Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 7, 11 February 1875 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII IULESIA NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE—ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII IULESIA NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE—ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA.

MOKUNA lll—Helu 9. KE MELE a n;t S.tiritia—SilU a me Stribid »s;i —lva bipi a ka L t —Ka houkolokolo —Ka mako ana o na Luina , i ka uiia. ° E ke kauaka iloko o na paulehia o ko kaumaha! 0 na moa e ao a pau, hookahi make anu ; aka o oe. «ole o ka j iuake waie no e kali nei nou, i lawa hoi j i na kauaka a pau, aka, ua makaikai oe i i kou ola ana i na aka o ka make. 11 oe | 0 Silia. ia oe o S.»ribidas t e kali mai nei. j Ia oe o Sairina hoopoino e kali malie raai nei, nana e hoano e i ka noonoo ka- ] naka o na mea a pau e hoolohe aku «Ua 1 ka lakou mau melo. K like uio ka nuni ana o kekahi i na inolo kaho i a ke kahi Sairina, pola no lioi auanoi oia e hooWHhawalia ai i kana wahine me na keiki oiamuli o ka lakou man hana kilo-« kilo, a o na kahawai o kona puuwai, aole e kahe hou no ka hoino, a u >le hoi 4 e olioli hou i kona ohana, a pola no hoi 1 lakou iaia." ' Me keia mau ohJo ano kiipu* o Ktosi \ i halawai pu in ti al mo luiosia i kona ; huli hoi ntts Hku, Ua tioi ikaika koke aku la o lulosia o w'ou'o mai iaia i ko ano ! o na Sairina, a pohoa la e hiki ai ke j palo ia k* lakou mau lvatm kupnian iha. j " " % mau kaikamahine iakou ukolu 1

no ka ohana hookahi," wahi a- Kiesa, " e noho ana maluna o kekahi aina, nani palahalaha, (o ke ala ia a kou moku e iiuli hoi aku ai), i anapuni ia e-na iwi o ka poe make. oka īwi keia oka poe a lakou i luku ai, mahope iho o ko lakou hoo\valewale ia ana. No ka nahenahe maikai loa o ko Kikou mau leo mele, i hui pu ia me na huaolelo pahee kilokilo, me ka maopopo no o k§ia mau mea e hiki ole ana ia oe ke pale ae i na manao kupuoli o ka puni ana'ku ia lakou. Nolaiia, i e kaaio ae ai i ua aina nei, e pani oe i na pepeiao o kou mau ukali me ke kepau meli, i lohe ole ai lakou i kekahi mapuna leo o na mefe hoowalewale ; aka, nou hoi, i lohe ai oe me ka poino ole, e haawi aku oe ia lakou i ke kauoha ikaika e hauhoa a paa loa i kou mau liina me na wawae i ke kia o ka nioku me ka hoolanakila ole ae ia oe a hala kahi o ka poino, ina oe e noi aku, me ka hoalohaloha aua'ku ia lakou e hookuu ae ia oe, e hakii paa loa iho ia oe me ka lio'olohe ole mai. Peia oe e pakele ai mai ka hoowalewale ia ana," Noi hou aku la o lulesia e hai mai i ke ano o Silia me Saribidasa, na mea ana i hai mai ai ma na inoa e makau. Pane mai la o Kiesa, "I kaholo anā inai Eiea ae a i Sarinakia, e kaalo ana oe mawaena o kekahi inau pohaku nui weliweli. Mai hookoke aku oe i kekahi a hookaawale i kekahi, aka, iwaena like, o poino koke ananei kou moku me oukou pu a pau. Aole moku i kaalo ae ma ia wahi i ole ka haulehia ana iloko o ka p&kio, a koe ka u Argo/' i pakele ia inamuli o ka maemae laahia o ka ukana maluna ona—ka hulu oka Hiparkua gula, he mea poino ole. 0 ka pohaku nui o laua au e ike aku ai, aia ia malalo oka mana o Silia Malaila, iloko o kekahi lua mimilo holiouu ma ke kumu o ua pohaku nei. e noho mau ana ia me ka huna i kona maka ; no ka mea, iīia oia e hoike mai i koua kino hoiookoa, aole maka o ke kanaka, a akua paha e j hiki ana ke nana aku no ka piha' i ka [ makau. Malaila oia e kikoo mai ai i I kona mau a-i loloa<eono, e omo ana i na j ia o ke kai, ke kohola, na moku me na kanaka oluna—a me na mea 110 &pau e loaa mai ana iaia. oka lua ona pohaku he uuku iki mai, a aole i IHee ka nanaina weliweli me ka mea mua, aka, aia ilaila o Saribidasa hoomaiuoino, e inu mau ana ike kai uli hohonu. Ekolu atw inu ana o ka la i na pnnawai o ka j moana, a ekolu hoopiha hou ana o ka la hookahi ; aka r i koua manawa e omo ai 1 ke kai, e malaina loa a mai hookokoke aku, no ka mea, i ka manawa ou e loaa inai ai, aole loa e hiki ia Nepetuue ke hoopakele ae ia oe mai ke omo holookoa ia ana. He ahona iki o Silia, no ka mea, me kona mau a-i eono, lie eono ia kanaka o ka manawa hookah», aka, o Saribidasa, iloko o ke omo hookahi ana, e hamo mai ana a pau loa. M Ninau aku la.o lulesia, ina e pakele ae ia mai na poino a Saribidasa, ho niea hiki no anei iaia kē hakaka aku i ka lua me kana pahikaua; a pane mai la o Riesa. mai manao oia he mau enemi Uua e loohia ana i k» make a oie ka eha paha, no ka mea, aole ioa o make o Siiia. Nolaila, o ka hookaawale loa no kona me ka hoolohe ole aku i kekaln o lakou, a koe wale no o tifca, ka makuahine hoi o Si!ia, malia palia o papa aku ia i kana kaikamahine aole make hanamo iaia. No kaiia mau hana ke hiki aku i ka ainn o Tarinakia, ua kuhikuhi aku ia i ua olelo ao i haawi i* mai e Tiresu.

Hahai aku la o lulesia i kona mau hoa i na mea e pili ana no Sairina, a huna iho la i ka pui, i hopo ole ai lakou ma ka hoomau ana ika huakai. Ika makaukau ana o na mea a pao' huki ia ae la na pea, a haalele mai la ia Kiesa ; a mamuli o kona mana, ua hoomalie ia ka lewa, malino ka moana, me ka makani maikai mahope mai nana e hoihoi aku ia lakou nei a hiki hou i na kapakai o Itaka.

Aole paha i hala he haneri mile o ko lakou'nei holo lanakila ana malunao na ale lipolipo o ka waena moana, haalele keke mai Ia ka pa ana a ka makani maikaik Kieaa i haawi mai ai. Waiho maje iho la na mea a pau iloko o ka pohu ahe makani o.le, me ka lula ana o kā moku, e paialewa ia ana io a ianei e like me ka makemake o na ale o ke kai. Hoomanao koke ae la no o lulesia. ua kokoke lakou i ka mokupuni o Sairina, a ua mao ka makani mamuli o ka leo himeni o lakbu. Nolaila, hoomakaukau iho la ia me na kepau meli, e iike me ke kuhikuhi a Kiesa, a hoopaa ? ku la i na pepeiao o kona mau ukali, a kauoha aku la e hauhoa ia kona m-iu lima me na wawae, a hoomaka aku la na kanaka e -hoe i ka moku me ka ikaika i hala koke ka aina hoopoino. Aole i loihi ua ike koke aku lakou i ka poe Sairina, a himeni mai la hoi me na leo nahenahe,

penei : - M Pae mai e ka hiwahiw» i ko ke ao nei, Nau i hooHaulana ae ia Helene holook >a, £ lulesia ! Eku ka moku, e hoolohe ina leo nahenahe, Ka hookipa aloha i ka lehulehu mamaa on, A lohe i na ole'.o ao o ke ola |>omaikai." Pela iho la ka hoomaka ana mai o ka lakou mele. ona huaolelo iho la keia, a o ka leo hoi ua hiki ole i na pepeiao o lulesia ke umi iho i na weliua o ka Ua lana koke kona manao e kapae ae i na oleio ao a Kiesa ina oia ohemo ana. Me ka uwe ana mai, ko koi hoalohaloha ana i kona mau hoa e hoolanakila ae iaia i huipu aku ai ia me na Sairina, aka, aolo loa 1 hooiohe iki aku kona mau ukali i kona leo. Ua hoomau mai Ia no na Sairina i ke mele ana. Haawi aku ia o lulesia ina luina 0 ka moku he mau mauna gula, me na makana o kela me keia ano ina iakou e hookuu ae iaia ; aka, hoomau aku la no lakou i ka hoe ana me ka ikaika, a hiki 1 ke kaaloana o ka aiua o na S arina mahope. ka poe hoi nona ka moolelo a Kiesa i hai poiolei mai ai ia lulesia me ka huna ole. Aua pono no hoi kana mau aoao ana ia lulesia, no ka mea, ua pinepine kona hui pu ana'ku i koua mau mana kupua ma ke mele hoowalewaie ana ina malihini. Ua olelo ia no ka nahenahe maikai o ko lakou mau leo, ua kukuli mai ia ua akaa, aoa kau malie naao o-ka lewa me ka hiamoe nanea aua.

A hnU hope m<\i ta koia piliki», rqlō no l liuliu akv» ko Ukou nei holo auH, iohe aku U Ukou i kekahi nnkuiu noi nae iike me hehekiii ia, m hoomnopopo koke iUo ia no o lule*i*, o k* hooaiAk» hha irt o na ilio nana e a&npuni ko Stl»n puUak« e hiiuu i« hikou uei, « k« noko nmi k i ka hno. I ko inkou kokoko uua ike aku 1» Ukou i kek*hi punohu uahi »111 e »ii pololei niw iluim, «i k>he aku Ih i ka hoho o ke k*i i ka pii *na maiin iuAminaiio * hookokoke «kn U nei me k* hook**xv«ik «ku U ( :stl No ka ikaika loa o ke au, ua uee • ole Sku*kft nioku, a ūo k* uakulu nuu o | ka lēo o na ilio a Sili4, me ka owe o na | iyiluva $iiribidasa, ua nalo aku la ka! iknikH o ko Ukou mau Km*, ā iia waiho 1 iho U ua hoe p»e ka UweUwe oie 1

ia'ku. Haawi aku o lulesia i kona mau kanaka i na olelo paipai me ka i aku, '' U.a oi aku ko kakou aneane i ka* hi o ka poino i ka wa a ka Pilikua Kalepeso i pani ai i ka ipuka o ke ana ma* mua o keia, aka, mamuli o ko'u hoomanawanui ana e na hoa alo pilikia, ua hoopakele ia kakou ; a ano ke noi aku nei au i ko oukon lokoīnaikai e hoomanao ae'ia lanakila ana o kakou, a e baawi mai hoi i ko oukou mau manaolana maluna o ka'u mau alakai aoa, me ka hoao hou ina e ae mai o love i ko kakou pakele mai keia pilikia weliweli." Hoomau »ku la ia i ka paipai ana i ka mea iaia ka lioeuli, me ka haawi aku i na huaolelo hoolana manao a kupaa, no ka mea, aia ma kona wiwo ole ma kana hana e lanakila ai lakou. "Ua ike aku nei au," wahi a lulesia, " he pohaku iioko o kela mau ale e lulumi mai la, e hookaawale ae oe i ka moku mai ia wahi %e, i pakele ai oe me makou a pau." Ua piha koke ae la ko lakou mau puuwai me ka wela i ke aloha no.kolakou alii opio mamuli o kana mau olelo boalohaloha, a me na lima ikaika, ua eleu aku la ka hoe like ana, me ka hoamaopopo ole iho nae, he pohaku alai keia i ka ipuka waena e puka aku ai f ama ko lakou hookaawaie ana'e mai kahi a ua pohaku la e iana nei loa aku ana ma kahi o na pilikia a Silia. No ka mea, na huna loa o liHeaia i na weliweli me na make aua SiliaSmi, oiai ioa -ia e līai aku ia lakou, o ko lakou holo ana no ia e pee no ka piha i ka makau, a aneane auanei lakou i kahi o ka pilikia io. Aka, iloko o keia mau olelo kuoo a īulesia, me ka hooko poloiei i na mea i a'ou'o ia mai iaia, ua hiki ole iaia ke uaii iho i kona manao koa, aka, kaei ae la ia i kana ili pu panapana, me na pahikaua ma kona mau lima a elua, pii ae la ia i ka ooeki maluna loa, me ka haka pono o kona mau maka mao a anei 110 ka hoea mai o ua Siiia nei. oia hookahi e ku ana me na hiohiona o ke kanaka manao koa maiuna o kona i raau helehelena, puana ae ia ia i keia imau huaolelo, "E na ale kawahawaha j o ka moana, ke kau ieo aku nei ko oui kou makamaka. ka meanona na papali:na i hoopulu mau ia me ko oukou mau ! ehu waimaka, a ina e ianakiia i keia la na kupu* Siiia me S*ribkUea, ai*iU> n« ke ahe iau makaui e lawe aku i ko oukou mau lokomaikai a pae ma na kapakai o ka aina o Kiesa, a haawi aku 1 ka lono no laleeia penei: mamoli oke kono a ke aUh* uo koaamau hoo aukat % ot hiki oU ke uumi iho ike kooi ani* na o kona puuwai Heleue e kto» ako me keia mau k«pua ; ka niea nan% e hoolauwili nei i km baldana niMialo ua pilikia h* nui wale iloko o Mi k i kuue wa hope aku ia. Aka, iHa o hai» wi mai na iani i ka pomaikai a*u e iku «o nei, a i lauakiia a« maluiia o keii mau kupua ino, alaih, o hauoH oukou e na alo hauliuli o k* woiaa kai Hpolipo, o ua ia o ka opu hohouu o ooho'kmik, a e na mea a pau o ka low*» mi wiwo, no ka mea, eia o luiesia me kooa laau hoa, he mau kauwa no ka iioho'oa knakilo. O ko aioWa km*o makaiio oao.* (Aoki peuu)

S k*> »«i Mft Mkol*. UioMMkinumM k» AWiw Nuumio, i k» Poalinw o k» )wk» i Ul» iW> nei » mmlm o KaMkUwok«i m «Mk B»ko ka» lio, hMI» «m luia* mm M<k » IMMMK» i* IM m*kr. m»1m(«» mw> tw >«. h*l* nuū4 k*«h> m « k\Mt« (v<« b<m i kiu UMIUIM ka» |«m •»»«'«.