Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 17, 22 April 1875 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII IULESIA NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE-ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII IULESIA NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE-ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA.

MOKUNA VIII—Helu 19. IKxl pau ana o na hana kapua a Minevn, a liio iho la hoi o Iulesia he kanaka ilihune makilo, ua kauohaia mai la keia e pii poloiei aku iluna o ke kuahiwi e ku mai ana mamua o Iaua nei, a e hoike aku iaia iho imua o Eumeusa, kana kauwa hanai iioloholona o na Ia i haia, ka mea hoi i hoololie me ka hooikaika mau no kona mau pomaikai, oiai i kona wa i nnlowalo ai. " Ko helo 'ia oe e Iuleaia/' wahi a ko kupua Mineva, " ke kauoha paa nku nei nae aft ia oe, ■ aole loa oe e hoike aku ia oe iho, ao!e ina kou ano, a ma kou inoa paha i kekahi mea hookahi maialo iho o ka maiamaiama o ka ia, koe waie no kau keiki ponoi, ke iūki niai i ka manawa kupono, o hoouna mai no au iaia iinua ou, a iaia waie no oe e hoike aku ai ia oo iho. K ; liele oe, a na ke a!oha o na lani o hoo- | pomaikai ia oe uia kau huakai o ko koa | lielene.'' | 1 ka pau ana o keia mau huaolelo ka- • uoha ano aloha a Mi aeva, kaha aku la o , iuiesia ma ke alanui o kaiuoo aua ma-' mua pono onu. a he manawa pokole,; iielē ana kei:i iluna o ka honua palaha- ] laha o ke kuahiwi nani. I ko ia nei • nana ana aku ma o :i luiuinoi, iko akn la | HO keia i na hiohiona o kn nina; oia ; niau no o kahi halo ana i luakana aku ; tū i houie uo koua Kahu haiuii holoholo- 1 na. uie \u\ nie * o na ano a pau e ( i;iu una, ua pua na:ii o koiia oue oiwi e '

mohala maikai mai ana, na holoholooa e hele lehulehu mai ana ma ka aoao o na puu, a hoopiha ia la o loko o ia nei e ka hauoli ano e. Ku iho la keia malaila a liuliu iki, e kilohi ana ia lalo i ka waiho ko liuliu mai o ke knlanakauhale alii, a e honi hoomau ana hoi i na ea hoolaua manao ana i kau nui mau ai, a hele pololei aku la keia i ka hale hanai holoholona. I ko ia nei hiki ana mawaho o ka puka pa, aole o ia nei ike kanaka aku, aka, holo mai la na iiio kiai hipa a noke mai la i ka hae, a o ka aneaue wale no koe e mai e nahu. I ka lohe ana o Eumeusa i ka hae ino loa o kana mm ilio, ua holo mai la ia, a i kona ike ana mai i 'keia kanaka ao-o ano ilihune, ua kipaku wikiwiki aku la i na ilio, a pane koke mai la iaia nei, " E ka ao-o makua, ua ane oe e poino i keia man ilio huliu ! Aole loa e liiki ia'ii ke kala ia'u iho, ina mamuli o ko'u hoohemahema i kau mai ai ka pilikia maluna ou. Aka, he mea hiki 110 nae hoi paha ke kala ia mai au ; oiai, ua piha ko'u mau lima i ka hana, e hanai mau ana i na hōloholona a kuu haku alii, a oiai-:au e kanikau mau ana no kona nalo ana'ku mai kona home, ke kii ia mai nei kona mau waiwai a*u i anunu mau ai e na lima hilahila ole o na'lii lapuwale o ka aina, ka poe hoi e hoino loa nei iaia, a e ake nui nei me ka hauoli 110 kona poino. Auwel ka hana awahia a keia poe, auwe! knu aloha pau ole i kuu haku alii. Oiai keia poe puuwai eleele e hauoli ana i ma waiwai ana i waiho iho ai mahope nei, aia paha kela ke au-wana-hele 'ia maluna o ka ili honua o kekahi aina malihini, e kaukai ana ma ka lokomaikai ia mai o na kamaaina ; a i ole ia, aia paha maluna o na ale hauliuli o ka moana kai holionu, e pule ana ane 11 a waimaka ehaeha e hoihoi hou ia mai'i kona one oiwi nei, ka aina hoi e makaukau nei i na wa a pau e puiki mai iaia i kona umauma ; Eia ka aiua, ua moniona, ine na waiwai, ka ai, a me na lako o ka noho'na, i hooikaikaia e kona niau makaainana aloha, a aia paha ia ke | auwana hele la me ka opu hakahaka, na maka poniuniu, a me ke kino ilihiine a nawaliwali." 0 keiamau huaolelo a Eumeusa, ua hoopuluia me na kuluwaimaka o ke aloha, e hanini ana ma o a maanei o kona mau papalina, me kona ike ole nae o lulesia no keia ana e kamailio mai nei, a aolo no hoi oia noi hoike aku iaia ilio. Ia wa, alakai aku la ko kahu hanai holoholona iaia nei, u hoonoho iho la maloko o kahi keena uuku o kona wahi home kuahiwi, a haawi mai la i na mea ai e like me ka mea i loaa iaia. "Na love a me na kupua o ko ko aa nei o hoopomaikai mai ia oe no kau man olelo maikai, a me ke aloha lokomaikai o kou puuwai manawalea au e hoike mai nēi imua o koia kanaka ilihuuo makilo/' walii a lule^ia. " E ka malihini aloha," wahi a ke kamaaina, " ina no ho mea i hoea mai ma koia ala i oi ao ko ano ilihuue mamua ou, he hana hilahila a ho popehi ka* naka ko'u kulana, ina wau e hookuu aku iaia o holo ma ka huakai, mo ka hookipa 010 mai maloko o ko'u keena uei mo ka haawi ole aku i ka moa i loaa ia'u. līo oiaio, o liko nxe ka'u i lvai mua aku noi ia oe, he mau makahiki loihi i olokaa hope aku la, he alii opio ka Moi o koia aina, a o kana mau huaolelo kauoha i kona uiau iuak«aiuana maiuua o kona liaalolo ana mai, oia no keia, "0 ka maluhia a mo ke kupaa, o hooīilo ia i kaei no ko oukou mau manaolaua • a o ko abha oiaio mo ka manawalea laula-

ha, i pahikaua no ka nohona iokahi a iiiki mai i keia la, ke hiipoi nei no o Helene ia man huaolelo, a ke hooko ia nei a puni ka aina ; oia Moi—-he puowai aloha a inā oia me makou i keia la, ke hai aku nei au, o kela mau hoioholona kino momona au e ike akī> la, no kou puina kakahiaka ia ; aka, ua nak) ia, a malnlo o ka mana o naHii anu-1 nu e noho nei i keia mau la, o ke koena mai a lak<su mai ko ? u ola. Ua iialo ka Moi oiaio o Helene, a ke mihi nei au no j ka nalo pu ole ana o Helene iiolookoa ! nei me kona haku alii." Iloko o ka wa a ke kahu hanai hololiolona e e paina malie ana o lulesia me ka hoolohe pololoi i na huaolelo a ke kamaaina, a pane aku la oia, " 0 ka moi a haku hea keia au e pai nei a e kamailio mau mai nei ? Au hoi e manao nei ua loohia i kekahi poino ? He malihini wale no au ina keia aina, malia paha ua lohe au no kekahi mea e pili ana no kau mea e kamaiiio nei ?" "E ka makua aoo," wahi a Eumeusa, " aole hookahi o na malihini i pae mai ma tia aekai o ko makou aupuni nei me ka lono no ko lulesia ola, i loaa mai ai ka hooia ia e ka moiwal\ine Penelope, a i ole hoi i keiki. 0 ke ano rtiau o keia poe malihini e pae mai nei, o ka hele ana imua o ka moiwahine me na oleio hoopunipuni i loaa inai ai na makana mai iaia mai, a ma ia mea e hoomaopopo iho ai oe, aole loa i loaa mai ka lono oiaio io makou nei no ka noho'na o ka Moi luleaia. Aka, e like no me ko lakou hele ana aku iinua ona, pela no ia e hookipa maikai mai ai ia lakou, me ka ninaninau mau lio 4a*na aiiikane, aka, iloko o ia mau hana a pau, he kanikau mau ka hopena o kona noho?na i keia mau makahiki i halaae nei. He pono no nae ia oe ke hele aku imua ona, a e hai aku i kau mooielo ina nae he moolelo io kau e pili ana no luleaia kuu kahu, aka, he mea pono paha ia'u ke hai mua aku ia oe i ko r u mauao» Me lie la ma na louo i lioea mai io makou nei, a me ka 16ihi no hoi o ka manawa o kona nalowale ana, i ko r u noonoo | ana, ua ane pilikia io no paha ia. A MaLlia paha, ia kaua e kamailio nei, aia kona mau iwi ke waiho wale la maiuna 0 kekahi aina, aohe malumalu nana e pale ae i ka pa iho o na kukuna wela o ka la maluna o kona hopena, a i oie hoi ia, ke wailio ia paha iwaena o na akoakoa o ka moana hohonu, a o na ale hoi ke kia hoouaanao o kona luakupapau huihui. Auwo au ! Ua kali au no na la-he lehulehu, a ke kali nei hoi no k»\ hiki mai o ka lono nona, a kia ho oiaio ua pauaho inai pia ia'U kana ka»wa o koia kuahiwi waoakua, alaila, maluoa ae o na pooiaikai a pau, e moe iho no «u ma keia honua a e hooluoīu i na iuhi o keia kiuo me na eh«eha o ko'u puuwai iloko o na moeuhane a ka hia« moo make, a na kuu ahano e ukali «ku ka uieheu o kona uiau kapuai; aole loa nkahi o loaa hou aku ia T u ke alii, ka haku, e liko m6 kona ano. Ina no e koea hou mai ko'u mau makua au i aloha nui ai mai ko laua mau ilina mai, a hoike mai i ko Uua mau holehelena imua o'u i koia manewa, aolo loa e oi ae im ko'u hauoli mamua o ka ike hoy ana'ku 1 kuu nlii puuwai i haimuia e ke aloha puinehaua a me ka oluolu." i Na keia mau huaolelo i hoohanini niai i na waimaka o ko lulesia mau ma-1 ka, a no ka hiki ole iaia ke umi iho i ko aJohf\, ma ka hoomaopopo ana iho i ka »au a mo ke kut»aa o k* aloha o bim |nuwa nona, ua lalau a\u la ia i I

na mau lima, a pane aku la: " E kuu hoa'loha, he malihini an ia oe, aka, na kau mau huaolelo e aiako aku nei i na koni ana o. ko'u puuwai no kou Haku Sfoi; A ano, oka oielo ana ? e me ke ano kup-o a ho-o-ia no kona poino, me. ka hoike oiaio ole, he meā pono ole ia. No ka mea, me kuu pupuahulu ole a ano hoonui paha, aka me ke koo-o a ano hoohiki paa imua ou e ka puuwai kupaa, ke hai aku nei au, e hoea hou mai ana no kou Haku o a ke hiki mai ia la, alaila oe e haawi makana mai'ai ■ia'u i aahu ; aka mamua'e oia manawa, aole loa au e lawe mai i kekahi maawe lopi ma ke ano makana no ka'u e hai aku nei ia oe, no ka. mea, ua ōi ko'u apono i ka hele wale ana me ka nele mamua o ka iiai hoopunipuni aua7ku ia oe no kekahi mea au e kau nui nei. A ano, ke noi ae nei au ina mana o love i mau hoike no ka'u mau huaolelo, ke hai paa hou aku imua ou a imua hoi o ke ao holookoa, iloko no o keia makahiki e hele nei, ae, a ke hooia aku nei au, mamua o ka hoea ana mai o ka hopena o keia mahina, e kiiohi hou ana ka ike a kou mau onohi maka maluna o ke kino o lulesia, a e ike pu ana no auanei oe i kona kau ana'ku i na hoopai a kona mau manaolana maluna o ka poe i hana hewa mai iaia, mao kana wahine a me kana lei he keiki." No ke ano pio-o loa o ke kahu hanai holoholona i keia mau huaolelo, ua lele mai la oia a honi mai la i.ko ia nei mau lima, me ka pane ana mai, ka oialihini maikai, ano ua ho-a ia oioko o ko'u puhaka me kekahi ahi wela o ke aloha hauoli mamuli o kau mau huaolelo, a ano, ke haawi aku nei ke kauwa a ka Moi lulesia i kona limn, a e lawe aku oe i ke aloha o kona puuwai. He oiaio, o ka ike hou ana'ku i kona helehelena waipahe, o ke kiekie ia o na pomai o ko'uola ana." (Aole % pauj