Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 10, 4 March 1875 — Page 2

Page PDF (1.03 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, MARAKI 4, 1875.

          UA HOI mai ka MOI a eia Oia iwaena, o kakou e noho nei, a he mea hauoli no hoi i kela me keia kona hiki ana mai me na hoa hele o "ka hau anu o Maleka." He nui na mea hou a lakou i ike aku ai iloko o ka lakou huakai, a he nui no hoi na pomaikai i manao ia ua loaa mai ma keia kaahele ana a ka Moi. I kona hoea ana'ku i na kapakai o keia huli o Amerika a ina kapakai o ka moana Atelanika, a huli hoi mai i kona home mokupuni nei, ua makaikai nui ia kona ano a me kana mau hana, a me na mea a pau i ike ia nona a me kona mau hoa hele, ua loaa mai la ka mahalo piha mai na makamaka o ia aina Ana i ike aku la, a ma ia mahalo ia ana mai, ua ili mai la ka hanohano nui o ka inoa maluna ou e Hawaii holookoa! Mamuli o ka Moi KALAKAUA ua hoomau ia'ku ka inoa hanohono i loaa mai i keia lahui mamuli o na alakai ana a na Kumu o keia lahui i kona mau la e noho ana iloko o ka pouli. Ua hoike aku oia a me kona koolua ma o ko laua ano, he oiaio no ke kulana o ke kanaka Hawaii, i hai ia'ku ma na moolelo, he lahui naauao a he hiki ke malama i ka noho'na maluhia, a he kupono loa kona lilo ana i hoa no ka ohana o na aupuni kuokoa o ka honua nei.
          Ma ka ike maka ana mai o ka lahui Amerika i keia mau Hawaii, me na ano a pau o ke kulana keonimana, ua ano kamahao ko lakou manao, oiai, me he'la, aole lakou i hooia ua hiki loa'ku ke ano o keia lahui i ke kulana i hoea'ku ma waena o lakou, a no ia mea, ua huliamahi mai ka mahalo piha ia kakou, mamuli o laua, me na manao aloha no ko kakou kulana i keia wa.
          Ke hoomaopopo nei no hoi kakou ma keia mau hiohiona o na mea i hoike ia mai no keia huakai a ko kakou Moi, o ka lahui Hawaii kai pai ia'e ma ke kulana kiekie, ma o kona Moi. Ua hele aku ko kakou Moi me ke ano hemahema no, aole i lawa loa i na pono a pau o ke kulana Moi, aka, ua manao nui oia no ka pono a me ka pomaikai o kona lahui, nolaila, ua huna iho oia i kona mau manao no kona hemahema nou e Hawaii, oiai, ua hoolilo aku oe iaia i makua nou, a e like me ia kulana o kou pono kana i manao nui mamua o na mea e ae. O kou ola hou ana e ka lahui Hawaii kona waiwai nui ia,—oia ke kia hoomanao o kona mau manaolana i na wa a pau, aole waiwai e ae.
          Ua haawi aku no hoi ka lahui i ka mea e waiho koke ana, no keia hana a ka makua, oia ke aloha! a me ka hauoli! no ka hehi hou ana i ke one oiwi. He nui na hana i ike ia no ka iini o ka lahui, a he mea mahalo nui ia no hoi ia, aka, o ka iini wale no keia a kakou e waiho aku nei iaia, koe nae ka hooko maoli ana i keia mau iini, ma ka hana ana'ku i na mea mau a ike maka ia.

Ka Aha Hauoli Europa a ka Moi.

          Ma ka po o ka Poalima i hala, ua ume ia'e na ui me na nani o ke kulanakauhale nei e ke kono ia ana e ka oluolu o ka Moi e hele ae a e hauoli pu me ia ma kana ahaaina Europa, maloko o na keena nui o ka Hale Aupuni Aliiolani Hale. Ma na ahaaina o keia ano, he kakaikahi paha o lakou i hiki aku i ka heluna o na makaainana i kono ia e like me keia. I ka hiki ana i ka hora 7 o ke ahiahi, ua hoomaka ka ike ia ana'ku o ka lehulehu e haiamu ae ana ma kahi i hoomakaukauia'i, a mahope iki iho o ka hora 8, hiki ae la ka Moi me ka ohana Alii. Maloko o ke keena Ahaolelo o ke Aupuni, ma ka aoao mauka e ku ana na Nohoalii i hoonaniia me ka ahuula me na kahili, a i ka luana pono ana iho o na Moi me na'Lii ma ko lakou wahi, ua kai lalani mai la na kane me na wahine e haawi i ko lakou mau hoomaikai ana. I ka hora o ka waena o ka po, ua ukaliia aku la ka Moi me na'Lii o na malihini makaainana ma na lumi aina, a malaila i hoolawa ia ai na poniuniu hoohakahaka, na ono, a me na pololi me na mea ai ono o kela a me keia ano.

HUIKALA IA.

          Ua oluolu i ka Moi, ma Kona Ahakukamalu i ka huikala ana i kekahi mau pio paahao a ke Kanawai i hoopai ai, he 15 ko lakou huina, ma ka Poaha iho nei, la 24 o Feberuari i hala. Eia ko lakou mau inoa: Moluhi, Kealakua, Keku, Keoki, Kanealii, Kaloaole, Kauwaniho, Kaailuwale, Bila Nihi, Kaaiawaawa, Kaiama, Kaihehau, Moio, Kaluaioahu, a me Wailele.
          Mamua o ka hoolanakila ia ana o keia poe mai ka mana aku o na Luna malama maluhia, ua kauoha aku la ka Moi i ka Ilamuku o ke Aupuni e lawe mai ia lakou imua Ona. Ua hooko ia ia Kauoha, a i ka hiki ana o na pio imua o ka Moi, ua haawi mai la Oia i na huaolelo ao malalo iho:
         
"I keia la, ua hoouna aku nei Au i Kuu Ilamuku e kii aku ia oukou, e hai i mau huaolelo ao, mamua o Ko'u hookuu loa ana aku ia oukou.
          He umi kumamalua ae nei mahina mai ka manawa o oukou i hana ai i ka hewa, e kue ana i na Kanawai o ka aina a me ka Maluhia o ke Aupuni, a mai ia manawa mai ua ike ia ko oukou noho pono ana iloko o ka hale paahao e like me ka hoike ana a na Luna.
          Ano la i Kuu hoi ana mai nei mai Ka'u huakai hele ma Amerika, ua manao Au he mea maikai ka hookuu ana ia oukou a e kala aku i ko oukou mau hala. Ano i keia la ke kala ia aku nei oukou, e like me ka Palapala Kala Hala i heluhelu ia aku nei ia oukou e ko makou Ilamuku. Ke ao aku nei Au ia oukou, mai keia la aku, a ke hoi aku oukou i ko oukou mau hale, e noonoo oukou i ka nui o ka oukou hewa i hana ai, a e noho aku i poe hoopono, i kanaka maikai no ke'Lii, e malama ana i Kona mau Kanawai a me ka maluhia o ke Aupuni."

Ke Keena Kaukanawai o ke Aupuni.

          Ua mahalo nui makou i ka ike ana'ku i keia mau la iho nei i ke ano o ka hoonani hou ia ana o ke Keena Kaukanawai o ke Aupuni. I ke komo ana'ku o kekahi ma ka ipuka ma Ewa nei, ua hiki ole iaia ke hoohala ae i ka haule ana'ku o ka ike o kona mau onohi i na helehelena o ke kanaka i kuni paa ia ka hoomanao ana iloko o ka hohonu o ka puuwai o na Hawaii a pau, oia hoi ke kii o Kamehameha I., maluna ae o ka puka e huli pololei ana i ka noho o na Lunakanawai o ka Ahakiekie. O ka Moi keia nana i nai na mokupuni kuee o kakou nei ina au i kaalo aku la; a o ka hoomaka ana hoi ia o ke kamoe ia ana o ka noho ana maluhia malalo o ka mana o ka mea hookahi, nolaila, o ke kau ia ana o kona kii ma kahi e ike mua ia'i maloko o ia keena, o ka hoike ana no ia i kona makamua ma na hana a ia keena, oia hoi ka hooikaika ana e loaa ka maluhia ia Hawaii nei malalo o kekahi mana.
         
I ke komo loa ana'ku iloko o ua keena nei, a alawa ae mao a maanei, e ike ia'na na Moi o Hawaii nei mai ke au Nai Aupuni a hiki mai i ke au Hooulu Lahui.
          Mawaena o lakou e kau ana na kii o Kekauluohi a me kekahi mau alii e ae, a me ko ka haole i kaulana mawaena o na Hawaii no ka makee i ka pono, oia ka Lunakanawai Kiekie o Judge Lee, oia o Li.
          Ma ka hoomaopopo ana iho i ke ano o kela keena, me he la, ua hooi ia'ku ka eehia o ka mana kanawai malaila mamua ae o ka manawa i kau ia keia mau kii alii ma kona mau paia. Me he la e pane mai ana keia mau kii, "Ua kauia na kanawai, a e hookoia kona mana i maluhia ka aina." Ua maikai a kupono loa keia hana a ka poe iaia ka hooponopono ana, a ua mahalo nui makou i ka lohe ana mai e kau mau ia'na ia mau kii ma ia mau wahi. Aole keia he hoohanohano wale iho no ia keena, aka, o ka hoolawaia ana o ka moolelo oiaio o na au o Hawaii malalo o na Moi ehiku.

AHA HOOKOLOKOLO HOOMALU.

          Fe b. 15.—Ke 'lii kue ia Josehp Rickford no ka uhai i ka maluhia o ka Sabati. Hoopaiia $3.00 me $3.00 koina.
          Ke'lii kue ia John Brash no ka ona. Hoopai ia $6.00.
          Fe b. 16.—Ke 'lii kue ia Kalaule (k.) no ka ona. Haalele i ka bela $6.00.
          Ke 'lii kue ia Kuwiki no ka hoeha ia Maria kana wahine. Ua ae i kona hewa. Hoopai ia $10.00 me $3.00 koina. He hihia hoeha ino kumu ole keia.
          Ke 'lii kue ia Geoki no ka hoeha i kana wahine. Hoopai ia $2.00 me $1.00 koina. He hihia keia e hooemi ia ai ke ano o ka hewa i hana ia.
          Ke 'lii kue ia Apa (pake) no ka apuka kolohe, no ke kepa ana a me ke kikoo ana $50.00 mai ka Wiliko mai o Kaalaea, oiai oia malalo o ka olelo ae-like me James Makee (Kapenaki.) Hoopai ia $50.00.
         
F e b. 17.—Ke 'lii kue ia James McCartar, he luina no ka manuwa Tuscarora. Hoopai ia no ka lawe hele i na mea hoopoino ola. Hoopai ia $15.00 koina $1.20.
          Ke 'lii kue ia Henry Hinkan (he luina Geremania) no ka ona. Hoopai ia $4.00 me $1.10 koina.
          Ke 'lii kue ia Waialeale, no ka haalele kane. Ae mai e noho pono ma keia hope aku. Hookuu ia.
          Ke 'lii kue ia Thomas Gardner, no ka hoino me ka hoeha ia Kaauana (w.) Hoopai ia $10.00 me $3.50 koina. Hoopii hou i ka Aha iluna.
          Ke 'lii kue ia Kaona (k.) a me Kaiahua (w.) no ka moekolohe. Hoopai ia o Kaona $30.00 koina $2.70. Hoopai ia o Kaiahua $10.00 koina $2.70.
          Feb. 18.—Ke 'lii kue ia Helene (w.) no ka ona. Haalele i ka bela $6.00.
          Ke 'lii kue ia Kioula (k.) he lala no ka puali koa Leleiohoku, no ka hookaa ole i ka auhau $10.75.
          Fe b. 19.—Ke 'lii kue ia Mahuna (w.) a me Pakiko no ka ona. Haalele i ka bela $6.00 pakahi.
          Ke 'lii kue ia Waihoikaia (w.) haalele kane ia Apo (pake) hoihoi hou ia e noho pu.
          Ke 'lii kue ia Charles Hiram no ka ona. Haalele i ka bela $6.00.
         
Feb. 23. —Ke 'lii kue ia Asee, (pake) no ka haawi wai ikaika i kekahi kaikamahine elua, hoopai ia $75.00 koina $3.20.
          Ke 'lii kue ia Kalili (k.) no ka auhau. Hoopai ia $6.10 a me 26 la hana.
         
F e b. 24.—Ke 'lii kue ia Pakele (k.) Hoao e aihue i ke kaula, hoopai ia hookahi malama ma ka hana oolea.
          Ke 'lii kue ia Aho (pake) no ke kuai opiuma, hoopai ia $75.00 me ke koina.
         
Feb. 25. —Ke 'lii kue ia Paahao (k.) hopu ia no ka hoeha i kana wahine me ka bakeke.
          Ma r. 1.—Ke 'lii kue ia Asum, no ka aihue, kapae ia.
          Ke 'lii kue ia Albert Peal no ka ona. Haalele i ka bela $6.00.
          Ke 'lii kue ia Nalimaahaa no ka ona, ae i ka hewa. Hoopai ia $5.00 koina $1.00.
          Ke 'lii kue ia Kealakua no ka ona ma ka la Sabati. Hoopai ia $6.00 koina $1.00.

''Ka Lamaku Oiaio!"

          Ua hoao au e umi, aka, ua hiki ole. Ma o kau mau huaolelo oiaio a ano hoopilimeaai hookamani ole, ua kono ia mai au e haawi aku i ka mahalo piha. Ua makaala au me ka hoomaopopo pu no hoi i na mea i kamailio ia e oe mai kou panee ia ana mai imua o na makaainana nona ka inoa au e hoohanohano nei a hiki mai i kou helu hope loa iho nei, a ua lawa ka ike me ka makahehi a ko'u lunaikehala no ke kulana kuokoa i laweia e oe no ka pono o ka lehulehu.
          Mai ka hoomaka ia ana o keia mea he pai nupepa Hawaii, ua paulehia ia makou na kanaka o ka aina iloko o kekahi hiamoe kulipolipo ano ole, a oiai e nanea ana iloko o na moeuhane pelo me na kii poolua o na mea i hoike ia mai imua o makou, ua pa-e mai la kou leo e i mai ana, "E ala e Hawaii! Ua lehulehu na makahiki o kou aumeume mokomoko ana me na huaolelo huna pono a alakai hewa a ka poe lokoino, a ano, ke ike nei au ua aneane e uhi ke koloka o ke kuhihewa maluna ou mamuli o ia mau wahaolelo alakai makapo, a nolaila ua makaukau au e haawi aku i ko'u leo kokua, me ke kuokoa hoopilimeaai ole,—aole no ka pono o ka mea hookahi, aka, no ka lehulehu holookoa."
          Peia iho la ka'u hoomaopopo ana i ke ano o keia mau la. Ua nanea loa makou ma ke alakai a kekahi mau nupepa, ua hoopalaka i na loina o keia noho'na, a ua hoomaopopo ole i ke ano o ke au o ka manawa mamuli o ka aua me ka hunaia o ka oiaio, a ano i keia mau la, ua puoho hikilele a puiwa ae nei mai keia mau moeuhane kuhihewa ka noonoo ana o na kanaka, a ke hoaa nei i ka ike aku i ka iho mai o na anuenue pololei me ka anapa o ka uwila kupaa, i panai ia mai e na huaolelo hekili oiaio imua o ke akea a kou mau kolamu hiwahiwa o ka ponokaulike. Ua loihi loa ka nanea ana o kekahi poe ma na hana hoopoino lahui, a ua komo ka manao ua lanakila, no ka mea aohe kipikua nana e ohiu, aka, ua hikilele i ke kukui hoolamalama a kau mau huaolelo e hoikeike wiwo ole nei i ka lawe kaokoa mai me ka huna ole a waiho imua o ka lehulehu. Ua ike ia kou hoike akea i na mea a pau, a ma ia hana ana, o ke ao ana mai no ia, a o kou kau pono ana hoi iluna o na papahele o ke kulana i laweia e kou manao hoakaka makamua. O kou hoike ana mai imua o ka lehulehu i na mea e huna ia nei, o kou lilo ana no ia i kokua oiaio no ka pono a me ka pomaikai o kou inoa hanohano oia hoi KA LAHUI HAWAII! "E lanakila oe ma kou hooikaika ana." Ke hoopau nei au me ka hoomanao i kou kulana kuokoa a hoopilimeaai ole.
KAHIKINA KLEKONA.

[NO KA LAHUI HAWAII.]
No na Wela i ke Ahi.

          Pehea ka lapaau ana i ka mea wela i ke ahi, a i ka waiwela paha? Ina uuku ka wela penei e hana ai:
          1 E anai i ka uala maka a wali, alaila, e kau maluna o kahi eha, a hala he mau minute he umi paha e kau hou no, a pela aku, e kau pinepine i ka uala maka i hoowali ia ma kahi wela i ke ahi.
          2 O ka malakeke kekahi laau kupono i ka wela ahi. E lawe i wahi malakeke a he wahi wai maoli a like a like ka nui a kaawili pu, alaila e hamo ma kahi wela i ke ahi.
          3 O ka palaoa kekahi, e lulu i ka palaoa maluna o kahi eha, a e lulu pinepine. A ina e hui pu ia kekahi wai me ka palaoa e like me ka poi hehee, ua maikai no ia.
          4 Ke kopa kekahi laau, e hamo i ke kopa me ka palaki liilii e like me ke kanaka e kahi ana i kona umiumi i ka pahi, a e hamohamo no i ke kopa a huahua a keokeo, alaila e kau ia huahua maluna o kahi eha, a e kau pinepine no.
          Ina nui ka wela a pohole ka ili a mahuahua paha kahi wela, alaila okoa no ka hana.
          1 E uhi i kahi wela i ka pulupulu keokeo, (cotton wool) i ole e pa mai ka makani ma kahi eha—E uhi pono i ka pulupulu.
          2 O ka aila pena e hui pu ia me ka puna kekahi laau e pono ai. O ka laau keia ma na hale puhi ko. Ina paha ua wela kekahi kanaka maloko o ka hale puhi ko, alaila kau koke mai na haole i ka aila pena a me ka wai puna.
          3 Eia kekahi laau maikai loa, o ka aila hoomaloo pena (spirits turpentine) e hui pu ia me ka aila puaa, a me ia e hapala wale i kekahi welu lole lahilahi, a uhi paapu i kahi eha i ke ahi.