Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 9, 25 February 1875 — Page 4

Page PDF (1.13 MB)

Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.

Halawai kakahiaka, la Sabati .... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... hora 3½
Kula Sabati ..... hora 9½

NA KULA SABATI.
NA HAAWINA.
Maraki 21. Ke ao ana o Iosua—XXIII: 11—16.

          11 E malama pono oukou ia oukou iho, e aloha aku ai ia Iehova i ko oukou Akua.
          12 No ka mea, ina e hoi hope iki oukou, a e hoopili i na lahuikanaka i koe e noho ana mawaena o oukou, a e mare pu me lakou, a hele iloko io lakou la, a hoi lakou iloko io lakou nei;
          13 E ike pono oukou, aole e kipaku hou aku o Iehova, ko oukou Akua i keia mau lahuikanaka, mai ko oukou alo aku, aka, e lilo lakou i mau pahele no oukou, a he mea upiki, a he mea hahau ma ko oukou mau aoao, a i mea ooi ma ko oukou mau maka, a make wale mai keia aina maikai aku a Iehova ko oukou Akua i haawi mai ai no oukou.
          14 Aia hoi, i keia la, e hele ana au ma ka aoao o ko ka honua a pau, a ua ike hoi oukou ma ko oukou naau a pau, a me ko oukou uhane a pau, aole i haule ka mea hookahi o na olelo maikai a pau a Iehova ko oukou Akua i olelo mai ai ia oukou, aka, ua ko io ia oukou na mea a pau, aole i haule ka mea hookahi.
          15 A e like me ka hiki ana mai ia oukou na mea maikai a pau a Iehova ko oukou Akua i olelo mai ai ia oukou; pela no e hoouka mai ai o Iehova i na mea ino a pau maluna o oukou, a hiki i kona hoopau ana mai ia oukou, mai keia aina maikai aku, a Iehova ko oukou Akua i haawi mai ai no oukou.
          16 Aia haihai oukou i ka berita a Iehova ko oukou Akua, i ka mea ana i kauoha mai ai ia oukou, a e hele oukou, a e malama aku i na'kua e, a e kulou hoi ia lakou, alaila e a mai no ka huhu o Iehova, a e make koke auanei, mai ka aina maikai aku, ana i haawi mai ai no oukou.

——:o:——

          Iloko o keia Mokuna me ka Mokuna 24, i ike ia ai na haiolelo hope loa elua a Iosua i mua o kona lahui. O ka mea nui iloko o ia mau haiolelo, oia na hana ana i hana ai i mea e kupaa ai ka manao o ko Iseraela mamuli o ka berita i hana ia mawaena o ke Akua me lakou.
          Eia na mea i ike ia ma keia Mokuna. I. He ahaolelo nui no ko lakou mau mokuaina a pau, Pauku 1, 2. II. Ko Iosua haiolelo imua o ua ahaolelo la. Pauku 11 a hiki i ka 16, oia ka haawina o keia la.
          Eia na mea i ike ia iloko o keia haawina. I. Hai aku o Iosua i ka mea e kupaa ai ia lakou ma ka pono, "e aloha i ke Akua," Pauku 11. II. Hoike oia i ka oiaio, ka pono a me ka lokomaikai o ka ke Akua mau hana ia lakou, he kumu ia e kono ana ia lakou e hana pono aku ia Ia, Pauku 14. III. Hoike pololei mai oia i ko lakou hopena poino ke haalele lakou i ke Akua, Pauku 12, 13, 15, 16.
          Eia na mea maopopo: 1. O ke aloha i ke Akua ka mea e kupaa ai ke kanaka ma ka pono. He kaula paa loa ke aloha, oia wale no ka mea e kupaa ai ke kanaka. 2. O na olelo hoopomaikai a ke Akua, he oiaio, aole hiki ke hoololi ia, aole Oia hoopunipuni, e hooko ia'na ka hoomaikai e like me kana olelo. 3. Aole loa e nele ka hoopai ia o ka mea hoopaakiki. O ka mea i ao pinepine ia a hooolea i kona ai, e make ia, aohe mea e pakele ai.

NO NA KIURE HE UMI
MA O H. N. KAHULU.

          E Ka Lahui Hawaii.—Aia ma ka nupepa Kuokoa, Feb. 20, kekahi mau kolamu manao o kekahi o na kiure i noho ma ka hihia o ka Moi kue ia Abigaila Maikai, no ke kuai a me ka haawi ana i ka waiona i kekahi mau kanaka Hawaii. Ua au aku au iloko o keia kio-wai manao kuhihewa o kekahi mau kiure, i kakau inoa ia, H. N. Kahulu, no ka manao e ike a e loaa kekahi wahi hunahuna e hiki ai ke hookahua iho i ka manao apono i na kiure he umi i hookuu ai i ka mea i hoopii ia, aka, aole iloko o kana mau wehewehe ana i loaa kahi ipuka e hiki ai i ka lehulehu ke apono i keia hana kupaianaha a na kiure he umi.
          Iloko o na he bedoma i hala ae nei, ua laha aku imua o ka lehulehu ke ano o keia hihia, nolaila, aole hoi au e wehewehe nui aku ana i ke ano o na olelo e pili ana i ka hihia, aka, i maopopo ai no hoi, me ke kuawili ole a me ka imi hookelakela akamai ole e like me ke ano o ka Kahulu i okakala ae nei iloko o ke Kuokoa, e hoike pokole aku no hoi au i ke ano nui o na mea i hana ia imua o ka Aha Kiekie. Ua hoike mai na hoike he ekolu—ka mua o Keoki—nana i hana ka bia a nana i haawi mamuli o ke kauoha a Abigaila, oiai he kanaka oia; aole wahi ana he maopopo o ke ano ona a ona ole o ka bia ana i haawi ai; he dala—he hapaha kai loaa mai no ua bia nei; a ua haawi aku no hoi oia ia Abigaila. Ua maopopo ia kakou ma keia hoike he kanaka ia, he mea lawelawe no kona haku no Abigaila—a no Abigaila ka waiwai, nona no hoi ka manao, o ka hooko wale ana aku no ka Keoki e like me ka olelo a kona haku, nolaila, ua maopopo aole no Keoki ka hewa e like me ka keia Kahulu e hoolauwili nei, a e hoopilipili ana, aka, no Abigaila, e like me kona ae ana imua o ka Aha Hoomalu, a i hooia ia mai e keia hoike, kona kahu ponoi. Ua olelo nae keia Kahulu, ua olelo mai o Keoki aole keia bia wahi ana he mea ona. Aole a Keoki olelo peia, e keia Kahulu, i kona ninau ia ana, peneia kana olelo—he mea momona, o ka ona a ona ole aole i maopopo iaia. E keia Kahulu, ina ua paumaele oe i kau hana ma keia hihia, mai hoomaemae oe ia oe iho ma ka hookahuli ana i ka olelo a na hoike, e i iho no oe no ka nui o kou makemake e kokua ia Abigaila, ua hookomo iho oe ma kahi hemahema o ka Keoki mau olelo i na wahi huaolelo e kokua ai i ka hemo o kau mea i hooikaika ai.
          Ua ane like no ka olelo a kekahi mau hoike elua me ka Keoki; ua loaa mai ka bia ia laua mai kahi o Abigaila, a mamuli o ko laua inu ana i ua bia 'la, ua ona laua. O na hoike a pau i ku imua o ka Aha Kiekie, ua kokua i ka haawi ia ana aku o ka bia i keia mau kanaka, a me ka uku ia ana aku o ka hapaha dala, i haawi ia aku ia Abigaila, a aole no hoi he mea i ku mai a kue i keia mau olelo a keia mau hoike, (koe wale no ka manao o na kiure he umi.) Eia nae no ke ake nui loa o keia Kahulu, a me kona mau hoa kiure, ana i paipai aku ai paha iloko o ka rumi kiure e like me kona ano mau ma ia wahi, ua kapae loaia ae la ka olelo a keia mau kanaka, i hooia ia mai ma kekahi mau kumu nui o ka laua olelo e ka poe e noho pu ana me Abigaila, oia o Keoki. A aole no hoi he hoike i olelo mai ua ona e keia mau kanaka mamua o ka hoi hou ana aku i kahi o Abigaila.
          He mea e akaka ai ka oiaio o ka keia mau kanaka olelo, ua imi ia kekahi hoike i ka hookolokolo mua ia'na o keia hihia, oia hoi—ka Moi kue ia Pilipo, a kukulu ia mai e ka aoao pale e olelo ana o keia mau kanaka ua inu i ke kini, a mahope inu aku la i ka bia, a no ke kini ke kumu ona, aka, o ua hoike 'la ua hoihoi hou i kana mau olelo, no ka mea, ua ike kona lunaikehala e kokua ana oia i ka hewa, a ua noi aku oia e hoihoi hou mai i kana mau olelo, oiai, he haku wale no kana olelo mamuli o ke kono ia mai e kokua i pakele ka poe nana i hana keia hewa, a na kiure hoi e hoouhiuhi a i imi ai e kala mailoko aku o ka rumi kiure.
          Ma kahi au e Ka Lahui Hawaii i kukulu ai i na kumu o kou ahewa ana i na kiure, ua piha a ua akaka no i ka lehulehu. Ua olelo oe ua ae o Abigaila ua hana oia i ka hewa imua o ka Aha Hoomalu, a he oiaio no ia mea, aole i hoole ia, a oia mau olelo ua lawe ia mai no imua o ke kiure, oiai ua hoopaaia ma ka buke o ia Aha a ua heluheluia mai imua o ke kiure a oia heluhelu ia ana mai ma ke ano no ia o ka hoike oiaio, a nolaila, pehea la e hiki ai i keia Kahulu, a me kona mau hoa o ka hulu-like ke hoole i ka olelo hoike i waiho ia mai—ke pakui ia aku keia ae ana a ka mea i hana i ka hewa me ka olelo a na hoike, ua maopopo, ke ole e kahuli ka noonoo maikai o na kiure, mamuli o na manao pili wale, ua hewa ka mea i hoopii ia—a ke i aku nei au, aole he kanawai e kuhikuhi ana i kekahi kiure i kahi e hiki ai a e loaa ai ka hunahuna o ke kumu kanalua iloko o ka manao o ke kanaka hoopono no ka hihia ole o Abigaila; a aole no hoi iloko o ka ike o kekahi kanaka ka hiki iaia ke hookahuli i ka maopopo lea o ka hewa i hana ia; mamuli no o na hoike maikai e like me ka olelo imua o keia kiure, no ka mea, ua akaka loa; a o ka hoomahinu ana aku a keia Kahulu ma ke ano o ke kanawai, he honaku wale ana no ia o ka mea i paumaele e ake ana e nalo iho. Aka, e Ka Lahui Hawaii, mai kanalua oe, oia mau kaanini e oni mai la iloko o ke Kuokoa, o ke kulapa hope loa ia o ka ia i ku i ka ihe—ua eha. Aloha no paha o Kahulu—i ka hele olohelohe iloko o keia mau la mamuli o kau mau hoike i ka ino a me ke kolekole ana o ka noa ana a me kona mau hoa i manao ai ua nalo.
          Ma ka hoike pokole ana o ka moolelo a keia Kahulu i haku mai nei maloko o ke Kuokoa, penei ke ano nui: O Keoki ka mea i hewa ma ko makou, na kiure, noonoo ana, aole o Abigaila, nolaila, ua pono no na kiure he umi; ina aole no Keoki ka hewa no ka Lunakanawai Hoomalu, no ka ae ana e hoopii aku o Abigaila imua o ka Aha Kiekie, aole no o Abigaila i ku i ka hewa, a ua pono no na kiure; a ina aole no ka Lunakanawai Hoomalu ka hewa, no ka Lunakanawai o ka Aha Kiure a me ka Loio Kuhina no ka ae ana e hooloheia keia hihia, aole no he hewa o Abigaila a me ke kiure; a ina ua ike ole ia kahi e pono ai o Abigaila a me ke kiure, alaila, he mea akaka loa ma na Pauku Kanawai Karaima a me ke Kivila, ua hemolele loa o Abigaila, a no ia mea, ua hupo na mea i ike ole e like me ka ike o keia mau lamalama o keia lahui a loea ma ke kanawai, oia hoi na kiure he umi i kala ai ia Abigaila,—o keia ae la ke ano nui o na manao o keia mau kolamu manao o na kiure, ma o Kahulu. Nani! Lipolipo! I ko'u manao e Ka Lahui Hawaii o keia Kahulu ke pookela (?) ma ka ike kanawai, a he kanaka kupono loa no—no ka wehewehe ana mai i ka pilikia o ka hihia i ike maopopo ia ua hewa.
          O kahi akamai loa o keia Kahulu, ina kakou e hoomaopopo, oia ka hoopoina ana i na mea ana i lohe ai i kona wa e hoolohe ana i ka na hoike mau olelo, ke ike he mau kumu nui ia e hoopoino ana i kana mea i manao ai e hana,—penei: Aole, wahi ana, i olelo mai o Abigaila imua o makou ua hewa oia,—hu ka aka, he kanaka ike hoi i ke kanawai, heaha la ka ka mea i hoole ai i ka moolelo o ka Aha Hoomalu i heluhelu ia mai imua ona, ma ke ano he olelo hoike, e like me ke ano o na hoike olelo waha; ua pani paha oia i kona mau pepeiao no ka maopopo o lohe ae nei na wahi hunahuna manao hoopono iloko ona a hoopio iho i ua manao piliwale, oiai o ka puka o ka manao hope kana mea i manao nui ai. Ua olelo mai ka moolelo o ka Aha Hoomalu—penei: Ua hoohiki keia Abigaila imua o ke Akua e hai i ka oiaio a ua hai no, i ko makou manao i ka oiaio—oia hoi, nana aku ka bia i haawi i loaa ai i na hoike e olelo ana maluna ae, ua inu bia i kahi o Abigaila, a aole na Pilipo.—E Kahulu, mai hoike kapakahi oe, he hewa ia—ua like ia me ka hoike wahahee. O keia hoalo ana a Kahulu i na olelo a Abigaila i olelo kino ai, a me ka hookomo ana iho iloko o na olelo a Keoki, he mea ona ole ka ka bia ana e haawi ana—he mau kumu nui no ina he oiaio, aka, he ole loa, he haku wale, he imi apiki, a he kokua hewa me ke kaukai aku aia ilaila ke ola o ka lima lewalewa wale iho no malalo o ka la. Mamina no hoi ka lahui i ka pokaa lewalewa wale iho no o keia kanaka kino maikai me ka maopopo ole o kahi e loaa ai o ke ola o ke kino a me ka ohana; me ka olelo ae o na hapahaole o ke kiure ua makemake e komo mau i ke kiure i loaa kahi dala palaualelo hookahi. E keia Kahulu, palaualelo, hoopilimeaai, e hai aku au i kou ano a me ko na hapahaole au i hakukole iho ai ma ka nupepa, ma ka pokole—o Kimo Auld, he hoa hui no ka Halepai o Black & Auld, o kona loaa makahiki aia ma ka $2,000 a ka $3,000 o ka makahiki, a o kona lilo ana i ke kiure, a hala ka la hana, he $3 a he $4 paha kona poho. O Uilama Kuihao (Wright), he hale kuihao kona nona ponoi iho, a he mau pomaikai nui no kona, a he kanaka i ike ia mai na la opio a hiki i keia manawa, he hana, oia iho la na kanaka hapahaole a keia Kahulu e olelo nei i hoopilimeaai aku i na Lunakanawai i komo mau i ke kiure. O lakou ka poe i noi pinepine i na Lunakanawai i na kau a pau e kuu ia mai no ka lilo a poho o ko lakou wa hana ka oiaio.
          O keia Kahulu, mai ko'u ike mua ana iaia a hiki i keia manawa, he lehelehe-kii ka hana, a he paikau ma na alanui, a he ike ia aku e kiai ana i na kau kiure o ke kahea ia mai ke piha ole ka papa kiure; a o ke kalakalai olelo na na loio i loaa mai kahi kenikeni—heaha la ka mea i ku loio ole ai—no ka ike ia mai paha i ka ike ole? no ka pakela ike loa paha. I ka hoomaopopo ana iho—o ke kanaka paa o ka lima a makau ole i ka lalau i ka hana, o lakou ka poe i akaka o kahi e loaa ai kahi ai, a o ka lawa pono o ke kino ka mea e kuokoa ai, a o ka pololi, i ka noho palaualelo wale iho no ke kumu e hoopilimeaai ai, a e hele aku ai i ke ala e loaa ai ka hoowahawaha ia e like me keia Kahulu i keia wa. A i ko'u hooki ana, ke olelo aku nei au ia oe e Ka Lahui Hawaii, o kou kaomi ana i na hewa a pau, mai luna a lalo, ua lilo oe i kokua mua no ka olelo kaulana a ko kakou Moi, "E hooulu i ka Lahui."
LEAKAHELE.

WIL DER & CO.,
(WAILA MA.)

AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU ME MOIWAHINE!
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na Lako Kukulu Hale
O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKAANIANI,
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI-LIILII,
AMI-LOLOA.
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Na Balaki Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna ae e kuai makepono loa ia aku no ke DALA KUIKE.  7-1y

Laau Ola, Laau Ola.
AIA MA KAHI O
DILLINGHAM & CO.

KA LAAU KAULANA A
BISHOP SOULE!
HE LAAU HAMO MAIKAI KEIA!
a ua kaulana iwaena o ka poe nana i hoao; he mea e ola'i
Ka Hui, Lumakeke, Kikala-hanee, Mau-i, O
a me na mai o ia mau ano.
UA HOAO IA KEIA LAAU A UA MAHALO nui ia. "He umikumamalua makahiki o ka oopa ana o kekahi mea, a i keia laau ua ola koke." Wahi hoi a kekahi, "He laau waiwai loa keia no ka hikiwawe o kona hoola ana." Wahi hoi a kekahi, "Ua pau ko'u hoomaloka, ua hoao au i na laau e ae a pau, aole i ola ku LUMAKEKE, he nui na makahiki o kuu kaa ana i ka eha, a i nei laau ua ola au, ola loa." Eia hou ka kekahi, "He nui na makahiki o ka waiho ana o kuu wahine ma kahi moe me ka mai, ua lapaau ia aole ola, a i ko maua lohe ana i keia laau kaulana, ua hoao ia, a ua ola koke ia iloko o na pule eono." E hoao ka poe mai i keia laau kaulana. Aia ma ka Halekuai o DILLINGHAM & Co., oia hoi ka hale o Kaimana.

Laau Kaulana
A KAUKA SUCH!

He laau e ola'i ke KUNU, ka eha o ka PUU, me ka HANO me na eha a pau e pili ana i ke AKEMAMA. Aia ma kahi o Dillingham & Co., ma ka Halekuai o Kaimana.
7-1 y

G. WEST!

HALE HANA KAA HOLO LEALEA ME na kaa hali ukana. E hana hou ia no hoi na kaa nahaha no ka uku oluolu. E kapiliia na kapuai lio, no ka uku kupono. Ma ka hale hana mua o Mr. Benfield, ma ke Alanui Alii.  7-1y