Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 6, 4 February 1875 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII IULESIA NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE—ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII IULESIA NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE —ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA.

MOKŪNA ll—Helu 8.

NO keia mea, pane aku la o Inlesia. aole i loaa mai iaia kekahi .mau lono no ko Oroletosa wahi i noho ai; lie mau 1010 lauahea wale no ka i lolie ia mai, aole nae e hiki iaia ke hai aku i ka oiaio. Oiai laua e kamakamailio nei me ke kaumaha, me ka hoohelelei ana hoi i na waimaka aloha, i inai no na ulia maewaewa, a ia wa„ halawai mai la ka uhane o Akile kaulana me laua nei, pano m«i la oia, "Hoaha koia huakai hoonehoa a lulesia i hiki mai ai ia nei? A ike ana lioi i k.a hopena o ka poe iuake a mo ko lakou mau koe Pane aku la o īulesia, i hele mai oia 0 ninau ia Tiresia no ke ano o kona huli hoi ana i ka liome. " Aka, o oe hoi o ke keiki a Toti;?a," wahi a ia noi, " no ke aha hoi i hoohaahaaia ai kou kulana 1 ka wa e make ai ? 1 kou wa c ola ana, o oe ka oi o ka hanohano inamua o ka« naka a pau. ka i noa me ia kulana o mnu ai oe malnlo !ioi ; a pela e uiau ai ka lanakila o Akile kaulaua maluna o ka poe make." Pane m:u la o Akile, e aho kona noho kauwa kuaaina aiia mn ka ili o ka honua mamua o kona nohoalii ana maluna o ka poe mako—ke ano h(Knvahavvaha iho la ia a ko:u uhane i ka noho'nao ka poo mako. 0 kaua ninau walo no ia lulosia ina ko t»!a 'la no kona makuakaiiō o Peleu*:». a mo ke anoo ko Noololenuisa noho na kana koikikane. No Polema. ua hiki oie ia lulesia ke

liai aku i kekahi iuea nona, aka T no Neotolerausa, ua hoike aku la oia penei : " Mai ka aina ae o Sirosa, na lawe ae au i ko keiki ma ka moana a hiki i ka poe Helene ; nolaila e hiki ai ia'u ke kamailio nona, no ka mea, ua kama«ina wau iaia. He haku oia no na hooponopono ! aupuni ana, a he nlii hoi imua o ke ka- i hua kaua. Ina manawa a pau e laweia mai ai na ninau hohonu a $no pohihihi, ua hikiwawe loa i kona noonoo ana ke hoomaopopo iho, a o kona leo ke lohe mua ia mamua o ka poe a-00. Owau wale no me Nesetoa na mea hiki ke hoohalike aku me kona noonoo hohonu. Imua o ke ua hiki ole ia ? u ke hai ae ina mfthalo ana nona, ke ole e hiki ia ; u ke helu aku i na inoa o ka poe i haiile ma kana pahikana. E hai aku no nae au i kekahi mea nona. Oiai makou e pee ana iloko o ka opu o ka lio laau, mamna iho o ka hoouka kaua i poino ai na Tojana—owau, ka mea iaia ke alakai ana ia mahele, e oni mau ana ma 6 a maanei me ka hoomakakiu i ke ano o na koa. Ua ike aku au i kekahi 0 lakou e naka haalulu ana na iimauma iloko o na manao koa a pau ; a o kekahi hoi, iloko o na helehelena wiwo ole, ua hiki ole ke paa aku i ka hooma-u a ka waimaka i na papalina. A o ka hai ae i ka pololei, he hooikaika hoomanawanui ar»a ia, a aole paha kulana i lawe ia imua o ke kahua kaua i na la i hala, e likē me ia |:ē anoiiinoni i kahi o ka poino, aka, iloko o Neotolemnsa kau keiki. ua ike ole au i kekahi tPf)ike o ka nawaliwali, aole na waimaka, a aole hoi 1 haalulu mai ; aka, me kona lima malu* na o kana pahikaua kaulana, me ke noi ikaika mai ia'u e hoohamama ae i ka lio laau, a e hookuu aku ia makou mamua ae o ka hiki ana mai o ka manawa no ia mea ; a i ko makou puka ana'ku imua o ke kahua kaua, oia no ka mua iloko o ia hoouka kaua weliweli, a hoo kahe koko hoi o ke kuluaumoe a neoneo ke kulanakauhale o ka Moi Piriama." Na keia mea i hoomama ae i na kapuai 0 ka uhane o Akile, me ka nehe uiiilie ana a nalo aku ; ia iloko o ka olioli nui i ka lohe ana i na olelo mahalo a lulesia no kana keiki. H"o aka ano poluluhi kai maalo ae, a hoomaopopo koke ,aku no o lu!esia o ka uhane ia o Ajaka, kona hoa paio i ka manawa e ola ana, iloko o kela hannaele kaulana o ka hoonoho ana i ka mea kuloana i alii maluna o na koa o Akile, mahope iho o kona niake ana. No ka haawi ia ana mui o ia kulana hanohano ia lulesia e na Helene, ma ke ano makana no ka piha noonoo maiuna ae o ka ikaika kino, ua knahuhu loa iho la ua Ajaka nei, a pepehi iho la iaia iho. I ko ia nei ike lana'ku i kona hoa paio, i hoolilo ia he aka wale 110 mamuli o ka Loopaapaa kuee, ua iioopihaia ia e ko aloha kupouli nona, a minumioa ae la ia no ka hookoia ana o kona aoao, a e aho 110 ka loaa ole ana mai iaia, uiamua o ka hoolilo ia ana o keia nlii koa hanohauo 1 mea ole no ke ake nui ana e lilo iaia ke kulana i haawi inakanaia mai iaia neL " E Ajaka!" wuhi a lulosia, " ke kanikau Ma o ilolone holookoa nou o liko me ko iakou kanikau ana no Akile ; mai ae i kou opu ino e hoomau i kona we!a ana e ke koiki hiwahiwa a T*lamona. 0 ke aioha ka lulesia o imi aku nei ia 00, a ua niakaukau e haoa i kekahi mea au i makemake ai no ka hoopau ana i ka inaina o kou uhaue i hoehaia/' līoomau aku la no nae ua aka poluluhi nei 1 ka nihi malie ana, me ka pane ole mai iaia noi, mamuli o ka ia nei noi haahaa aku iaia mo ka leo aloha i hoopulu ia e

na waimaka. 14 He mea biki no hoi iaia ke pane mai ia'u," wahi alulesia, "oiai ua pane mua aku nei au iaia, aka, ke ike nei au he inaina ka no ka wa pau ole ko ka poe make."

Ia manawa i ike aku ai o lulesia i kekahi noho kiekie, a uialuna o na kulana 0 ua noho nei na hiohiona eehia. Me ka weliweli no hoi keia i ike akuai i kekahi mea maluna iho o ua noho eehia nei ma ke ano lunakanawai, a e kau ana 1 na hoopai. 0 ka mea maluna o ua noho nei", oia no o Minosa, a e kau ana i na hOopai ku pono maluna o ka poe make, no ka »mea, oia ka mea nana e 'hoouna aku ia lakou i kahi o ka hauoli mau, a i kahi fcoi o ka ehaeha no ka wa pau ole. Malaila o Titnsa, e uwe mau ana no ka ehaeha no kona hoao ana e hoohaumia ia Lota, oiai oia e hele ana mai Pito ae a i Panopeuaa. īke aku la keia i kekahi mau manu nunui elua maluna 0 kona umanma, a me ko Uua mau nuku kekee, en noke ana i ka hoonuu i kona ake, a e like me ka hikiwawe o ko laua hoonuu ana, piela no e hoopiha hou ia mai ai, a aole no hoi e hiki iaia ke pale ae ia laua me. kona mau lima nunui. Malaila no hoi o Tanata]usa, i hoopai ia no kona mau hewa nui, e ku ana iloko o ka wai a hiki i ka auwe r me ka hiki ole ke hoopa iho; aka, i ka wa e pelu iho ai i kona poo me ka manao e haopau i ka wela o kona puu no ka ma[9o, ma kahi o ka wai, e iim mau ana ia 1 ka lepo pelapela'loa. 0 na hua o na ano laau a pau e kau mai ana maluna o na lala me ka memele maikai a ono i kona mau maka ke nafla aku, e luluu mai ana a puni kona poo, me he la e haawi mai ana iaia nei, aka, iaia nae e lalau aku n\,Q ka wa no ia a ka makani e lawe aku al i ua mau hua nei a nalowale iloko o ua a<j lewa ; a o ka noho pololi mau iho la kona mamuli o ka hoopai weliweli a love, i mea nona e hoomanao ai i kela ahaaina menemene ole ana i haawi ai, oia iioi ka wa a ka la i olinolino ai 110 ka ike ana aku i ua Tanjitalusa nei e okioki liilii ana i kana keiki ponoi maluna o kekahi po, i inai no kana mau malihini. Malaila no hoi o Snsipusa, ka mea i ike old i ka hopena o kona mau luhi. 0 kona hoopai, oia 110 ka olokaa mau ana i kekahi nui mailalo aku o kekahi kuahiwi kiekie, a i ka hiki ana'ku iluna, o ke kakaa hou mai la no ia ilalo, a hoomaka hou aku la ia e olokaa hou e like me mamua. Ua hoauau ia kona kino holookoa me ka hōu, a no ka ikiiki loa, ua kukuku ae la ka mahu a puni kona poo, a uhi iho la a ano like me ka noe o ke kuahiwi. 0 kona hewa, oia no ka hoike ana i na mea huna kapu loa. Ilaila no hoi i iko aku ai o lulesia ia Hoku)isa, aole o kola Hekulisa e hauoli mau ana raa ka lani uie oa akua, ka mea hoi i mare ia mo Hebe, a i ole mo Opio, aka o kona aka, ka mea i noho mnlulo Ua prni loa ia i ka poe make i Hke nie kn papupu o na manu, e lele ana a puni kona kino, a e kahik«hi aua i kona poo ; e ku ana 00 oia mo kana pana me ka pu» i kona lima, mo ka makaukao e ki aku i na manawa a pau. lUila no hoi e hiki ai ia lule&ia ka ike auii'kii ia Tedeuaa a M Pinio**, a me na ko* wiwo ole o ka 'wm kahiko ; aka, ua lawa ibo la no kona kamailio ana me keia mau mea hooweiiweli, oolaila, ua palalu ae Ia ia i koua mau maka me ua liiu* i ike hou ole aku ai i kekmhi mea kubauaha hou, a kau ae la iluua o ka luiku, a holo aku la. Na ka moku no i hso aku uona iho me ka hana o)e ia"ku o iekahi euea, a aole w i loihi loa, puka

aku la mawaho o na palena o ka poe make, a komo akn la iloko na ea oluolu a hoolana manao oka poe ola, a hiki i ka mokupuni kahi hoi a lakou i haalele mua aku ai. (Aole i pau.) -