Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 12, 18 March 1875 — Page 3
Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Mar., 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]
7 Mahina hou ..... 9 49 AM
14 Hapaha mua ..... 2 34.2 "
21 Mahina piha ..... 1 20.3 PM
29 Hapaha hope ..... 5 33.7 "
Ka puka me ka napoo ana o ka La.
1 Puka la...6 24.5 AM. ..... Napoo la...6 0.5 PM
8 Puka la...6 18.5 AM ..... Napoo la...6 03.5 PM
15 Puka la...6 12. AM ..... Napoo la...6 6. PM
22 Puka la...6 7. AM ..... Napoo la...6 7. PM
29 Puka la...6 00. AM ..... Napoo la...6 10. PM
31 Puka la...5 58. AM ..... Napoo la...6 10.5 PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
La titu 21° 18' 23" Akau. Lonitu 157° 48' 45" Kom.
KA AHA EUANELIO O KAUAI.—E halawai ana keia Aha ma Anahola, i ka la 7 o Aperila.
Ua halawai ka Papa Hawaii i ka po o ka Poalua iho nei, aole nae he nui na hoa i hiki ae no ke koekoe o ia ahiahi.
Ua loaa mai ke mele "No na Makika," i haku ia e A. M., mahope o ka piha ana o keia pepa. E ike ia no i keia pule ae.
HUAKAI MA KALEPONI, ua hoopanee ia ka helu 5 a keia pule ae, no ka piha e o ka pepa, pela no kekahi mau mea e ae i hoomakaukau ia no keia helu.
PEPEHI IA.—Ua hai ia mai ia makou, ma ka hale nona ka uhane hoonakeke ma kai iho o Kaumakapili, i ka po o ka Poalima iho nei, ua pepehi ia kekahi kanaka e Ahuihala a mai make loa, wahi a ka mea nana i olelo mai.
KA MOKU KUNA " VARUNA."—Ua haohao ia keia moku no kona ku ole ana i Kaleponi. Ua hai mai na ona, o J. T. Waterhouse ma, ia makou ma na lono hope loa mai Kapalakiko mai, aole i ku aku ua moku la iloko o na la he 57 mai kona haalele ana i keia awa.
HE KOLOHE AUWANA.—Ua hai mai kekahi makamaka no Auwaiolimu i ka hiki ana aku o kekahi kahuna hoopunipuni i kona hale, Daniela Loela ka inoa, a o Kukona kekahi inoa. Ua hookuke ia nae a ua hele la i hea; e makaala mai oukou, no ka mea, ua pilikia mua kahi poe iaia.
O ka makou i hoolaha aku ai no Thomas Gardner ma ka moolelo o ka Aha Hoomalu o keia kaona, ua pololei ole. Ua hoike ia ka oiaio, oia ka imi haku epa ia ana e kekahi opu ino. He kanaka malama loa ia i ka maluhia, aole oia i hana i ka hewa ona i hoopii ia ai. Ua hoolanakila ia oia e ka Aha Kiekie, mahope iho o kona hoohalahala ana.
HE KOKUA NO NA MAI.—Ma ka la Sabati, Mar. 21, e hapai ia ana ma ka luakini o Kawaiahao a me kona mau Apana, he lulu dala no ka poe mai lepera ma Kalawao i Molokai. E koho ia ana no hoi kekahi komite kupono mailoko ae o ia anaina nana e lawe aku i na makana a haawi aku iloko o na lima o ka poe mai ma Molokai. He manaolana ko makou e piha pono ana ka waihona a ke aloha a hu wale aku ma ia la. Aloha wale lakou la e noho mai la i Kalawao.
KUPANAHA KA AIHUE.—I ka la 8 o Maraki, 1872, ua aihue o Kahiliiolani, keiki, he hapalua na ka pake, a hoopai ia iho la ma ka la 9 iloko o ke kula ma Kapalama no kekahi mau makahiki. Iloko o keia mau pule iho nei, ka piha pono ana o na makahiki ekolu mai ka la ona i aihue mua ai, ia la hookahi no o ka mahina, Maraki 8, 1875, aihue hou ua keiki nei he hapalua no, e like me ka mea mua mai ka pake ae, a i ka la 9 ae hoopai ia e like me ka hana mua ana.
Ke noi nei makou i ka oluolu o kekahi poe e noonoo iho he hewa, a he hoopai oolea hoi ko ka aihue. Ua haiia mai ia makou, ke komo kolohe mau ia nei ka hale noho o Haliaka ma Kawaiahao e kekahi poe, a ke lawe mau ia nei na mea kanu a me kekahi mau mea e ae. E ke kolohe, ke ike ia'ku la no oe, a ke ao aku nei makou e holoi i kou lima, a e hoomaemae ia oe iho. He minamina makou nou, aka, ina oe e hookuli, e kau mai ana no ke kanawai e kali mai la.
MAKE I WALOHIA.—Ma Kealia, Waikiki, make o Miss Kahalelani, na Mr. a me Mrs. William S. Wond i ka 7 makahiki a me 2 malama o kona ola ana. A penei kona make ana: Ma ka auina la Poaono i hala, ua hoa o Keoni Moehonua i ke ahi, a pulehu aku la i na hua moa 2, a mawaena o ia wa, ua hele mai la o Miss. Kahalelani, a noho pu me ia, a mahope koke no, ua wela aku la kona kapa i ke ahi, ia ike ana o laua i keia wela, holo pukaka aku la i ka makani, a o ka wa ia i lalapa ae ai ke ahi, a paapaa kona kino a pau. A ma ka hora 12 awakea o ka la Sabati ae, make aku la oia, he moopuna ponoi na J. Keohokii, he haumana kula no Pohukaina. Ua hanau ia oia ma Kakaako, Ian. 1867.
"O ka Pua i Mohala,
Ua mae ua nalo,
Ua apo ia iho nei,
E na lima o ka make.
Pela mau ka hopena
O ko keia ao,
He mahu i pu-a ae,
A ilalo koke aku."
HE PEPEHI KANAKA.—Ua hoike aku makou ma ka pule i hala i ka lono waianuhea i hiki mai no ka pepehi kanaka ma Hamakua, Hilo. Eia malalo iho ka hooiaio i loaa mai no ia lono ma ka palapala a Luta Severance, Luna Makai o Hilo, ia W. C. Parke ka Ilamuku, penei: "Ua hana ia ka pepehi kanaka ma ka Apana o Hamakua, ma kahi e pili kokoke ana i kahi o ke Kiaaina Kipi, i kapaia o Kaawikiwiki. O ka inoa o ka pepehi kanaka o Palaelei, o ka mea i make o Kuawaa. O ke kumu he aha inu-ona. Ua ano pupule o Kuawaa no ka ona loa, a ua hikii ia; he inaina mua o Palaelei, no ka olelo ana o Kuawaa e hai ana no kona puhi malu i ka waiona. Ma ka auina la o Maraki 2, oiai, e ona ana ka aha inu waiona, ua pepehi aku la o Palaelei ia Kuawaa a make loa, me kekahi pauku laau he 2 kapuai ka loa. Ua mainoino loa kona helehelena. Ua naha ke poo, ua haki ka ai, me ke kua, a ma ka uha pu kekahi. Ua hana ia keia imua o na hoike eha e noho mai ana, a ua ona lakou a pau, koe ka wahine a ka mea i pepehi ia. Ua holo na mea a pau, a koe iho la ka wahine, a i ka hiki ana aku o kekahi makai, o Bolabola ka inoa, ua hai ia aku oia e ka wahine a ka mea make, i ka mea nana i pepehi kana kane, a ua imi ia a loaa, a hoopaa ia me ke kokua ia mai o Bolabola e kekahi poe e ae, a lawe ia aku la o Palaelei, he ane he 20 mile a ka hale hoopaa." O keia ke ano nui o na mea e pili ana i keia hoomauna ola.
Na mea Hou o Niihau.
E KA LAHUI HAWAII;—Aloha oe:
Ua lana mai ko'u manao e hoike akea ae ma kekahi hapa o kou mau kolamu kaawale. Ke ahonui ia e oe a me kou L. Hooponopono. Oia keia malalo iho:
NA MAKE.—I ka makahiki i hala ae nei, ua hiki aku ka poe make i ka 13. I keia makahiki hoi e hoomaka nei, he 3 wale no hanau, a he 2 i make.
NA KAHUNA HAWAII.—He lehulehu na kahuna o keia mokupuni, e lapaau ana me ka laikini ole, o ka hoopunipuni ka hapanui o keia poe. Kapa kekahi o lakou o Iesu kekahi o kona Akua, a i ka hana ana iho i na mai a lakou, o ka make no ka hope; a o ka ili iho la no ia o ke kaumaha maluna o puniwale ma, ka ohana nona ka mea make.
NA ILIO, AOLE ILIO MAOLI.—O ka Mokupuni paha keia i nele i ka ilio. I ka wa nae i hala aku nei mamua, ua nui wale ka ilio, a lilo iho nei i na haole, ua luku ia a pau loa. Me ka Mahalo,
M. W. KEALE.
Kaluahonu, Niihau, Feb. 18, 1875.
He Kaao no Abota Ero.
E noho ana ka Abota Ero kahiko o Aremenetaria, me ka nana ana i ka Buke Hemolele imua ona. Ua aneane no i ke aumoe. E hoohulihuli mau ana oia i ka ipu one ana hora, i kela a me keia manawa e hala ae ai ka hora; aka, aia no nae kona mau maka e haka pono ana i ka buke me ka iini nui, a e huli ana hoi i akaka lea iaia ke ano o kekahi mea pohihi paakiki.
Mai ka wa mai i kapoo ai ka la, a hiki wale i ka wa i puka mai ai ka mahina hiki aumoe kona noho ana ma keia ano. Ke pii ae la na lalani hoku,—o kekahi mahope o kekahi, a hiki wale i ke komohia ana o ka Bea Nui iloko o na poai o ke Akaku Kahoka,—aka, aia no ka Abota Ero e kulou ana maluna iho o na aoao o ka Buke Hemolele, me ka oaka ole o kona mau lehelehe, a e haka pono ana hoi kona mau maka i na lalani paakiki malalo iho, ka mea nana i hookuihe nui i kona noonoo ana penei:
"O ke tausani makahiki imua ou, ua like no ia me nehinei i hala aku la, a e like hoi me ka wati i ka po."
Ua hooia aku no ka uhane maikai o ua kanaka nei, he oiaio ka olelo, aka nae, o ka manao iloko ona ke nune nui ana, a e hoao ana hoi pehea la i hiki ai. Aole i maopopo iki iaia, pehea la e hiki ai i ka Mea Mana Loa ke hoopuka mai iloko o ka manawa pokole, i na mea i hana ia iloko o na keneturia he umi i hala, a he ekolu hoi haneri a me kanakolu ka nui o na hanauna i poholo pu iloko o ia manawa loihi. Ma kona hookuku ana i ka mea maopopo lea, ua hoole kona naau i ka oiaio o ia mea, a ua hookaumaha ia hoi kona uhane. Nolaila, kaniuhu iho la ua Abota nei, popoi iho la i ka buke, a hoopaa iho la i kona mau lou keleawe i paa ai. Aka, he ho-ioio mau mai la no ke kanalua iloko ona, me he pula-kaumaka la. Aole e hiki iaia ke hiamoe, aole hoi i kuu iho i kona kino e hoomaha ia po.
I ka wa i puka mai ai ka la, e nune ana no ka Abota Ero no ua mau olelo paakiki la o ka Buke Hemolele. Hele aku la oia iwaho o na kihapai o kona pa moneka. No ka moani mai o ke ea ala o na ululaau nolaila, ua naue loa aku la oia ilaila e hoohala mehameha ai. Noho iho la oia malalo o kekahi kumu laau kahiko, a nune hou iho la no ua mau huaolelo ano kupua la:
"O ke tausani makahiki imua ou, ua like no ia me nehinei i hala aku la, a e like hoi me ka wati i ka po."
Aole i emo hohola mai la ka malamalama o ka la i ka wekiu o na laau loloa, a haule mai la hoi me he mau kilihune ua lenalena la ma na lala o ka ululaau. Owe mai la na wai o ke kahawai iloko o na kiowai ike ole ia. Pa kolonahe ae la na elau makani i ka lau o na laau me ke ahe malie, me he mau leo hawanawana la no na uhane. Aka, aole ike aku o Abota Ero ia mau mea, aole hoi i lohe, no ka mea, aia no kona uhane ke hakoko la me kona lunamanao, e like me ka Iakobo hakoko ana i ka wa kahiko, a aole hoi e hookuu wale aku iaia me ka hoonele ia mai i na hoomaikai ana.
Aole i emo, pae mai la ka leo mele o kekahi manu mailoko mai o ka lipolipo o na laau. Huli ae la o Abota Ero a hoolohe aku la i ua leo la. Pae hou mai la me ka nahenahe oluolu, me ke akakuu aheahe hoi o ka leo hone o ka ohe, pela no ia i pae mai ai, he pahee malie, a oluolu i ka lohe ana. E like me ka pua i ka laau, pela hoi ke mele i na manu. No ua leo kolonahe la i ku ae ai o A. Ero iluna a hahai aku la i kahi i pae mai ai. Kani mai la ua leo kupanaha nei me ka moakaka lea, a me ka oluolu no hoi, aka, aohe nae he manu i ike ia aku e ua moneka nei, no ka mea, ua uhi paapu mai na lau laau, powehiwehi ka ike ana. Hahai aku la ua A. Ero nei i kahi o ka manu i kani mai ai, aka, kani mai ana i kahi mamao. Ua poina koke iho la ia i kana mea i nune nui ai, a i ka mea hoi nana i hookaumaha i kona manao. Aole oia i lohe i ka leo o ka bele e kahea ana iaia no ka pule. Hahai aku la oia mahope o ka leo o ka manu, ma na ala moowini o ka ululaau; a hiki iloko lilo o na wahi hihi pea i na laau—a nalowale e ua leo nei, no ka hamumu o na nalo meli, alaila, huli ae la ia e hoi ma kona alanui. Ua hoomama ia mai la kona kaumaha e ka leo o ka manu; he leo ano e hoi ana i lohe ole ai mamua i kona like.
I kona hiki ana ma ka puka pa o ka hale moneka, aia hoi aole oia i ae ia mai e komo aku iloko e ka mea nana e kiei ana ka puka. Ninau aku la oia me ka oluolu.
"Aole anei owau ka A bota? no keaha la i hoole mai ai kuu mau hoahanau i ka hookomo ana aku ia'u maloko? a ae aku hoi lakou i na malihini a me ka poe e ae e komo iloko?"
"Eia no ka o Abota iloko nei, e pule ana," wahi a ka mea kiei puka.
"Aia iloko!" i pane aku ai ka Abota Ero me ke kahaha nui. "Aole anei wau ka Abota Ero, ka mea iaia keia wahi?"
"Aia i o la," wahi a ka mea kiei puka, "iloko o kela ululaau e loaa ia oe ka puu hale moneka nahaha kahiko o ka Abota Ero; he haneri makahiki ae nei a keu kona ku oluolu ana; a he aneane elua keneturia i hala mai ka wa mai i auwana aku ai o Abota Ero iloko o ka ululaau a hiki i keia manawa, me ka lohe ole ia o kona wahi i hele aku ai."
Nana aku la o A. Ero i na poe a pau e ku puni mai ana iaia, aia hoi, he poe malihini wale no me na helehelena minamina i kahakahaia maluna o lakou nona. Nana aku la oia i na oioi o ka hale moneka, kahi ana e ku nei ma kona puka pa, aia hoi, he ano hou; aole i nahu iho na niho o ka manawa maluna olaila.
Papai ae la ua elemakule nei i kona umauma, a uwe nui ae la. Elua ka keneturia ka loihi o kona hoolohe ana i ka leo o ka manu! Oiai i kona hoomanao ana me he mea la, aole i hala ka hora. Kulou iho la kona poo maluna o kona kookoo a puana ae la:
"E ka makua, e ka makua. Ke mahalo aku nei au no kou hoike ana mai ia'u me ka pomaikai; o ke tausani makahiki imua ou, ua like no ia me nehinei i hala aku la, a e like hoi me ka wati i ka po." Pipi holo kaao!
WIL DER & CO.,
(WAILA MA.)
AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU ME MOIWAHINE!
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na Lako Kukulu Hale
O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKAANIANI,
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI-LIILII,
AMI-LOLOA.
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Na Balaki Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna ae e kuai makepono loa ia aku no ke DALA KUIKE. 7-1y
Laau Ola, Laau Ola.
AIA MA KAHI O
DILLINGHAM & CO.
KA LAAU KAULANA A
BISHOP SOULE!
HE LAAU HAMO MAIKAI KEIA!
a ua kaulana iwaena o ka poe nana i hoao; he mea e ola'i
Ka Hui, Lumakeke, Kikala-hanee, Mau-i, O
a me na mai o ia mau ano.
UA HOAO IA KEIA LAAU A UA MAHALO nui ia. "He umikumamalua makahiki o ka oopa ana o kekahi mea, a i keia laau ua ola koke." Wahi hoi a kekahi, "He laau waiwai loa keia no ka hikiwawe o kona hoola ana." Wahi hoi a kekahi, "Ua pau ko'u hoomaloka, ua hoao au i na laau e ae a pau, aole i ola ku LUMAKEKE, he nui na makahiki o kuu kaa ana i ka eha, a i nei laau ua ola au, ola loa." Eia hou ka kekahi, "He nui na makahiki o ka waiho ana o kuu wahine ma kahi moe me ka mai, ua lapaau ia aole ola, a i ko maua lohe ana i keia laau kaulana, ua hoao ia, a ua ola koke ia iloko o na pule eono." E hoao ka poe mai i keia laau kaulana. Aia ma ka Halekuai o DILLINGHAM & Co., oia hoi ka hale o Kaimana.
Laau Kaulana
A KAUKA SUCH!
He laau e ola'i ke KUNU, ka eha o ka PUU, me ka HANO me na eha a pau e pili ana i ke AKEMAMA. Aia ma kahi o Dillingham & Co., ma ka Halekuai o Kaimana.
7-1 y