pono," oia, ma ka malama ana i na kanawai a ke Akua i kau mai ai maluna o na kanaka, malaila ka maluhia o ko kakou ola. Ua nui no na hewa e pokole ai ko kakou mau la ma keia ao nei. Pehea ka inu ana i na waiona? Aole paha kakou e kanalua no ia mea. O ka inu pinepine ana i na waiona, he mea ia e ino ai ke koko, ke ake, a me ka lolo, a oia hoi ke kumu o na mai he nui wale.
Mamua iho nei ua hele mai kekahi haole a noho maanei, he opiopio, a maikai kona kino, ua ikaika, puipui a nani ke nana aku. Aole i nui na kanaka i maikai ke kino e like me ia. A eia ka hewa, ua lilo keia haole i ka inu mau ana i na waiona. A heaha ka hope? O ka make ka hope. Ua loohia ia oia e ka mai ma ke ake, oia hoi ke ake-pau. Aole i loihi kona mau la ma keia ao, a kikoo e ia mai la no ia. A aole no hoi au i kanalua iki, i ka hoike ana aku imua o ka lehulehu i keia mea, i make oia no ka inu i na waiona.
E ka poe e heluhelu ana i keia manao, e lawe aku i keia mea a e kanu ino iloko o ko oukou naau. J. W. S.
He Pomaikai ko ka Hoomanawanui.
O M. O. Robata o Amerika, i kona mau la opio, he wahi kanaka ilihune loa, i ka hiki ana o kona mau makahiki i ka 25, aole i hiki aku i ka $100 kana wahi loaa o ka makahiki hookahi, aka, mamuli o kona hoomanawanui ua kau aku oia ma ke alanui o ka pomaikai, a i keia la he $5,000,000 ka huina o kona waiwai.
O Keoki Kanawai, i ke 45 o kona mau makahiki, he lima hana ma na uwapo o Nu Ioka, mamuli nae o ka hoopono ma kana mau hana, ua hiki aku ka huina o kona waiwai i ka $10,000,000 i keia manawa.
O Alekanedero T. Stuata, ua hoomaka oia e hoopukapuka ma na mea i kuai aku maloko o na kudala, he wahi hale lepo pelapela kona hale kuai, malaila oia i hoomanawanui ai a hiki mai i keia la, nona kekahi o na hale uinihepa nui a nani no hoi ma Amerika, me ka huina waiwai i aneane aku ma kahi o $30,000,000.
O Daniela Daru , i na la opio he kahu hanai holoholona no ka ukeu he .73 keneta no ka la, a i keia la he kahu oia no ka huina waiwai i hiki aku i ke $30,000,000.
O Robata a me Alika Situata, na kanaka puhi ko kaulana, i ko laua mau la opiopio, he kuai malakeke paa ka laua hana ma na pipa alanui, hookahi keneta no ka papaa, a i keia la he $6,000,000 ka huina waiwai o ka mea hookahi.
O Horaki B. Kalapalina, ke kanaka kuai lole kaulana, ua hoomaka mai oia me ka ole, aka, me ka hooikaika, ke kupaa, a me ka manaolana, a hiki mai i keia la, ua uku ia mai kana mau hoomanawanui ana me $15,000,000.
O Koneliu sa Vanabila, ua hoomaka mai ma ka maauaua kapiki, akaakai, a pela'ku, maluna o kekahi wahi kao popopo e holoholo ai mawaena o kahi mokupuni o Statena me Nu Ioka. Me na wahi dala uuku he $2,000 i loaa mai ma ia hooikaika ana, ua hoomaka aku ia e hoomahuahua, a i keia la he $30,000,000 ka huina o kona waiwai.
O ka hooikaika, ka hoopono, a me ke akahai ke ki a keia mau kanaka i hoomaka ai e imi i na kulana i loaa ia lakou i keia la. "Pehea hoi oe e Hawaii? E hoomaka ana anei oe me keia makahiki hou?"