Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 17, 22 April 1875 — Page 1

Page PDF (1.07 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
HOL Y BIBLE
B UKE I.}  HONOLULU, POAHA, APERILA 22, 1875.  {HELU 17.

 

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

          He pepa i hoopukaia i kela me keia he bedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
          HOOKAHI DALA ka uku no ka pepa no ka makahiki hookahi. Hapa makahiki, Hapalua.
          E hoouna mai i na le ta no KA LAHUI HAWAII ia H. H. Paleka, Honolulu, Oahu.

[NO KA LAHUI HAWAII.]
OWAU NO.

1. Owau no kou Akua e,
Aole loa he Akua e;
Owau no kou pohaku mau,
Kou Pale i na la a pau.
2. Owau no hoi kou Alakai,
Kou kuleana maluna'e;
Owau no kou Ikaika mau,
Maluna o'u e lelepau.
3. Owau kou Puuhonua e,
O kahi pono e maha'i.
Owau no kou Pakaua lai,
Maloko o'u e malu ai.
4. Owau kou La, kau Lama mau,
Ke kuhi pono i ke ao;
Owau ke Ala pololei,
Ka Puka o ola'i.
5. Owau ke kahu maikai e,
Ke kiai pono io ia nei;
Owau kou Lei Alii aiai
Maluna ma ke ao maikai.
6. Owau ke Kumu mao a mai,
A ola au a mau loa ae;
A ia'u ka make me ka po,
Ke ola me ke ao mau no.
HAWAII.

HE MOOLELO KAAO
NO KE
KEIKI ALII IULESIA
NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA
MA HELENE—ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA.
MOKUNA VIII—HELU 19.

          I KA pau ana o na hana kupua a Mineva, a lilo iho la hoi o Iulesia he kanaka ilihune makilo, ua kauohaia mai la keia e pii pololei aku iluna o ke kuahiwi e ku mai ana mamua o laua nei, a e hoike aku iaia iho imua o Eumeusa, kana kauwa hanai holoholona o na la i hala, ka mea hoi i hoolohe me ka hooikaika mau no kona mau pomaikai, oiai i kona wa i nalowale ai. "Ke hele 'la oe e Iulesia," wahi a ke kupua Mineva, "ke kauoha paa aku nei nae au ia oe, aole loa oe e hoike aku ia oe iho, aole ma kou ano, a ma kou inoa paha i kekahi mea hookahi malalo iho o ka malamalama o ka la, koe wale no kau keiki ponoi, ke hiki mai i ka manawa kupono, e hoouna mai no au iaia imua ou, a iaia wale no oe e hoike aku ai ia oe iho. E hele oe, a na ke aloha o na lani e hoopomaikai ia oe ma kau huakai e ke koa Helene."
         
I ka pau ana o keia mau huaolelo kauoha ano aloha a Mineva, kaha aku la o Iulesia ma ke alanui e kamoe ana mamua pono ona, a he manawa pokole, hele ana keia iluna o ka honua palahalaha o ke kuahiwi nani. I ko ia nei nana ana aku ma o a maanei, ike aku la no keia i na hiohiona o ka aina; oia mau no o kahi hale ana i makana aku ai i home no kona kahu hanai holoholona, me na mea kanu o na ano a pau e ulu ana, na pua nani o kona one oiwi e mohala maikai mai ana, na holoholona e hele lehulehu mai ana ma ka aoao o na puu, a hoopihaia ae la o loko o ia nei e ka hauoli ano e. Ku iho la keia malaila a liuliu iki, e kilohi ana ia lalo i ka waiho ko liuliu mai o ke kulanakauhale alii, a e honi hoomau ana hoi i na ea hoolana manao ana i kau nui mau ai, a hele pololei aku la keia i ka hale hanai holoholona. I ko ia nei hiki ana mawaho o ka puka pa, aole o ia nei ike kanaka aku, aka, holo mai la na ilio kiai hipa a noke mai la i ka hae, a o ka aneane wale no koe e hele mai e nahu.
         
I ka lohe ana o Eumeu sa i ka hae ino loa o kana mau ilio, ua holo mai la ia, a i kona ike ana mai i keia kanaka ao-o ano ililiune, ua kipaku wikiwiki aku la i na ilio, a pane koke mai la iaia nei, "E ka ao-o makua, ua ane oe e poino i keia mau ilio huhu! Aole loa e hiki ia'u ke kala ia'u iho, ina mamuli o ko'u hoohemahema i kau mai ai ka pilikia maluna ou. Aka, he mea hiki no nae hoi paha ke kala ia mai au; oiai, ua piha ko'u mau lima i ka hana, e hanai mau ana i na holoholona a kuu haku alii, a oiai au e kanikau mau ana no kona nalo ana'ku mai kona home, ke kii ia mai nei kona mau waiwai a'u i anunu mau ai e na lima hilahila ole o na'lii lapuwale o ka aina, ka poe hoi e hoino loa nei iaia, a e ake nui nei me ka hauoli no kona poino. Auwe! ka hana awahia a keia poe, auwe! kuu aloha pau ole i kuu haku alii. Oiai keia poe puuwai eleele e hauoli ana i na waiwai ana i waiho iho ai mahope nei, aia paha kela ke auwana-hele 'la maluna o ka ili honua o kekahi aina malihini, e kaukai ana ma ka lokomaikai ia mai o na kamaaina; a i ole ia, aia paha maluna o na ale hauliuli o ka moana kai hohonu, e pule ana me na waimaka ehaeha o hoihoi hou ia mai i kona one oiwi nei, ka aina hoi e makaukau nei i na wa a pau e puiki mai iaia i kona umauma; Eia ka aina, ua momona, me na waiwai, ka ai, a me na lako o ka noho'na, i hooikaikaia e kona mau makaainana aloha, a aia paha ia ke auwana hele la me ka opu hakahaka, na maka poniuniu, a me ke kino ilihune a nawaliwali." O keia mau huaolelo a Eumeusa, ua hoopuluia me na kuluwaimaka o ke aloha, e hanini ana ma o a maanei o kona mau papalina, me kona ike ole nae o Iulesia no keia ana e kamailio mai nei, a aole no hoi oia nei hoike aku iaia iho.
          Ia wa, alakai aku la ke kahu hanai holoholona iaia nei, a hoonoho iho la maloko o kahi keena uuku o kona wahi home kuahiwi, a haawi mai la i na mea ai e like me ka mea i loaa iaia. "Na Iove a me na kupua o ko ke ao nei e hoopomaikai mai ia oe no kau mau olelo maikai, a me ke aloha lokomaikai o kou puuwai manawalea au e hoike mai nei imua o keia kanaka ilihune makilo," wahi a Iulesia.
          "E ka malihini aloha," wahi a ke kamaaina, "ina no he mea i hoea mai ma keia ala i oi ae ke ano ilihune mamua ou, he hana hilahila a he pepehi kanaka ko'u kulana, ina wau e hookuu aku iaia e hele ma ka huakai, me ka hookipa ole mai maloko o ko'u keena nei me ka haawi ole aku i ka mea i loaa ia'u. He oiaio, e like me ka'u i hai mua aku nei ia oe, he mau makahiki loihi i olokaa hope aku la, he alii opio ka Moi o keia aina, a o kana mau huaolelo kauoha i kona mau makaainana mamua o kona haalele ana mai, oia no keia, "O ka maluhia a me ke kupaa, e hoolilo ia i kaei no ko oukou mau manaolana; a o ke aloha oiaio me ka manawalea laulaha, i pahikaua no ka nohona lokahi;" a hiki mai i keia la, ke hiipoi nei no o Helene ia mau huaolelo, a ke hooko ia nei a puni ka aina; oia Moi—he puuwai aloha kona, a ina oia me makou i keia la, ke hai aku nei au, o kela mau holoholona kino momona au e ike aku la, no kou paina kakahiaka ia; aka, ua nalo ia, a malalo o ka mana o na'lii anunu e noho nei i keia mau la, o ke koena mai a lakou mai ko'u ola. Ua nalo ka Moi oiaio o Helene, a ke mihi nei au no ka nalo pu ole ana o Helene holookoa nei me kona haku alii."
          Iloko o ka wa a ke kahu hanai holoholona e kamailio nei, e paina malie ana o Iulesia me ka hoolohe pololei i na huaolelo a ke kamaaina, a pane aku la oia, "O ka moi a haku hea keia au e pai nei a e kamailio mau mai nei? Au hoi e manao nei ua loohia i kekahi poino? He malihini wale no au ma keia aina, malia paha ua lohe au no kekahi mea e pili ana no kau mea e kamailio nei?"
          "E ka makua aoo," wahi a Eumeusa, "aole hookahi o na malihini i pae mai ma na aekai o ko makou aupuni nei me ka lono no ko Iulesia ola, i loaa mai ai ka hooia ia e ka moiwahine Penelope, a i ole hoi i kana keiki. O ke ano mau o keia poe malihini e pae mai nei, o ka hele ana imua o ka moiwahine me na olelo hoopunipuni i loaa mai ai na makana mai iaia mai, a ma ia mea e hoomaopopo iho ai oe, aole loa i loaa mai ka lono oiaio io makou nei no ka noho'na o ka Moi Iulesia. Aka, e like no me ko lakou hele ana aku imua ona, pela no ia e hookipa maikai mai ai ia lakou, me ka ninaninau mau no kana aliikane, aka, iloko o ia mau hana a pau, he kanikau mau ka hopena o kona noho'na i keia mau makahiki i hala ae nei. He pono no nae ia oe ke hele aku imua ona, a e hai aku i kau moolelo ina nae he moolelo io kau e pili ana no Iulesia kuu kahu, aka, he mea pono paha ia'u ke hai mua aku ia oe i ko'u manao. Me he la ma na lono i hoea mai io makou nei, a me ka loihi no hoi o ka manawa o kona nalowale ana, i ko'u noonoo ana, ua ane pilikia io no paha ia. Malia paha, ia kaua e kamailio nei, aia kona mau iwi ke waiho wale la maluna o kekahi aina, aohe malumalu nana e pale ae i ka pa iho o na kukuna wela o ka la maluna o kona hopena, a i ole hoi ia, ke waiho la paha iwaena o na akoakoa o ka moana hohonu, a o na ale hoi ke kia hoomanao o kona luakupapau huihui. Auwe au! Ua kali au no na la he lehulehu, a ke kali nei hoi no ka hiki mai o ka lono nona, a ina he oiaio ua pauaho mai oia ia'u kana kauwa o keia kuahiwi waoakua, alaila, maluna ae o na pomaikai a pau, e moe iho no au ma keia honua a e hooluolu i na luhi o keia kino me na ehaeha o ko'u puuwai iloko o na moeuhane a ka hiamoe make, a na kuu uhane e ukali aku ka meheu o kona mau kapuai; aole loa akahi e loaa hou aku ia'u ke alii, ka haku, e like me kona ano. Ina no e hoea hou mai ko'u mau makua a'u i aloha nui ai mai ko laua mau ilina mai, a hoike mai i ko laua mau helehelena imua o'u i keia manawa, aole loa e oi ae ana ko'u hauoli mamua o ka ike hou ana'ku i kuu alii puuwai i haiamuia e ke aloha pumehana a me ka oluolu."
          Na keia mau huaolelo i hoohanini mai i na waimaka o ko Iulesia mau maka, a no ka hiki ole iaia ke umi iho i ke aloha, ma ka hoomaopopo ana iho i ka mau a me ke kupaa o ke aloha o kana kauwa nona, ua lalau aku la ia i kona mau lima, a pane aku la: "E kuu hoaloha, he malihini au ia oe, aka, na kau mau huaolelo e alako aku nei i na koni ana o ko'u puuwai no kou Haku Moi; A ano, o ka olelo ana'e me ke ano kuo-o a ho-o-ia no kona poino, me ka hoike oiaio ole, he mea pono ole ia. No ka mea, me kuu pupuahulu ole a ano hoonui paha, aka me ke ku-o-o a ano hoohiki paa imua ou e ka puuwai kupaa, ke hai aku nei au, e hoea hou mai ana no kou Haku o Iulesia; a ke hiki mai ia la, alaila oe e haawi makana mai ai ia'u i aahu; aka mamua'e oia manawa, aole loa au e lawe mai i kekahi maawe lopi ma ke ano makana no ka'u e hai aku nei ia oe, no ka mea, ua oi ko'u apono i ka hele wale ana me ka nele mamua o ka hai hoopunipuni ana 'ku ia oe no kekahi mea au e kau nui nei. A ano, ke noi ae nei au i na mana o Iove i mau hoike no ka'u mau huaolelo, ke hai paa hou aku nei au imua ou a imua hoi o ke ao holookoa, iloko no o keia makahiki e hele nei, ae, a ke hooia aku nei au, mamua o ka hoea ana mai o ka hopena o keia mahina, e kilohi hou ana ka ike a kou mau onohi maka maluna o ke kino o Iulesia, a e ike pu ana no auanei oe i kona kau ana'ku i na hoopai a kona mau manaolana maluna o ka poe i hana hewa mai iaia, mao kana wahine a me kana lei he keiki>" No ke ano pio-o loa o ke kahu hanai holoholona i keia mau huaolelo, ua lele mai la oia a honi mai la i ko ia nei mau lima, me ka pane ana mai, "E ka malihini maikai, ano ua ho-a ia oloko o ko'u puhaka me kekahi ahi wela o ke aloha hauoli mamuli o kau mau huaolelo, a ano, ke haawi aku nei ke kauwa a ka Moi Iulesia i kona lima, a e lawe aku oe i ke aloha o kona puuwai. He oiaio, o ka ike hou ana'ku i kona helehelena waipahe, o ke kiekie ia o na pomai  o ko' uola ana."  (Aole i pau.)

KA NINAU HELU.

E KA LAHUI HAWAII;—Aloha oe:
          Ma kou helu o ka hebedoma i hala, ma kahi o na Nuhou Kuloko, itamu elua, nona ke poo "He Ninau Helu," ua kono mai o J. E. Hart e hai aku i ka haina o ua ninau la penei:—£50 + s19 + 11d + ¾far x £50 + 19s + 11d, heaha ka loaa?
          Oiai ua kahea akea ae o J. E. Hart i kela a me keia e hai aku i ka haina, nolaila, ke waiho aku nei au i ka'u haina na ke akea e ike, oia keia haina.—Aole haina o keia ninau, oiai, aole hiki he hoonui ia ka paona me ka paona, loaa mai he paona kuea, aole no hoi he rula e hiki ai, pela mai kekahi buke hoonaauao; ke manao nei an ua hemahema ka ninau; a ina aole, ua pololei no ka ninau a he haina no; alaila, ke noi aku nei au i ka lokomaikai o ka mea nana ka ninau e halawai kino pu mawaho o ke alo o ka hale aupuni; o ka wa me ka manawa aia oia a ae mai, alaila hai aku au. Ua makaukau au i na wa a pau me he aloha i ka L. Hooponopono a me na keiki lawe mikioi metala.  R. S.
          P. S. Aia a ae mai oia e halawai, alaila, hai aku au i kuu inoa.
Honolulu, O., Apr. 19, 1875.