Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 20, 13 May 1875 — Page 4

Page PDF (1.09 MB)

Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.

Halawai kakahiaka, la Sabati .... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... hora 3½
Kula Sabati ..... hora 9½

NA KULA SA BATI.
NA HAAWINA.
Iune 6—Samuela ka Lunakanawai.—1 Samueal VII: 5—12.

          5 Olelo aku la o Samuela, E houluulu i ka Iseraela a pau ma Mizepa, a e pule aku au ia Iehova no oukou.
          6 A houluulu ia'e la lakou ma Mizepa, a hukihuki lakou i ka wai, a ninini aku la imua o Iehova, a hookeai lakou ia la, i aku la. Ua hana hewa makou ia Iehova. Hooponopono aku la o Samuela i na mamo a a Iseraela ma Mizepa.
          7 A lohe ae la ko Pilisetia i ka akoakoa ana o na mamo a Iseraela ma Mizepa, pii aku la na haku o ko Pilisetia e kue i ka Iseraela. A lohe ae la na mamo a Iseraela, makau iho la lakou i ko Pilisetia.
          8 I aku la na mamo a Iseraela ia Samuela, Mai hooki oe i ka hea ana'ku ia Iehova, i ko kakou Akua no makou, i hoopakele mai ai oia ia makou i ka lima o ko Pilisetia.
          9 Lawe aku la o Samuela i ke keikihipa omo waiu, a kaumaha aku la ia mea a pau i mohaikuni ia Iehova; a kahea aku la o Samuela ia Iehova no ka Iseraela, a hoolohe mai o Iehova iaia.
          10 A ia Samuela i kaumaha aku ai i ka mohaikuni, hookokoke mai ko Pilisetia e kaua mai i ka Iseraela; hoohekili mai la o Iehova me ka hekili nui maluna o ko Pilisetia ia la, a hoopuehu ia lakou, a pepehiia iho ia lakou imua o ka Iseraela.
          11 Hele aku la na kanaka o ka Iseraela mawaho o Mizepa, a hahai aku la i ko Pilisetia, a luku aku la ia lakou a hiki ma Betekara.
          12 Lawe aka la o Samuela i Pohaka, a kukulu iho la mawaena o Mizepa a o Sena, a kapa aku la i kona inoa, o Pohaku-kokua, i iho la, Ua kokua mai o Iehova ia kakou a hiki ia nei.

——:o :——

          O na hana a Samuela, oia ka mea nui ma keia mokuna. Ua ike iho nei kakou iaia ma ke ano kamalii, ano e ike iaia ma ke ano kanaka makua. Nana i hoomaemae ia Iseraela i ka hewa hoomanakii. Hooulu hou oia i ka pono iwaena o lakou, p. 5, 6. Ua pule oia no lakou i pakele i ko Pilisetia, p. 7—9. Ua lohe ia kana pule, ua lanakila lakou, a kukulu iho la oia i pohaka hoomanao, 10—12.
          Mahea kahi a Samuela i kauoha ai i ko Iseraela e akoakoa? Heaha kana hana nr lakou malaila? Heaha ka mea i ao ia ma ia hana? Heaha ke ano o ko lakou huki ana i ka wai a ninini imua o Iehova? Huhu iho la ko Pilisetia no ka mihi me ka pale o ko Iseraela, a hoouka mai la i ke kaua. p. 7. Hoino ia lakou no ko lakou halawai haipule. Aka, ua makaukau lakou, ua hoi me ke Akua. Hoopili aku la lakou ia Samuela. Kaumaha aku la oia i mohai a pule aku la. Ia lakou e pule nei. ua kaumaha mua ia anei ka mohai? Owai ia mohai? Mahope o ko lakou pakele ana, heaha ka Samuela hana? Owai ka inoa o ka Pohaku? Heaha ke ano?

Pane aku ia R. S.

E KA LAHUI HAWAII;—Aloha oe:
          Aia ma kou Helu 17 o ka la 22 o Apr., i halawai mai ai au me ka pane a R. S. e olelo ana "aohe haina" o ka ninau helu pu nui o ka moana Pakipika nei—ka! akamai wale!
          Auhea oe e R. S.? aia no anei oe i ka a o ka ike mea helu, i hoole iho ai oe "aohe haina?" He kumu ko na mea a pau, a pela no e rula ai ko na mea a pau. Auhea oe e ke hoa, e kali oe ia'u a iloko ae nei o ka malama o Iune o keia makahiki, hiki aku au i Honolulu, alaila, ulele kaua ma ke kahua kaua, o ka ike mea helu. Ua puka e mai nei nae ka Helu 18, aohe nae he mea i aa hou mai e ku mai e paku i ke kani leo nui ana o ua pu nei, e kani o la ma ka Helu 16.
          Owau iho no me ka makaukau i na wa a pau.  J. E. HART.

He Ninau Helu.

          Ina he kanaono puka ko ka Hotele Hawaii, a ina paha e kuai ia ana ia hotele no ka hookahi dala o ka puka mua, elua dala no ka elua, eha dala no ke kolu, ewalu no naha, a pela aku a pau na puka he kanaono, heaha ke kumukuai no ka puka hope loa? A heaha ke kumukuai o ka hotele holookoa?  PUNAHOU.

Nane, Ewalu.

Ewalu o'u mau hua.
Ko'u 1 me ka 2 mea e pono ai ka waa.
Ko'u 3 6 7 pili i na laau.
Ko'u 1 4 5 2 he inoa no kekahi manu.
Ko'u 5 7 4 mahope.
Ko'u 1 8 2 3 6 he inoa no kekahi kuahiwi.
Ko'u 2 3 6 he pohaku.
Ko'u 5 8 7 he aina.
Ko'u 7 4 3 8 he mea ai.
Ko'u 5 2 4 7 he helu Hawaii.
Ko'u 4 5 7 he ia.
Ko'u 1 7 2 3 6 he inoa no ke kalo moa.
Ko'u 3 8 1 4 he akua no ka poe hula.
Ko'u 4 7 he mea awaawa.
Ko'u 5 8 3 6 he hookuu ana.
Ko'u 1 7 2 5 4 he mea ana wai.
Ko'u 4 1 8 pili i ka lealea.
Ko'u 1 4 6 mea holo lealea.
Ko'u 5 7 3 2 wahi hoonaauao.
Ko'u 2 4 3 8 ka waianuhea o ka pua.
Ko'u 1 8 7 6 hooikaika ana e kaohi.
Ko'u 3 7 2 he wahi i eli ia a hohonu.
E hai mai e na pokii, owai la wau.
OAHU.

Haina o ka Ninau Helu.

          Oiai, e like me ka waiho akea ana mai a ka mea haku ninau Mr. J. E. Hart imua o ka lehulehu, e hai aku kela a me keia i ka haina o ka ninau, no ia mea, aole wau i manao e hoihoi nele aku i ka ninau me ka haina ole, e like me R. S. e hoole nei, aka, he pono e hooko aku i kana noi mai, nolaila, ua hoomanawanui au e pane aku i ka haina pololei o kau ninau nane e Mr. J. E. Hart, i hoopuka ia ma ka Helu 16, o ka la 15 o Apr. 1875, penei: E hoonuiia £50 + 19s + 11¾d, me £50 + 19s + 11d; heaha ka haina? Eia ka haina £2600, 14s, 8¼d. A o ka wehewehe ana i ka ninau, ua waiho malie iho ke keiki o ka Ua Kanilehua ia mea, no ka mea, aohe huakai ninau "wehewehe" pu a ka mea haku ninau, aka, he ake haina wale no.
          E wiki oe e ka Elele mama.
KAOHULEHUA O PANAEWA.
Hilo, Aperila 30, 1875.

Haina o ka Ninau Helu a J. E. Hart.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe.—
          Ua ike ia iho ma kekahi o kou mau kolamu, aoao 1 , Helu 16, o Apr. 15, 1875 nei. He Ninau Helu na ia la maluna, a penei ua ninau la:—"E hoonui ia £50 + 19s + 11¾d; heaha ka loaa?" Haina—£2600, 293s, 10.40431 + d; i, e, 14980.25 sq.
          A ma ia ano like no hoi, e ahonui mai oe e KA LAHUI HAWAII, e waiho ae imua o ia 'la (J. E. Hart,) a me ka lehulehu noiau a pau e ike mai ana, e wehe ae i ka hipuuu i paa ai keia wahi eke (ninau) malalo iho nei, i ike ia ai ka waiwai o loko, eia no ia:
          Hua-hoonanea.—Elima mau keiki i hoonohoia ma ka lalani hookahi, o A, B, C, D, a me E: ua huna wau i ke komo-lima (ring) i kekahi o lakou, ilalo nae ke alo o ua lima o lakou a pau. Ua hana nae au mamuli o keia loina, (rule,) penei: "E palua i ka heluna o na keiki, a e hui aku i ka 5 me ia, a e hoonui aku me ka 5, a e hui aku me ka heluna o na manamana lima (finger,) mai ke keiki mai ma ka akau (oia o A,) a hiki i kahi i kau ai o ke komo, paumi aku, a e hui aku me na iniha o ka manamana wale no i kau ia e ke komo, (mai ka welau iho ka helu ana,) a e hui aku me ka 12;" a o ka huina i loaa mai eia no ia, he 1075. Eia ka ninau: Aia ia wai ke komo? ma ka lima hea? iniha hea? he mau ia.  O ka Welina ko Oukou.
Kaimu, Puna, H., Apr. 1875.

Haina o ka Nane, Ehiku.

E KA LAHUI HAWAII; ALOHA OE:—
          E oluolu oe e hookomo iho i keia wahi puolo haina o ka Nane 7, o ka Helu 19 o KA LAHUI HAWAII, ma kahi kaawale o kou mau kolamu i ike mai ai na kini o kaua, e noho mai nei mai ka la i Haehae a ka welona i Lehua. Oia keia:
          Mamuli o ka pahola ana ae o na ninau imua o kakou lahui, ua lilo keia mea i mea noonoo nui ia e kela a me keia. A ma ko'u noonoo akahele ana a hoomaopopo ua loaa no. A penei ka nane:—"He umikumamalua o'u mau hua. Aole au i paakiki, he moakaka wale no. Owai la wau?" o na hua he 12 oia no na hua o Kauhiokalani, he 12 ona mau hua, a o na hua-helu hoopilipili malalo mai, ua lawe ia mai no ma na hua pakahi, a pau na hua holookoa o ka inoa  maluna ae a pela e lawe kikokikoi ia ai na hua hoohalike, a hiki i ka pau ana o na hua-helu. A nolaila, e na pokii lahui e makaala mai kakou.
          Me ka Mahalo,
MA RIN.
Huina-a-Kale, Honolulu, Mei 8, 1875.

Na Hoao Naauao.

         1 Elua mau kanaka e hele ana me ka hookokoke aku ma na kapawai o ka lokowai o Mauoni a me Kanaha, he kanaka ki manu me kona hoa'loha. I aku la ka hoa'loha i ka mea ki manu, "Ina oe e ki a ku kahi manu, e uku aku no wau ia oe i na dala ekolu no kela a me keia ki a ku hookahi;" I aku la ka mea ki manu i kona hoa'loha. "Ina hoi e ki au a hala, e uku mai oe ia'u i na dala eha no kela a me keia ki a hala hookahi." A pau na ki ana, he 84 i ke ki hele ia e laua, ua aie kahi hoa 'loha i ka mea ki manu i na dala he 175. Eia ka ninau: Ehia na ki a ku? ehia na ki a hala?
          2 Pehea la e puunaue ai o B, i na dala he 6972, na kona mau paahana ekolu, M, N, O? E haawi aku o B, ia M, e like me iaia iho; a e haawi aku hoi o B i ka N, e like me kona haawi ana ia M me na dala keu he 54; a e haawi aku hoi o B i ka O, e like me kona haawi ana ia M laua o N me na dala keu he 90. Ehia na dala i kela a me keia mea pakahi o lakou?
          3 Olelo aku o A ia E, "Ina oe e hana i ka'u hana e uku aku no wau ia oe i na dala 8, no kela a me keia la au e hana ai; a ina oe e noho wale i kekahi la, e uku mai oe ia'u i na dala he 12 no kela a me keia la au e noho wale ai." A pau na la he 125, aole i aie kekahi i kekahi. Ehia na la hana? Ehia hoi na la noho wale?
          4 Ua papakolu ia ko'u mau makahiki i na makahiki o'u mamua, i ka wa i like ai na makahiki o ko'u makuakane me ko'u mau makahiki e noho nei, a i hiki aku wau i kona mau makahiki e ola nei loaa ia maua na makahiki he 160. Ehia ko'u mau makahiki? ehia hoi o ko'u makuakane?
          5 Ina e mau ko kakou helu ana i ka ha o na makahiki a pau i makahiki lele oi, mai ka M. H. mua o ka Era Karistiano, a hiki i keia wa a kakou e helu nei. O ka la hea ia o ka malama ma ka helu Iulia?
          5 I ka ehia o na makahiki owai? I hiki aku ai na makahiki o ka honua, i ka hapalua o ka Adamu ola ana.
          7 O ka lahui kanaka hea o ka honua nei i kue na ka-ina o ko lakou mau kapuai wawae i ko ka lahui Hawaii? O ka lahui hea hoi i kue na kulana o ko lakou mau poo i ko ka lahui Hawaii?
          8 Ma kahi hea a ka honua nei e noho ai ke kanaka, i poai kona aka iaia iho a puni? A ma kahi hea hoi e noho ai ke kanaka i ike ai oia i ka pouli loa i ka wa awakea?
          Me ka lana o kou manao e loaa no i ka poe maiau ke wehe i na hipuu o keia mau Nane hai.
J. KALAWAIAONAPALI.
Haleino, Kahakuloa, Ap r. 13, 1875.

ONA! ONA! ONA!

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ua lohe pinepine ia ma na nupepa o keia kaona, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania hoi, i ka nui o ke kuai mea ona ma ka mokupuni o Maui a me Hawaii.
          He mea poino no ia i na kanaka; he mea hooemi lahui, he mea kue i ke kanawai.
          Eia ka ninau. Aole anei i hiki mai ka manawa, e hoopau na kiaaina a me na luna makai, a me na makai o ia mau mokupuni, a e hoonoho i mau kiaaina a me na luna makai, a me na makai hou, i poe inu ole i na mea ona, a i poe hoi e hooko ana i ke kanawai o ka aina?
          Ua hoike mai ko kakou Moi, e "hooulu ka lahui." Aka, o keia inu akea ana i na mea ona, ua kue loa ia i ka "hooulu lahui." Ina inu na kiaaina, a me na mea kiekie e ae o ke aupuni, nui ka poe hahai ia lakou ma ia mea e make ai.  ALOHA-KANAKA.

Cimona a me ka Hua Pi-Gula.
[HE KAAO KUPUA.]
MOKUNA VI.
KA MOI A ME KA LOPA.

          HALA ae la kela a me keia makah giki, a aole loa i hoopoina o Cimona i ke kanu ana i kana hua pi-gula ke hiki mai i ka wa kupono, a iloko o ia manawa e nauwe nei, ua pii mahuahua loa kona waiwai a me ke kaulana, aole no hoi i emi iho kona naauao a me ka lokomaikai.
          Mahope mai, make iho la ka Moi o ua aupuni la, a no kana keikikane ole e pani ai i kona hakahaka, ua puana mai la na kanaka me ka leo hookahi. "E hoolilo kakou ia Cimona i Moi no kakou."
         
I kinohi, ua olelo aku oia, "Aole,—e aho no oia e noho pela, aka, mahope iho ua ae aku no oia, a ua hoalii ia iho la me ka hanohano nui, a ua hele mai la na'lii kiekie a pau o ka aina e hoohanohano i ko lakou Moi hou.
          Mahope koke iho o keia, ua koho iho la oia i kekahi kaikamahine alii nani i wahine nana, a he ulia hauoli hoi keia no ka lahui, oiai he wa loihi i hala ae, akahi no a loaa he Moiwahine ma ka Nohoalii.
         
I kekahi la, oiai ka Moi Cimona e holo lio ana me ka hanohano nui, me na 'lii a pau o ke aloalii ma kana huakai, ike aku la oia i kekahi luahine i aahu ia i ke koloka ulaula kuakea, e noho ana ma kapa alanui, a ike pu aku la no hoi ia o ka mea no ia ana i huli makehewa ai no ka wa loihi.
          Aole i kana mai ka nui o kona olioli i ka ike hou ana iaia, olelo aku la oia i kekahi o kona mau koa, "E hele au e kamailio me kela wahine e hoomaha mai la ma kapa o ke alanui, e holo aku na mea a pau a hiki i ke alahaka, malaila e kakali ai no'u."
          I ka haawi ana i keia kauoha, kakali iho la ia a hiki i ka hala ana o ka huakai a pau, ia wa, lele iho la ilalo mai kona lio iho, a alakai aku la  ma ke kaulawaha, a hiki i ke kokoke ana i ka luahine. Me he la aole no i ike mai ka luahine iaia nei, a hiki wale i kona olelo ana aku. "E ka makuahine maikai, he wa loihi loa i hala ae mai ko kaua wa i halawai hope ai; ke manao nei au aole oe i hoopoina ia'u."
          "Aole, e kuu keiki, aole au i poina ia oe a ua hauoli no hoi au i ka ike ana, aole no hoi oe i hoopoina ia'u."
          "E ili mai no ka hopena ino ia'u no na mea a pau au i hana mai ai no'u," wahi a ka Moi, "ina aole au i hoomanao pinepine nou. Ua hoao au e huli a loaa oe iloko o keia mau makahiki he nui i hala ae, a ua pomaikai au ano, no ka ulia nana i halihali mai ia oe ia nei, i keia wa, no ka mea, ua hopohopo au aole loa au e halawai hou ana me oe."
          "A no keaha i ake ai oe e halawai me a'u e ka Moi Cimona?" wahi a ka luahine, "aole anei oe i lawa me kou haawina?"
          "Ae," i pane aku ai o Cimona, "ua lawa au i ko'u haawina iho, aole nae me oe pu. Aole e hiki ia'u ke hoomanawanui i ka ike aku ia oe iloko o keia kulana ilihune, oiai, ma o kou lokomaikai la, i loaa ai ia'u ka waiwai a me ka hanohano."
          "Mai hoopilikia ia oe no ia mea," wahi a ka luahine, "ina ua lawa oe i kou haawina, pela no hoi au i ko'u, a ke hoike maopopo aku nei au ia oe i keia wa, he kumu ko'u e olelo ai pela. Aka nae, ua hauoli loa au no ka maikai o kou manao; no ka mea, ina he puuwai lokoino kou a e laa ka loaa ana o keia mau waiwai, aole e mau ana kou pomaikai."
          "E ka makuahine," wahi a ka Moi. "E hai mai ia'u, no keaha la oe i malama ole ai ia pomaikai a pau nou iho, a haawi wale aku i kekahi malihini?"
          "No ka mea, aole o'u makemake i ke gula," wahi ana; "he mea ole ia ia'u; aka, ina aole ia mea, aole no e loaa keia kulana ia oe."
          Kahaha iho la ka manao o ka Moi no ua wahine ilihune nei, ka mea i nonoi aku iaia i palaoa hana barena nana, a i keia wa hoi, ua like no kona ilihune me ko ia wa, ua hiki nae ke olelo mai, aole ona makemake i ke gula. Nolaila, kono aku la oia iaia ina he hiki iaia e hele e noho ma kona halealii, kahi e loaa wale ai iaia kona mau makemake a pau; aka, olelo aku la ua luahine nei, aole e hiki iaia ke noho malaila.
          "Aole anei au mea makemake e ae?" wahi a Cimona, "no ka mea, ke ake nei au e hoopomaikai aku ia oe, ina he hiki ia'u."
          Iaia i olelo aku ai i keia mau huaolelo, eu ae la ua luahine nei mai kona noho ana ilalo, a ku pololei mai la imua ona. Aka, aole ma kona ano mau. Ma kahi o ke kino kolopupu, na maka oluolu, a me na aahu mae apulu kahiko ana i ike mua ai, aia hoi, ike aku la oia he malamalama, he kino nani, a ua aahu ia i ke kapa i like ka hinuhinu me ke anuenue, me ka lae i like ka mania me ka mabela, a he lauoho halenalena loloa.