Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 15, 8 April 1875 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII IULESIA NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE-ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII IULESIA NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE-ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA.

MOKUNA Vll—Helu 17.

OĪAI ka lohulehii e hauoli nui ana no k:v hui pu an;> mo keia 'Lii īīelomo opio, ua lolie ia'ku |a ke kauoha i na m ikaainaiia e hoopau i na hauwawa ; a oiai ke anainainu e ineha ana, ua lohe ia'ku la ka leo o ka Moi, e baawi aku ana i na olelo mahalo imua o lulesia, ]'ōīioi : E palua a pakolu ia ko makou pomiikai nui i»o ka ike ana, ka hui pu a me ke kamailio pu ana me ka mea a m ikou i lohe mna ai i na la i au aku l;i !5o ke kaulana ma ke kupaa o na man iolana, a wiwo ole hoi ma kana mau li uw e hoala ai, a me he la. ke hoike inai nes ke au o ka manawa i k; oiaio o «•ia :,t »u mea a niakou i lohe mua ai, A ni, aole a makou mau mea i oi ae ke «ko imi aiia mamua ae o kou luana pu h:j i tne makou e aka, n. unuii o kou hoike akea pinejyine ana i k. u aloha no kou honie, a me ke kau iiiu o ka manao e liuii hoi nku ia aina 11ramao. ua hiki ole ia makou ke hook knlua iho i kou man io paa. me ka mat • -;»o uo ia makou, o kou hanlele aiia ni«: i ko makou aupuni nei, be poho m;i ia no i\te£iHUa holvK>koa. Ua mao* p p > lea no paha ia oe he aupuni kaui.x\ \ ko uiakou ijo ka lehulehu o im

mQ-k.u, a 01 a na wuhi a p<iu o ka lionuanei e hiki ana i ka ,tnoku ke kaalo aku, I ua lioea aku no ko Paesiana mau auwaa ma ia wahi. Ua oleioia, no ka lanakila loa o ko makou man moku ma ka moana, ua makehewa ke ku ia o ka hoe, aka, j na ka makani wale no e lawe maalahi i aku a hiki i kahi i manaoia. Nolaila, e j kuu malihini a makamaka alii o ka lahui i wiwo ole, mai hopohopo kou manao no i ke kau ana aku maluna o kekahi o ko makou mau mokn, a i ka la apopo, ke oluolu i kou noonoo ana, e liehi ai kou mau kapuai i ka oneki a huli hoi aku, a i keia la hoi, e ae mai i ko makou hauoli pu ana me oe, no ka mea, aole e lawa ko makou huaoli ana imua o kekahi malihini ō kou ano e ke 'lii opio, a na kupua i hookipa mai iiniia o makou." Ua manao o lulesia ua lawa kana kamailio ana imua o kona mau makamaka kam iaina ma kana haiolelo mua, aka, i kona lohe ana i keia mau huaolelo aloha a kona hoa'lii, ua pane mai la oi"a me na waimaka e hiolo ana ma o a maanei o kona niau papalina, " E kuu makamaka Moi. Alisinosa a me kou mau makaainana puuwai aloha, eia au, ke ike mai nei no oukou, ke ku hookahi aku nei imua o oukou, a he mea maopopo no paha ia oiīkou ko'u kulana i keia la. He oiaio r owau o lulesia ka Moi o kekahi o na lahui waiwai a ikaika no hoi maluna.a ka ilihonua nei, aka, e na puuwai aloha, ke ku aku nei ua Moi lalesia nei itnua o oukou, he walii kanaka ilinue, e k>a|?ai nna maluna o ko oukon mau lokomaikai* He olulo au, he pio na na ale huhu o ka moana, a o kuu pae ana ma ko oukou aupuni nei, me ko oukou hoike ana mai i ke aloha, na aie nui au i keia aupuni me kona mau makaainana ; no ia aie, ke au nei ko'u mau maka mao a maanei aole nae o'u ike aku i kekahi mea e hiki ai ia'u ke kau aku i ko'u lima a olelo iho, na'u keia, a e lawe aku oukou ma ke ano he makana ; nolaila ua piha au i ke k;auinaha, aole au e hookuu aku ana i ko'u mau manaolana e paluku ia, aka, ke haawi aku nei au i kahi waiwai hookahi e waiho nei mo a T u, a ke manao nei au 0 ka oi no ia o na makana a na ]afti i haawi mai ia'u, oia keia, 4 E ka mokupuni o Paesiana, ke kuln noi ko'u mau waimaka hauoli nou, e ka Moi, na'lii a me,na makaainana, e lawe aku oukou i ke aloha pumehana oiaio pau ole o lulesia, a e ola ma.it ka lahui Paesiana i na Lani !" Iloko o ka ia nei wa e kam&ilio ana, e lohe ia ana ke pine ke haule, no ka meha, a i ka pau ana ae, oia mau no ka ineha, aole c mea hiki ke nane mai, ua puua ae la no ka \Valania loa o na hnaolelo a ke alii Helene opitf. Oiai ko anaina e hoolauwili ia'na e na huaololo a lulesia, ua ku mai la ke kaikamahiue alii, a pane mai la mo ka leo hāalulu, " E ke alii» o ka lawo maalahi aku a ka haīelana Pa<?siana i kana ukana makamae nie ke ola kino oluolu a hehi hou i ke one hanau, ka'u e noi ao nei i na lani, a. e ka Heleno Uiwahiwa. oiai oe o hauoli ana no kou lauakila hou ana> e , hoomanao ae hoi oe i ka mea nana i hoopakele i kou ol«. ka mea hoi nana i, houkipā mai ia oe i kou loaa ana aku iloko o ka waoakiw v ma na kapa 0 ka j muliwai Kaiikoe. Aloha oe.'* j " E ka pna nani hnvahiwa o Paosiana nei," wahi a lulesia % u ko noi ao nei au 1 na l uū o haawi mai ia'u ina hauoii ana i na munawa a pau a'u e hoomanao ao ai ia la kamnhao, me ka poina ole, na kou liiua naui i luvpakel« i ko ola o ! koia kiuo, a me na pouiaikai e kau mai i

ana inaluna ō f u ma krt'ii huakai home, a rna keia hope aku. Na na Lani e hoo* pomaikai mai ia oe e ke kaikamahine alii nani Nansika me ona koolna kane alii, a mailoko mai o ka maluhia e loaa mai ai ona mau pua alii kane opio, i mau ka pomaikai no keia aupuni a me* kona lahuikanaka." Me ia iho la ka lulesia mau noi, me ka hoomanao ae i na hana maikai a ke kaikamahine a ka Mot Alisinosa. \ Mahope iho o keia mau hoike aloha ann, ua noi mai la ka Moi, oiai lakou e noho puni ana ma ka papaaina e hai aku i kahi wahi o kana mau huakai, a ua hooko aku la no hoi keia me ka oluolū. Ua noho puni mai )a ke' anaina e hoolohe ana i ka moolelo o ke kanaka a i lohe mau ai a i heluhelu mua ai hoi raa na buke, mai kona waha ponoi inai. Uh nee mai la ke kaikamahine alii a kokoke ma ko ia nei aoao, i lohe moakaka ai i na huaolelo, me ke kulu' makawalu mau ana o kona maii waimaka i na wa a pau e kamailio ia ana no ko ia nei mau poino. Ua hoomau aku o lulesia i ke kamailio ana, a i lioopau wale ia no i ka hoea ana mai o ka maaniaama o kekahi la ae, a hoomanao ae la keia i na olelo a kona hoa'loha Moi no na mea e pili ana i ka moku, me kona huli hoi ana i Itaka. I kekahi kakahiaka ae, ua ko e like me ka olelo a ka Moi, no ka mea, ua Ike ia'ku la kekahi moku nani e lana mai ana i ka ilikai, me ka makankau i na mea a pau. MamOa o ke kiekie ana ae o ka la maluna o na knahiwi uliuli o ua aina nei, ua piha haiamu aku la na uwapo i na kanaka, me na j>ua, na lei a me na hae-i hoonani ia. Mamua o ka inakaukau ana o lulesia e haalele aku i ka hiilealii, ua hoopiha ia ? ku la ka opu 0 kona moku hou me na waiwai makamae o kela a me keia ano; ke gula, ka dala, ke daimana a me ka momi, a i ka piha pono ana o ka moku, ua haālele aku la ke keiki alii malihini i na keena hookipa o ka halealii o ka Moi Alisinoa ukali i;t[ku la e na'lii me na makaainana no ka haawi ana'ku i na aloha hope loa. Mamua o kona hehi ana aku iluna o ka waapa alii o kali mai ana iaia, ua lulu lima niai la oia me ka Moi, ka inoiwahine, ke kama'lii oplo a me kekahi poe alii o ke aupuni, a iloko oia wa, akahi wale no a ike ia'ku ko lulesia mau helehelena e hoike mai ana i na hiohiona ano kaumaha, a huli mai la kona mau maka e nana m*vi i ka waiho molaelae aku o ka ainn, a puana ao la, u Ua olelo mau au mai mai he mea ano ole, a he hupo ke kanaka e hoolei walo ana i na waimaka hoopulu ouohi, aka, a hiki mai i keia la, ke ike nei au uh hewa ia luanao o'u ; a ia ou* kou e na waimuka o keia mau maka i iko 010 mamua ae i keia mea ho uwe, ua hiki ole ia'u ke paa mai iaoukou, no ka m®a, na hanini na aakoko o ko'u pu« uwai, a ke ano pouli mai nei ka noonoo 1 ko aloha i ka iahui a keia kino kanaka e aio nui nei," a alo ia'ku la keia e ka wāapa uialalo o na leo huro, na pu alohn, nm ko ia nei nalowalo i na pua uio m lei i hoolei iu*ku o m makaainaua. Xa ke T\i o kn moko i Jhookipa aku iaia noi, a lie nianawa pokole, ua kau a6 la na pea, a o neo oanHe aku ana ua moku nei uiamua o ke ahe i»akani me ka hauohāiio nui, me he U ua ike no oia i kuUua o kana ukana makamae, me ka luiomaopopo iho oia maloko o konaopu k« keiki aiii hiwahiwa o Helene holookoa, ka mea hoi i kapaia o a lulesia miāaopaa." 1 ko lakou n«i kaa an* hm* wJio pouo o k« aw*, na pii mai la o

luleaia malunn o ka oneki no ka nana hopo loa ana'ku i na hiohiona o Paesiana. Iko ia nei pii ana mai, aia hoi e uhi mai ana ka noe maluna iho o na kuahiwi, me he.la e i mai ana, ke hele la oe, a ano, ke huna hou ia nei ka nani o Paesiana. Ia wa, ku aku la keia nana ia uka o ka aina, a i ka aneane ana e nalo aku ka lama.ka ilikai, ua nalo aku la ka aina, a lioolei aku la keia i kona hainaka i pnlu i na waimaka, me ka i ana ae, "Ua hoopulu ia oe i na waimaka, a aia maluna o ia mau waimaka ko'u aloha, a oia aloha, e huli hou aku oe a loaa na aekai o ka mokupuni Paesiana." A huli ae la ia a hoi aku la ilalo, no ka hooluolu ana iaia iho. (Aolei pau.)