Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 15, 8 April 1875 — No ka Uwea Telegarapa Moana. [ARTICLE]

No ka Uwea Telegarapa Moana.

M:i ka halawai loa ilio noi tt ka j AluioMo C\>nijivsß «> A»nerika Hnipuia, ua wailu» ia inai kekalii Uila o itoi ana o hoo« mōo ia kekahi l woa Toloi*ar»j»a nm ka moana mawuona o Kapalnkikō nie Kin«, a mē ka !»ui aua nio Ilawaii m»i. No ka pokole loa nai l o ka manawa. *oie i holo ia hui ana a ia aha, 11 ua manao ia, a koia hui hou ana ai\ o holo ana ua ī»il* ih»i, AoU> no i Unlii loa ka inanaw» i hala noi inai k« hoomaka mua ia'na o koia moa l»o tolo<Mrapa e InHmioe in malaio o ka ilikai, ho 20 walo no pali* m&kaUiki» & mo j lio U iioko o ua inau nmkAhiki |*okoto, ua ' iaha puiii koiu kauUnA iua ua *u|>uni a, | pau o kA honua uoū I l'a hvHMlaika nui ia kn hoonu>o auAi ka | mawaoim o wa , .ikina a u»o koiuohana, ua haUwai uui ]

mai me na ulia kuikawa o na ano nui, aka, aole i kuihe mai ka hoomanawanui ana a ka naauao 3 a i keia la, ke- noho nei ia mau poai rae ka leo paue o ka telegarapa iloko o ka wa pokoie loa mawaena o laua. He mea hoLonu a ano nui ho hoi ka noouoo aua iho o ;ke kanaka, a koomaopopo ae, iloko o ka hapalia kenetaria nope iho uei, na ike k;» honua holoNokoa i na hana kelakela i hoala ia mamuli o, ltā uwea teleganipa ma ka moana ; a i keia manawa, (koe na mokupuni ma ka moana Pakipika nei āTne Nu Kilani, ka lae Goo3 Hope ma Ameiika Lalo, a me ke kau mau wahi kakaikahi ae), ua ia naiahui naauao o ka honua nei me ka mana pane aku a pane i aneane e like ka hikiwawe me ka uila; e lawe ana i na lono mai kekahi aupuni hookahi a lohea iloko 0 na aupuni e ae a pau i kamoe ia e ke telegarapa. E hoolilo ana nia ke ano, hookahi hui o na ano lahui he lehuiehu, a 1 hoohuiia i kahi hookahi e kēia apo a lilo i hookahi ohana, me ka nee nialie ana imua iloko o kela me keia makahikL O ka hoomakala ana o keia tnea he uwea telegarapa ma ka nioana e hoomoe .ia, iloko 110 ia o ka M. PI. 1850, mawaena o Beritania a me Farani. Ua hooinoe ia mai Dover ae aiiiki i Calais. O ka loa o ua uwea nei, he '25 mile, ua holopono ka hana me ka nni ole o na pilikia 4 aka,. i ka paa ana, hookahi wale no la o ka' hanaia anaj a loaa iho la ka poino. Iloko mai no nae o kekahi makahiki, ua hoomoe ia ka uwea telegarapa mua i paa me ka uhi hao, a ua holopono na haua ; mawaena ia o Enelani, 13elegiimia a me liolani, a ma ia hope mai, ua hoomaka ia ka hoomoe ia'na ma kela a me keia wahL 0 ka hanohano a rne ka aie nui o ka honua 'nei no keia mea kamahao he uwea telcgarapa moana, na kau aku no ia maluna o C. \\. I< ield, he haole Amenka oia. laia i haawi mai ai ka ahaolelo Congress o Ameiika Huipuia i īia mahalo hoomaikai iloko o ka malama o I)ekemaba, !SG6, a hooholo iho la e hana ia kekahi medala gula, a e haawi makana ia'ku iaia mao ka inoa o ka lahui o Ameiika. He kakaikalvi paha maloko o ka moolelo o ka honua iu?i, e loaa ai kekani wahi e hai aua no.na hana nui i like me keia, a i kulike ai hoi ka hoomanawanui o kekahi e hoohuiia na aupuni nui malalo o ka mana kamailio ui'a e like me ko keia Cyrus W. Fiehl. Ko na makahiki he 13 oia i hooikaika ai e hooko ia kona niau inanaolana, a iloko o na nlia me na kaohi, aole loa oia i kueuii hope iki inai a hi.ki i keia la, ITe mea hiki ole ia makou ke lawe mai a hoike aku Hke auo ine na haua o ka hoomoe ia ana o ka telegarapa mawaena o ka hapa poepoe poai hikina a*me komohnna, nio na hooikaika pauaho ole a keia Fieli. Xo ka piha e o ka kakou pepa, aka, ua lawa no paha ka hai ae, a iloko o ka M. 11. 185S, i ka hoomoe mua ia'na o ka telegarapa mawaena o elua, na hoalh koke ia ka noonoo ana o ka poe waiwai ma ia mea, a ua hoalaala ia ua kumu e hoohni ai na mokupuui lv ritania ine kekahi mau wahi ma Kuropa mo Asia, a iloko o ka M. H. IS7o iho nei, ua kauu>e ia*ku la ke te!egarapa mawaena o Kuela- j ui, Ima, Siu£upotv a me Uauria, a i ka i M, 11. IS7I, ua kolo h>a aku la i Kiua, lapana a kaalo loa ae la i Auseteralia, 1 kumu e Uwa jh>iio ai ko anapuni i ka honua, e lu>omo<'*a i u wea ma moana Pakipika nei, a i ka holopono ! īuia o ia mea» o ka wa iak)ati*kila ai im j iiKH'uhaue 'manaolana o l\\Y. ka Aweiika nana i nai na aupaui o! kā honua nei a lilo i hookaiii ma kv ano ; i% hv>ok*hi m&puna lihO* j l ka la :U o Mar. t 1870, ua waih<f aka o: W % Fielt) i Ukaki ftalap*U imiui o b s Aha Congress o Amerika iluipuia e ihu akn ana e ae ia ka hui ana o kekahi 1 na ilala he umi miliona* e hoo<m>c ia i telegara|>a mai Kalc|n>ni ae i a me. Kina, * ua wailio U imiiā o k*'

Aha Benate: mft ka<k ai q Jlci oia inak»* hiki bo» aka, no ka lohi loa, ua hookaa - e ia ka aha Congress, a haia ka mauawa, Mamuli o ka lK>oikaika o^C/T|£rJlel4, »a hooholoia hc kanawai e kaam aaa i' ka mana i ke kakauolelo o oa aumoka kaiia e hoonna aku i kekahi mau maii&wa e hoto, ttfa ai moanā me ke 'ana i kā a i keiamau la ilio nei, ua pono ia *na mea i makemake ia. Ke nōōnoo pono iho ko makou mao makamaka, e hooma# popo iho no lakou, i na manuwa ana raoana iku iho nei ma kQ kakou awa nei; a oia rnau moku malalo no ia o tia kauoha nei. Iha e hpomoe ia keia laina telegarapa hou ae, alaila he 5,573 mile ka loa mai Kapalakiko ae a hiki i lokohama, lapana. E hoomoe ia'na nae ma o ekolu puali. Mai Kapalakiko a hiki i Honolulu nei, Ue 2,093 mi!e; mai Honolulu aku nei a hiki 1 Midway Aiīana, 1,220 mile ; mai laila aku ā īokohama, 2,260 mile. Ile nui aku no na laina telegarapa i manao ia e hoomoe, a mawaena o lakou kekahi mai Honolulu aku nei a hiki i Fiji. Ano he mea hiki'ole ia makon ke nmi iho i ke koni ana a na aakoko no ka Uolo mua o keia mau mea, o ke kau ana mai o ka uwea telegarapa maluna o ko kakou man wahi pukoa nei, o ka hapai ana ae no ia ia Hawaii, a aia wale no ia kakou ka hooikaika ana e koo ae malaio i kau kehakelia mau ai oia ma ia kulana.