Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 13, 25 March 1875 — Page 1

Page PDF (1.07 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
HOL Y BIBLE
BUKE I.}  HONOLULU, POAHA, MARAKI 25, 1875.  {HELU 13.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

He pepa i hoopukaia i kela me keia he bedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
HOOKAHI DALA ka uku no ka pepa no ka makahiki hookahi. Hapa makahiki, Hapalua.
E hoouna mai i na le ta no KA LAHUI HAWAII ia H. H. Paleka, Honolulu, Oahu.

HE MOOLELO KAAO
NO KE
KEIKI ALII IULESIA
NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA
MA HELENE—ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA.
MOKUNA VI—HELU 15.

          HOOKAAWALE aku la o Iule sia ia ia iho ma kahi nalo, a holoi iho la iaia mai na ino o ke kai a me ka lepo o ka honua. Komo iho la i na aahu i haawi ia mai iaia, a i ko ia nei hoea hou ana aku imua o lakou, ua hoopiha ia lakou me ke kahaha, no ka mea, ua hoano e ia ko ia nei mau helehelena, a me he la i ka lakou nana mai, o ka nani maoli no. No keia ano hanohano o ko ia nei ano, komo aku la ka manao haupu iloko o Nausika, me ka manao wale iho no, he keiki alii keia, a i ole he kanaka koa paha.
          Kauoha aku la ke kaikamahine alii i kana mau kauwa e hoomakaukau i na holoholona no ko lakou huli hoi ana i ka pa-alii. I ka pau ana o na mea a pau i ka makaukau, ua kau aku la o Nausika me kona mau kauwa maluna o ke kaa, a noi mai la ia Iulesia e ukali aku mahope o ke kaa, no ka mea, wahi ana, "Ina wau e ae ana ia oe e kau pu mai me makou, o ke kamailio ia mai no ia e na makaainana, a he kumu ia e ulu mai ai ke ino maluna o ka inoa o ko'u mau makua a me ko'u mau hoahele pu hoi, a he pono ole ia mea." Ua hooko koke aku la o Iulesia me ka oluolu i ke noi a ke kama alii, a holo aku la lakou, a uhai aku la hoi keia i ka meheu o ko lakou kaa.
         
I ke komo ana aku o Iulesia iloko o ke kulanakauhale, ua hele makaikai koke aku la keia i na nani me na mea hou o kela ano keia ano, a he keu i ka ia nei ike, o ka nani o ua kulanakauhale nei. Iaia nei e hele nanea ana me ka moni ana i ka huihui anuhea o na welelau kehau, me ka honi pu ana aku i ka moani ala onaona o na pua Ponasiana, ua hikilele ae la ko ia nei hauli i ka lohe ana aku i na leo mele lea o na manu, me he la aia keia iloko o kekahi ululaau waoakua, a i ko ia nei huli ana ae, eia ka keia mamua pono o ka pa o ka hale alii. Ku iho la keia ma kahi hookahi, e kilohi ana ma o a maanei i ka nani lua ole o na mea a pau, a no ka lea loa o ka leo o na manu, ua komo loa aku la keia e uhai aku ana i kahi i pae mai ai, a hoea ana keia imua o ka Moi a me ka Moiwahine, a ike koke aku la no hoi i na helehelena o ke kaikamahine alii Nausika.
          Ua puiwa ae la oia no keia mea, aka, he kanaka manao maikai o Iulesia, a he oiaio ma kana mau hana, nolaila, kukuli aku la keia imua o laua, kulou iho la kona poo ilalo, a puana aku la i keia mau huaolelo noi, "Oiai, ma ka lokomaikai a aloha no hoi o na mana, ua hoopae ia mai au he olulo ma na aekai o ko olua aupuni nei e na moi, a ke noi haahaa aku nei au i ko olua oluolu e lawe aku ia'u malalo o ko olua malu, a e haawi mai i kekahi moku nana e hoihoi aku ia'u i kuu aina hanau. Ma o ko'u kulana, ke noi nei au i ka lokomaikai o na Moi o ka aina o Paesiana." I ka pau ana o kana noi akea ana i keia mau mea, noho iho la oia maluna o kekahi puu lepo me ke ano hoohaahaa iho iaia nei, no ka mea, o ke ano mau ia i na kanaka o ia mau la.
         
I ka lohe ana o ka Moi i keia mau huaolelo, ua ku mai la oia iluna, a kahea mai la e ku ae mai ia wahi lepo a ia nei e noho ana, a hoonoho aku la maluna o kekahi noho kaukau alii o ka aina, a huli ae la ia a pane aku la imua o na'lii o ke alo Moi penei: "E na 'Lii me na Luna Aupuni o Paesiana, ke ike nei oukou i keia kanaka, owai la oia, aole kakou i ike, a ua hele mai imua o kakou ma ke ano, ua loohia ia oia i ka pilikia, a ke noi mai nei i ko kakou kokua aloha aku iaia. Ke ike nei kakou ma kona mau helehelena, aole oia he kanaka ino, a ke hoomaopopo nei hoi ma kana mau huaolelo, aole oia he hupo; aka, me ko kakou ike ole no iaia, ke manao nei au ua ili mai maluna o kakou ka malama ana i kona pono a me kona maluhia, oiai ua pae mai oia ma ko kakou aupuni. Nolaila, e haawi aku kakou i ka lima o ka makamaka, a i ke aloha hoi o ka puuwai, me ka hoolawa ana aku i kona mau hemahema, oiai oia e noho ana mawaena o kakou nei; a i kona makaukau ana e huli hoi aku i kona one oiwi, e hoomakaukauia i moku nui nona, i lawa pono me na luina akamai, na mea ai, a me na pono e ae, a e haawi aku kakou i na pule imua o na lani e hoihoi maalahi aku iaia maluna o na ale o ka moana a pae lanakila aku i kona home."
          Ua lokahi mai la na leo kokua o na 'Lii a me na Luna Aupuni, a ua lilo ae la ia he mea olioli imua o lakou. Ua lawe ia mai la na mea ai ono, a noho iho la lakou ma ka pakaukau e paina hookipa pu me ka malihini. Iloko o keia manawa, aole loa o Iulesia i hoike aku imua o kona mau kamaaina i kona ano, aole hoi i kona inoa, aka, ua hai hapa wale aku no i ke ano o kana mau huakai a me kona mau popilikia. I ka pau ana o ka lakou paina ana, a mahope iki iho, ua kuhikuhi ia'ku la o Iulesia i kona keena moe, a hoi aku la keia me ke aloha ana mai i na makamaka no kona kuu ana aku e hooluolu.
         
I ka hoi ana o na mea a pau e hiamoe, koe wale iho la no ka Moi, e noho ana no oia maluna o kona nohoalii, e noonoo a e ake nui ana e loaa iaia ka inoa o kana malihini, aka, aole nae e hiki iaia ke hoomaopopo. "He alii," wahi ana, "a aole he wahi alii uuku, aka, he alii nui keia malihini a'u. Ae, ua hoike mai kona mau helehelena, ke ano o kona kino a me kana mau huaolelo he alii oia. Aloha wale kona lalau hele ana ma ka honua nei, ke paiauma 'la paha kona lahui nona. Ua pomaikai au i ka lilo ana maluna o'u ka hanohano o ka hookipa ana mai i keia alii opio, eia nae ka hewa, owai la oia, a nohea mai hoi. Aole oia he alii wale no, aka, ina aole au e kuhihewa, me he la he kanaka koa, a aia no na huaolelo wiwo ole maloko o kona mau maka ke nana pono loa aku. He waiwai nui keia no ko'u aupuni ina oia e ae ana e noho malalo o ka maluhia o ka hae o keia lahui, aka, me he la he kanaka manao paa keia, a ua hoike mai nei i kona ake nui e hoi aku i kona aina hanau. Owai la kona home," a hiamoe iho la oia maluna o kona noho me ka moeuhane ana no kana malihini.  (Aole i pau.)

E PAU! I PONO AI!!

E KA LAHUI HAWAII;—Aloha oe:
          O ke ola o ka Lahui ka mea i ake nui ia i keia mau la, a ua maopopo no ia makou, na oiwi hoi o ka aina nei, ua komo poo oe ma ia kiowai, ke hooikaika nei oe, a he kulana ko kela a me keia e hooikaika pu, i hookahi na manao, a i hookahi ka paio pu ana. Ua komo kau mau huaolelo hoalaala iwaena o na makaainana, a ua puoho ae ka manaolana, a ua ike me ka hoomaopopo iho i ke au o ka manawa. O ka lokahi o na puuwai aloha aina a lahui ka mea i iini nui ia i keia mau la, a o ka mea e hoao ana e kue i na koni ana a na aakoko o ke kanaka Hawaii no ke ola o kona lahui, he kuleana ko'u, kou a me ko ka lehulehu, e kauoha aku iaia e hoakaka mai i ke ano o kona kulana, oiai, he mana ko kakou, ma o ko kakou ano iho, no ka pono a me ka pomaikai o ka lahui.
          O ka hoino a kuamuamu pilikino ana o kekahi i kona hoalauna me na huaolelo haumia a hoopailua no hoi, he kumu hoalaala ia i ka noho'na kuee mawaena o kekahi poe, na ohana a me na makamaka, a o ke kue ana no ia i ka holomua o ka lahui.
          O ka ae ana o kekahi nupepa e hoopaumaele ia kona kino ma ke pai ana i na huaolelo awahia o ia ano, a lawe hele aku imua o ka lehulehu ma ke ano o kana kokua iho la ia no ka pono me ka hoonaauao ana i na kanaka; he kue ana ia i ka holomua ana o ka lahui, a he hewa, he lokoino, a he kipi aloha ole i ko kakou, na makaainana noho ana.
          Ua ike iho nei au i ke Kuokoa o ka pule i hala, a ua minamina au nona. Ua heluhelu au me ka hoomaopopo i na huaolelo a kekahi kanaka i kapa iaia iho o H. N. Kahulualii (?), a ua hoopailua me ke kaumaha. Ua makemake au e pale ae i ka wela, a ke hooikaika nei e kinai iho i ka hahana o ke aloha o ko'u lunaikehala, aka, ua hiki ole, no ka mea, o ka hana ino ia ana o kekahi kanaka, o ka hana ino ia ana no ia o ka lahui holookoa, a o ka makemake o na makaainana o ka lawe pio ia o ka enemi, i lanakila na oiwi, a e "Hooulu i ka Lahui," aole ma na heluna wale no, aka, iloko o ka maluhia, ka naauao a me ka hoopono.
          Ua hoike mai keia kanaka, kekahi hoi o na mamo o ka aina, i kona ano iho, a ke ike nei kakou, ma kana mau kamailio ana, he enemi oia no ka pono, ka maluhia a me ke ola o ka lahui. A nolaila, e kau ia ka hoopai a ka leo o ka lehulehu maluna o kona hokua i pono ai, oia hoi, "e kapae loa ia oia mai ka noho ana ma na kulana no ka noonoo ana no ke ola o ka lahui, a e holoi ia kona inoa "Kiure," a mai ae iaia e lawelawe ma kekahi mea e pili ana no ke aupuni," no ka mea, ua hoolapuwale oia iaia iho, a ua haule i ke kulana ilalo loa.
          Ma ka ae ana o ka nupepa Kuokoa e hoolilo i kona kino i wahaolelo no keia enemi, o kona hoike ana mai no ia i kona ano moonihoawa, a he leo kokua kona i na poino me ka make e paluku ia mai ana ia kakou. He minamina ko'u i keia pepa, no ka mea, he kamaaina oia no ka lehulehu, aka, ke hoao nei oia e ume i ke ola o ka poe nana e kokua nei iaia, ke ae nei me ka hauoli e luku ia kona mau koo.
          Ke hoike nei au i keia ma ke ano o ko'u manao maoli, aole hoopilimeaai, a opu ino paha, aka, he minamina a he aloha i kuu lahui me ke one oiwi. Pehea oukou e na hoahanau o ka puhaka hookahi! E Hawaii!! e ala, a mai ae aku i ka enemi e alakai wale ia oe e like me kona makemake, aka, e ao aku, e hoike aku aole i pau loa na iwi kuamoo, aka, ua puipui loa, a ke noho nei i ke au "hooulu lahui" me ka makee i ka pono, ka maluhia a me ka noho'na lokahi.
Owau no, me ka hopo ole,
KAHIKINA KALEKONA.

La Happ y New Year o na Pake ma Kaupakuea.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          E ahonui paha oe no ka'u ukana e hooili aku nei ia oe, a nau hoi e ahai mama aku ma na kihi eha o keia Paeaina, mai Hawaii o Keawe a Kauai o Mano.
          Ma ka Poaono Feb. 6, ua nauwe aku na keiki o ke kula o Onomea e ike i ka hana a na keiki o Kina, e like me ke kono ia ana mai. A ma ia la makou i hookahakaha ai mai ko makou kapitala aku nei, (Onomea,) a hiki aku la makou ma kahi noho o S. Kipi, malaila makou i hooluana ai no kekahi mau hora; ua kii ia aku la o Samuela, (hookani pahu) e ko makou alakai E. H. Umiamaka; a i ko laua hiki ana mai, e luana ana no makou ma ia home, a liuliu iki, hoomaka aku la makou e iho e ike i ka nani o ia home. A i ko makou hiki ana aku ma kahi o Egini, loaa aku la makou i kekahi kamaaina, nana makou i alakai aku ma ka hale noho o ka luna nui W. S. Akana, ua hele aku makou me ka hana puhi ohe, komo aku la makou ma ka puka pa o kona hale, hookani ia aku la ka pahu a me na ohe, a i ke kani ana o ka bana, ua puka koke mai la o W. S. Akana a hookipa koke mai la ia makou e komo aku i ka hale e hoonanea ai iaia a me na hoa i kono ia.
          Ia manawa, ua ulele aku la na keiki o Onomea i ka lakou mea kani, a ua ku no hoi i ka mahalo ia e ka lehulehu e noho mai ana, ua haiamu mai na keiki o Kina a me na keiki o Hawaii Ponoi. Eia no lakou ke hookahakaha nei ia wa, a pau ka hookani ana, haawi mai la o Akana i kona mahalo piha, me ka nui o ka hauoli, a mahope o ka pau ana o kana mahalo, ua haawi aku na keiki o Onomea i ko lakou mahalo ia W. S. Akana, a me na huro ekolu. A pau ia, ua komo aku makou ma kekahi hale e aku, o ka haole puhiko malaila, a ua hookipa no ia makou e like me kela mamua, ua loaa mai na kenikeni ia makou. A mailaila aku makou ma ka hale o Wiliama (hapa haole,) a loaa hou no na kenikeni. A kai loa aku la ma kahi o na pake paahana, a malaila makou i hooluana ai no ka manawa loihi, me ka hookani ana i na ohe, me ka hauoli o na pake, a me na kanaka; a pau ia, huli hoi aku la makou i ka home.
          He mau lealea Hawaii ka i malama ia e na kupa onei; a pau ia, ua ulele aku la no na keiki o Onomea, i na mea i ao ia ia lakou ma ka ike himeni a puhi ohe, a ua mahalo ia no lakou ma ia mau hana.
J. R. M. KAPULE.