Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 21, 20 May 1875 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII IULESIA NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE-ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII IULESIA NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE-ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA.

MOKONA IX—Helu 23. MAMUA ivae o ko hoomaka ; ana e liakaka, ua noi mua aku la ; keia i na 'lii e hookapu loa i ko nlu ana, . "No ka moa,- , wahi ana, " ko iko mai uoi no oukou ho olomakulo au, a ho kino aoo hoi, a o koia kanuka hoi aoukou o liookikina mai noi. ho kanaka opinpio n ano ik.iika." Rau mai la o Toloma-: kusa i ka 01010 kauoha, aole e alu, n uolo hoi o iawolawo aku kokuhi ia laua, ' iūai i ka wa o hakakn nna : a hooiiiki niai lu ka II iku AīiHlinosae h<K)lohe i lfo kauoha mo na alii o ao. 1 ko ia noi inakaukau pono ana, kau inai U na maka o kola u me ki v in malu* na o koaa kino, a . puana ao I;i kekahi pvio. " Kupau iua ko kino o keia olomakalo. hō mAi o hoi ko ano paakiki n oohw o Uona inaū nmi, M la maiiawa i 4

hoomaka mui ai kona hoa paio 6 piha i. ka wiwo, a ike iho Ia ia i kona makau, a -hooki mai la i kana mau olelo hookano, me ka manao e hoopau wale" aku i ka hakaka ; aka, pane koke mai la ka Haku Anatinosa, " Ina oe e hohe wale e Irusa, e hoo ia no oe iloko o kekahi pahu oiowaa, a e hoolei ia'ku ma na knpakai o ka aina o ke *li| ino huhu o Etekusa, a nana no e haawi aku i kou kino i inai na na holohoiona hihiu hae 0 ka nahele." Na keia mau huaolelo hooweliweli i hapai hou ae i ka manao iloko o Irusa, a hele mai la ia imua o liilesia • a i ke kokoke ana mai, ua lele mai la e like me ka mama o kekahi holoholona hihiu me ke ana ana mai e kui iaia nēl, likā, e like me kona mama, pela no ko ia nei emoole o ka alo ana ae, a waiho aku la 1 ka ikaika o kana punpuu ma ke kumu pepeiao o kona hoa paio, a waiho aku la ia ilalo o ka papahele me kona auwe ua okaoka liilii. Hapai «e la keia iaia a ku iliina, alakai aku La a liemo i waho o ka ipuka, a haawi aku la he kookoo ma kona lima, a pane aku la, " E hele oe ma ke akea e hōike aku ai i kou ano haku maluna o na ilio a me na puaa, a mai hookiekie hou maliuia o na'lii me ka poe ilihune makilo !' ? Piha ae la na moa a pau i ke kahaha nui no keia mea, a komo akn la ke ano hopohopo iloko o lakou, aka, no ka nui no o na manao hookano o keia poe aliij hoi hou mai la no na olelo hoino jnia nei.

I ka po ana iho o ia la, na hoomaka aku la na'lii e himeni me ka hulahula, a ku ae'la keia ma ka aoao o kekahi pou e makaikai ana, ine ka nahi no nae o 11 a manao e iioko ona. "Me he la," wahi a Eurimakusa kekahi o na ; lii, " ke ike nei au he ano kupua kekahi raa na hiohiona o kela kanaka, 110 ka mea, oiaioia e ku mai la malalo o ka malamalama o na kukui, he aka kainahao ka'u e ikr 11 oi u;\ annpuni ia ma koiia kino aoo." Pane mai la hoi kahi. " 0 ka noho wale iho no kana mawaena o na k maka, me ka molowa ia c hoohaia nei i kona mau ia, me ka lawe wale mai i na makana mai kuhi poe iiiai." " Aole o'u manao/' wahi a Eunmakuāa, "e-hiki ana iaia ke kukulu i pa pohaku, a eli paha i punawai 110 kona ola."

| "Ke makemake nei au," wahi a luleI sia, " e haawi ia inai i mau pono hana | like ia kaua, a e haua kaua ma kekahi j liana mai ka puka aua mai o ka ta a hiki i ka uapoo ana, me ka ai oie a liiki i i ka pau nna ; a i ole ia e hakoko iki 1 kaua no kekahi manawa ; a i ole hoi ia j e hoao me na ihe, i ikeaa'i ka 111 ea nuua |ka eh«. Ke hai aku nei au i% oe, e ne!e ana oe i kahi iuanawa hoomaha, a e luhi ana oe i ka alo ana i ka'u ihe, a loaa ai ke kuuiu "nou o ike iho ai i ka hiki amo ka hiki oio iaHi ke hana iu> I ko'u oia iho. E noi aku nae au ia oe, e malama oe ia ikaika ou a mai hele mai ; iniua o'u, e malama pouO oe a hiki i ka wa e hoi mni ai ka mea nona k 1 hale alii nei, aiaila, iaia e hoike aku ai—ke hiki aku i ka la a Itilesia o huli hoi mai ai : oiai, ke hoi mai ia, e hehi hou ana ia maiuna o kona kuleaua ponoi i hooilina ia inai iiia.'V Xo keia mau oleio a lulesia, \ia pii ae In ka inuina wela o ua poo alii uei, a lalau iho la kekahi o lakou a hoonou mai la i kekahi kiaha iaia nei, aka, ua hala wale ae la 110 ma kō ia nei aoao. l'a makeiuake nui lakou e hoolei aku. iaia uei mawaho o kA.pa alii, «ka, mamuli o ka leo o Teleittaku»a, ua hoojmu iakou ia manao, INmē aku la ke ke»ki alii, " Ua ae ia onkou 0 nolu> uio

hauoli maloko ō keia hale alii, ua hookuu ia oukou e hana e like me ka makemake, eia nae ke ike nei au aole i lawa ko oukou mau niakemake, ke ake e hana ino aku i na aoo ilihuos, me ka ae ana aku i kana mau feUablelo e hoolauwili i ko oukou noonoo ana. Nolaila, ke.noi nei au e waiho malie oukou i keia elemakule, a mai hookau aku i ko oukou mau lima'maluna ona."

Ua piha lakou i ka inaina no keia mau huaolelo kokua a ke keiki alii, aka ! ua hoopau waleia iho la no* * I ka hiki! ana i ke aumoe, ua hoi aku na'lii e hiamoe, a koe wale iho la no o kana keiki ; ia wa, kii aku la o Telema-

kusa i na pono kaua e like me ke kauoha Y kona makuakane a lawe mai la. ■" I Ka la wahi a lulesia, "e lawelawe ana kaua me keia mau mea, a i ninAu ia mai oe i ke kumu o kou lawe ana mai maanei* e hai aku oe, Ua manao au e hoomaemae, ofai āole lakou i hoomaemae ia mai ka haalele. ana mai oka niea nona ka waiwai." . A hoomaka iho la o Telemakusa e hookala.

Iloko o keia manawa holookon, aole loa i ike iki a halawai aka hoi o luleaia mo kana wa'nine ka moiwahine Penelopo, oiai aole ona hemo iki iwaho, aka, maloko wale no o kona keena alii ia e noho ai me kana mau kauwa. No*keia mea ua ake nui loa keia e ike hon aku i kana wahine, oiai he iwakalua ae nei niau makahiki loihi mai ko laua ike hope loa ana. N(>laila, ua hele nihi aku la keia me ka manao e ike lihi aku i ka moiwahine, a 1 ko īa nei hiki pono ana mainua o ka ipuk i, ua pa pono mai la ke aka o ke knkm inalima ona, a hooho koke mai la na wahine kauwa, "Auwe ! o ke kanaka elemakule maktlo kela i hoea ue nei imua o ka poe alii i keia la, ka mea hoi ka hauwawa nui." "E hookipa mai iaia maloko neiwahi a ka moiwahine, " anoai paha ua lohe a i ole ua ike ia 110 kekahi mea e pili ana 110 lulesia,"'

Lūwe ia aku |a keia a ku imna o ka oiioiwahino mo ko lakou noonoo ole m;u t a noi ia mai la keia e hai aku. no kana mau mea i loho no lulesia. Hoomaka aku la keia e kamailio i kona moolelo ponoi, ine ka hai pn aku he hoaMoha ponoi oia no lulesirt, a eia no ia ke ola nei. No keia mea ua piha ka moiwaliine i ka haoli, me ka hoopuluia no nae o kona mau papalina e na waimaka o ke aloha no ka nui o na poino i loaa iaia. Iloko o keia m inawa, ua hooikaVka loa o luleaia e paa mai ina waimaka o ko* na aloha mai ke kulu makawalu ana ? ku.

110 moo ku'u i ka ponei/' wahi h ku moiwuhino Poneloi>o, ik u;i hoiko ia mai ia\yho iwakaluu a\i nmu inon e h nui ana ; a 1010 mai U kokuhi manu nni luuh mui o ko ao » luku iho la a p«w loa u« iiim tnoA noi a'u i ka make, h hoi hou aku U iioko oko *o. Iloko n»e oko u kanmnhu no kuu mau ua uwe »e au mo ka hoonaauaua ana, a iho hou mai U ua mauu nei, a pano īnai la ma ko ano 100 kanaka, 4 K liouhauoli ia oe iho,D ke kaikamahine a Ikariusa! oiai aolo koia ho moeuhano, aka, he oinio maoli no. O keU mau iih*a hu i ike «iku la i ka pau i ka luku ia, oia 110 k* poo alii * hoi>popilikia inau uoi K oe, * o ka manu nana i luku ia Ukou, oia uo kau alii kane ka moi noi oka aina ; e hoe* mai t\na oiu me k& luku nui ia o keia }hk> liana ino lu>okaumaha walo.' la wa, %U koke »e la au m«i ka hiamoe ae. a hole u£u U e nana i kuu ra*u moa, nka, ua |uau uo ko Ukou uoho ua o like me ua a pau, *

u O keia moe au e ka moiwahine" wahi a luleaia, "aohe haina a hoakaka e maoli no ke ano o ua mpe nei au i hai mai la e like me ka ka manu i kamailio mai ai ia oe ma ka leo kanaka, oko alii no ia, a aole no hoi i loilii loa ka manawa, a e hpea mai ana oia imua ou, a e hooia ia mai ana keia moe au." Ua piha loa ke alii wahiue i ka hau-* oli mamuli o na olelo a ke kanaka ilihune, a hoomaka aku la lakou i ke ala ana me ke kamailio no ka moi Helene opio a hiki i'ka wa hiamoe, a haawi ia mai la ke aloha iaia nei, a hoihoi aku la no hoi keia i ke aloha, a huli aku la keia e kokna i kana keiki ma ka hookala pu ana i na mea kaua. (Aoīe i pau.)