Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 4, 21 January 1875 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII IULESIA NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE—ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII IULESIA NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE—ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA.

MOKONA IL—Hblc «. IA WK niai la keknhi i kn wai a holoi J iho lu i ko ia m»i mau wawno ; la* \v<> io«i ia hoi kekahi i k» waina ala onnonn, i mea e kipaku aka ai i na poluhilii o ke kaumwhn i ili iluim on.\. no nu poiuo hope la i loohin mui i konn mau hoa, a hoeha nuiiii ai kona naau wiwo ole. Lulu iho Ja Inkou ina wni* nla niuluun o kona poo ; a mahopo iho hoi o konn auau ana 1110 ka wai uraii3a ala loa, lawe mai la lakeu i ke kapa naiii loa a lioaahu iho la iaia, Alaila. alakai ia aku Ia oia i kek.iln «ohoalii i kipapaia me ke k«fc\. a malaila i hoonohoia aku ai ; a waiho ia mai la hoi imua ona n;v mea ai maikai loa, ua mea ni i kupono t)o ka love papaaina wale no.

Aka, aole i ai o liileeia, oiai ua ake» nui loa oia e ike i kona man hoa-loha (na hoa alo inea o kan/i mau huakai) e hoihoi houia mai iloko o ko. lakou mau ano kanaka ; a nana wnle aku la no oia i na 'mea ai, īne ka hanai fina i kona mau maka maluna oua mau mea la. No kona ike ole i kona mau hoa T ua uoho mumule iho la ia me ke kauinhu ; ia wa, iko mai la o Kiesa i ke kumil o ko ia uei noho kaumaha ana, ma o kona ike kupua la, haalele Iho la oia i kona nohoalii e ku ana ma ka aoao o ko luleaia noho, a hele aku* i ka pa puaa, ahookuu ae la i ko lulesia poe kanaka iwaho. Kai a huakai mai la lakou me he mau ohana puaa la, a komo iloko o ke keena nui kahi a lulesia e noho ana me ka u. He manawa pokole konar i nana aku ai maluna o ko lakou mau helehelena i hookua holoholona in, aia hoi, hamo iho la o Kiesa i kekahi aila maluna o lakou aole i emo ua helelei ano e aku la na hulu puaa, a ku ae la lakou a pau iluna ma ko lakou mau ano kanaka mua. Ike hou mai la lakou i ko iakou alii, poai puni mai Ia lakou iaia, me ka hauoli nui no ko lakou hoolilo hou ia ana he kanaka ; a hilahila hoi kekahi poe no ko lakou he mau holoholona ; uwe ae la me ka leo nui, a pela i hoopihaia ai ka halealii me na leo o ka liauoli a me ke kiunakeua pu ; aka, aole i hoonaue ia na paanao o ua wahine kilokilo la no keia mea ana i ike ai. I mea e ike ia ai kona ano uahoa, aia hoi, ua hoouna aku la oia i kekahi elele i ke koena o na kanaka o lulesia i uoho ma ka moku, me ka hoike aku, ua make ko lakou alakai. Aka, i ko lakou pii ana mai a ike hou iaia e ola ana, a e ku poai puniia ana hoi e ko lakou mau hoa, aole i kaua mai ko lakou hauoli ; ua hooho olioli ae la, me he la, o ko iakou paia paa ia, a aia la iinua o na pali poo Itaka, o ko lakou aina aloha. 0 Eurilokusa wale no ka mea i anehenehe ole e komo iloko o ua halealii la o na mea feupanaha ; no ka mea, ua hoomanao lBa no oia me ka weliweli no ku" nalowale ano e'ana o kona uiau hoa. j Ia wa, kamailio mai la o Kiesa, ine ke I kauoha ana, mai hookaumaha hou ia ko lakou manao, aole hoi e hoomanao hou no na mea i hala. No ka mea, ua like no ko lakou ano me na kanaka i kipaku ia mai ko lakou aina uiai ; a ina ua hoopiha ia lakou me ka hauoli i kahi wa, ua hoopau kokoia rna o na hoomanao una ae ho poe inalihini lakou, a he poo auwana hoi. Mamuli o xia olelo hooluolu a Kiesa, a nie kana mau. hana lokomaikai ia lulesia a ine kona poe, i hoopau ia ai ko lakou kaumaha a me ka pilihua, a pek i hoohala ai Ukou me ka hauoli ma na

ano a pau iloko o kona hālealii no na mahina he umikumamalua. O ua Kiesa nei, he wahine kupwa mana mii oia, ae hiki no hoi uia ke kauoha aku i ka ma* hina» a e olelo aku i ke kumo iaau oka e hula mai no lakou ; a mamuli no hoi o kana mau hana kilokilo i hoanoe mauia ai n| luana lealea o kela la keia la ; a me na hookahakah* ana, a pela no hoi i hoohuiia ai kela la keia la a pau ka makahiki, i la hookahi; a o ke ano o ko lakou noi>ō ana ilaiia, me h« k ho moeuhane hauoli. Mahope iho o ka hala ana o ka makahiki, akalii no a ala mai ko luieaia manao kanaka, mai loko mai o ka mana kupua a ua wahiuo la i hoopuni ai iaia; kapu mai ia ka manao e huii hoj i k* home—k«hi ana i haaleie aku ai ia Penelope kaua wahine kupaa; a *IVle-

makusa, knna keikikane opio. I kekahi li», oiai o Kieaa e hoopunini ana iaia me na olelo waipahe o kona aloha, a e haawi ana hoi i kana mau olelo hoalohaloha imua o lulesia, aoie nae o luleaia i panai like mai i na kūuna olelo e like me kana, a me he IH, ua wehe hooko-o mai la oia. i ka laiia pili ana, a liai aku.laoia i kona manao paa e liuli hoi i ka home. No keia mea i pane mai ai o Kiesa, E luleaia, aole iloko o kuu mana ke kaohi ana mai i ka mea a na 'kua i hoopaa ai no kekahi mau hpopai hou i koe e hiki mai ana. Aka, i kou haalele ana mai ia'u, a maniiua ae o kou hoi loa ana aku i ka home, he pono oe e holo mua i ka hale o Adese, ōia hoi ka Make ; a e ninau i ka malu o Tiresia, ke Kaula Tebana, iaia wale no a me Pero3erepine ka Moiwahine o ka lūa ahi e hsike ia mai ai na mea huna a pau o ka wa e hiki mai ana; aiaia no hoi e pono ai oe e ninau aku no kou ike hou i ka maka o kau wahiue a me kou aina aloha." 44 Auwe! e Kiesa," i pane aku ai keia, "he mea hiki ole ia ! Owai la ka mea hiki e hookele i. kuu moku i ke aupuni o Puluto ? Aole loa he moku e hiki ke holo ilail:»." " Mai imi oe i hookele non, aole hoi i pailata," wahi a Kiesa, " e hoala ae i na kia o kou moku, a e lwiki ae hoi i na pea keokeo, a e noho nanea wale iho no oe iloko o ka mpku, na ka makani akau no ia e ani peahi aku ia oe ma na kai, a hala ka moana īiui akea, a hiki i ka aina kahi e ulu ana 6 na ululaau malu, a me ■na laau wilou haikea o Peroseripine ; kahi hoi e hui pu ana o na heepue wai o na muliwai Peripelegetona, Kokitiwa ame Akeroiia. O Kokitusa, he tiiana ia o Sitika, ka muliwai poina. e kohi iho ai oe i lua, he kubita ka loa, he kubita ka laula, a he kupita ka hohonu, a e niuini iho i ka waiu iioko a me ka njeli f a me ka waiua, a i ke koko hoi o ka hipa kane a me ko ka liipa wahinē eleele. E huli ae kou inaka i kahi e i kou' wa e ninini ana i ua mau mea la iloko ; a e hele auna mai no na poe make e hoao i ka waiu a mo ke koko, aka, mai ae aku i kekahi olakou e hookokoke mai i kahi o kau mohai, a hiki i kou ninau ana ia Tiresia no na mea a pau au i makemake ai e ike." No keia niau olelo a Kiesa, ua hana | iho la oia e like me na mea i kuhikuhiia [ mai» Hoala ae la Lna kia o kona moku, | huki ao la hoi i na pea'keokeo, a noho lai pu iho la iluna o ka i&oku me ka | uan«a. Aoi peahi mai )a ka makani akau i kona moku a hala na kai iaia, a hiki hoi i Jsa palena roai o ka moan» akea, aia hoi, hiki ana oia i na uhilaau kapii o Perosertepino. Ko iho la ma kaniii hui ai na wai o na muliwui ekolu, a e like me na mea i kauohaia mai ai e

pola oin | hooko ai e h«un, n ni* nini iho )a i kaua a)*Q« iloko o ka lua —* ke koko o ka hipa kane, a me ke koko o k* liipa wahine eleelo, i ka waiu, ka meli a me ka waiua ; a hele māi U na poe nmke e ahanina—-mai n« elemakule, nu WHhhiē|> hiki i uh poe opiopio a im» na kamalii liilii i make iloko o ko Inkon mau wa oj>iopio, Aole nae keia i ae aku i kekahi o Iwkou e hookokoke mai, a e iho i ko Ukou mau le* j helehe lahilnhi iloko o ka alona aloh*, a hiki i ko Tiresia hiki paka ana mai— aole nq hoi oia \ ae aku i kona makuahine ponoi e hele mai e ai, oiai i keia wa, ikahi no oia a ike % no ka manawa mualoia ka kekahi iwaena o k* poe makl; no ka mea, haalele akii no oia iatas ola ana, i kona wa i hele ai i Te* roi> eia ka, ua make mai oia mahope iho ]

0 kona hele ana i ke kaua, a aole no hoi i hiki mai ka lono iaia joo kona make ana, a liiki wale i kona \va i ike ai iaia mawaena o ka poe make. Ua iiinul ko lulesia uhane e hanai mua i kona makuahine, aka, no ka Kiesa olelo kaooha, nolaiia, ua kauoha aku la ia i kona makuahine-e neenee aku ma kahi e, e like me na poe akua e ae. Mahope iho, hiki mai ia o Tiresia, e | paa ana me ke kookoo alii gula, a koai jaeia i ka mohai, a ike koke mai la no •, hoi ia lulesia } hoomaka mai la oia e wanana penei : Ua olelo mai oia, auwe oe e lutesia y auiee, auwe, he nui kou mau pilikia, mamuli o Ica ii\aina o Nepeiune, no kou ohiu ana i ka maka o ke keiki a ke akua o ke kai, oia ke humu o kou mau pilikia. E pakele no nae, mahope iho o ke komo Mno ana i na pūikia, a ina hoi aole lakou e pepehi i na bipi kauo a ka La mahope iho o ka pae ana aku ika mohtpum Huinakola. No ka mea, o lulesia ka na akua i koho e ai e hoolilo ia ia mai ke kulana Moi a i ke kanaka makilo, a e hoopoinoia oia e kona mau hoaai \ponoi,%s ole nae e luku'oia ina *poc a pauiikeeleiaia. . (Aole i pau.) Ka Uoike Kula Sabati ma Koloa. Kauai, Ipn. I, 1875. Ma ke kokoke ana mai e hiki ae i ka luanawa, ua hele mai na makua, na keiki, na kumu a rae ke kahu i ke kula Sabad īloko o ka luakioi, me ka makaukau no u hana oka la. Mamua nae oka hiki ana aku o ka iehulehu, ike ia aku Ia he mea" kupanaha i ike ole ia mamua, he kumu laau e ku[m'ai ana iloko oka luakini, e pili pu ana ika awai ma ke alo ponol Ua ; hele wale a luluu na lala i na hua a me na pua ano like ole, a me na eke Kiiii i hooia 1 na mea ono, me na inoa o na haumana & me na kumu kula Sabati, i kau ia ma na eke liilii—me na hae liilii like ole e kau alieahe aua ma na lala o ua kuniu iaau la, he hae Amerika a me ka bae IlawaiL Ua hoomakaukauia e na komite o ia hana, ua piha ua kumii laau la i ua mea e hauoli ai a e oliol» ai na pokii kula Sabati, ine he mea la, e ha! mai aua ua kumu laau. la e*iilu aha iloko o ka luakini, i ka hikl ana mai o ka M. 11. 1875. Aia hoi, me he elele la, mai ke kuahiwi mai o Wai&leale, e kukala akea ana i ka Hapenuia, i ka »akahiki hou, me he mea la hoi e kooo aku ana i na puuwai o na pokii kula Sabati o Koloa neu £ hoomau ia aku ka ulu aaa o ke knla Sabati, ma ka*pouo o ka H4b lesu Kristo. Ua weheia ka haname ka pule ake kahu, a me ka himeni a na haumaoa kala Sabati ; ia Rev/J, IL Maho* ka hakMo no na m«a pili i ka makahiki i hala, a kb* ka makahiki hoa, himeeū hou aa Kula Sabati; aa kela a me kaia kuma i niuau pakiko iho i kooa pina, ua Mr. wai ihaioklo uai ue aa olelouli i ka hoohoihoi ike Kula Sabati, maikai mv Ka Rev\ J, W. Kamika, ke kahu KuU Sabati i paipai maii nahaumauaKuUSabati a me na pokii, wa ua HMa piU i ka poao o kauhaa* Mahope ib<s mla k*kaki o na komii* o Joka T, līaea, % iahaapahahi i na eke ilaaa o aa lala o ke k«M laaa, a h*t pakahi ae la i aa iaoa oaa are* i kuWna iluna o k» kumu laaa Hapmna. A pau ae la na baaa ma ka luakiai, kaaia ke auaina e e paina ma aa wahi i W makaukauia ai na mea ai; ao ka pau ao ia o aa hana o ka la ma ka maluhia. LUIUkml ka k 14 o laimaritfai make aku la o KMuaakui (w) &a WaialaeOahu.