Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 23, 3 June 1875 — Page 4

Page PDF (1.15 MB)

Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.

Halawai kakahiaka, la Sabati .... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... hora 3½
Kula Sabati ..... hora 9½

NA KULA SABATI.
NA HAAWINA.
Iune 27—Na olelo hope a Samuela.—I Samuela XII: 20—25.

20 Olelo aku la o Samuela i na kanaka, Mai makau: (ua hana oukou i keia hewa a pau: aka, mai huli ae oukou mai ka hahai ana ia Iehova, e malama oukou ia Iehova me ko oukou naau a pau.
21 Mai huli ae oukou mamuli o na mea lapuwale, na mea hki ole ke kokua mai, no ka mea, ua lapuwale lakou.)
22 No ka mea, aole e haalele mai o Iehova i kona poe kanaka no kona inoa nui; no ka mea, ua oluolu o Iehova e hoolilo ia oukou i poe kanaka nona.
23 Owau hoi, aole loa wau e hana hewa ia Iehova ma ka hooki ana i ka pule no oukou: aka, e ao aku au ia oukou i ka aoao maikai a me ka pono.
24 E makau nae oukou ia Iehova, a e hookauwa aku nana me ka oiaio me ko oukou naau a pau, i ike oukou i na mea nui ana e hana mai ai no oukou.
25 Aka, i hana hewa mau oukou, e hoopauia auanei oukou, a me ko oukou alii.

——:o:——

Maloko o keia mokuna e ike ai kakou i ko Samuela kamailio hope ana i ka lahui o Iseraela. I. Hoapono oia iaia iho, p. 1—5. II. Hoike oia i na hana nui a ke Akua i hana'i no lakou a no ko lakou poe kupuna, p. 6—13. III. Hoike aku oia i ka pono me ka hewa, ka pomaikai a me ka poino, p. 14., 15. IV. Kahea oia i ke Akua e haawi mai i ka hekili, i puiwa na kanaka a noonoo pono i kana mau olelo, p. 16—19. V. Hoolana oia i ka manao o ka lahui, p. 20—25. Oia ka haawina no keia la. O ka haiolelo hope keia a Samuela imua o kona lahui, a o ka haiolelo keia no ka hooalii ana ia Saula. 1. Ao mai oia i ka lahui mai makau i ka hana weliweli a ke Akua. Aole ke Akua he mea e makau ai. He makua oia. E makau i ka hewa. 2. Papa ikaika oia i ka lahui aole e hoomanakii. "He mea ole ke kii ma ka honua nei." I Kor. 8:4. 3. Hoolana oia i ko lakou manao no ka aoao o ka pono, a me na hana pono.
4. Ao ikaika oia ia lakou e malama ia Iehova me ka naau a pau. Hai aku oia i na hana maikai a ke Akua i hana'i no lakou, me ka hai pu aku i na e paakiki i ka hana ino e make no. He ola ke hoolohe, he make ke hookuli.

NA POHAKU KUPUA.
HE KAAO KA RISIMAKA—NO NA POE OPIOPIO.
HELU 3.

          "E kokua mai ke akua ia oe." i kahea aku ai ka elemakule kilokilo me ka aka hookamani ana. "E manao ana anei oe e hana i hale nou iloko o kela pohaku nui?"
          "Aole," wahi a Bereneka, "no ka'u hana ole i keia wa e hana ai, nolaila, ua manao au e kaha i kekahi kea maluna o keia pohaku kalakala, i nana oluolu mai ai ke Akua maluna o ka'u mea i hana ai, a malia o hoomanao oia no'u iloko o ka wa pokole, a loihi paha.
          "A! ua nonoi aku anei oe i ke Akua no kekahi mea?" i ninau aku ai ua makilo nei.
          "Ua nonoi aku au e hoopakele ia mai ke ola o na poe Karistiano a pau." i pane aku ai ke kanaka opio me ke kuoo.
          "Aole anei oe i nonoi aku iaia no kekahi mea e pili ana ia Rosa?" i ninau aku ai ka elemakule kilokilo.
          Ua noho mumule iho la o Bereneka no kekahi manawa. Mahope pane mai la oia, "Ua ike moowini anei oe no na mea a pau. Ae, ina wau he ilihune, aole hewa o ke aloha ana ia Rosa. Aka hoi, aole loa e ae mai ana o Marikine i kekahi mea i kaikoeke nona, ina he maa wahi hapaumi wale no kana mamua o kana mau dala e waiho nei."
          "A pehea hoi ina wau e haawi aku ia oe i na paona i like ka nui ma kana mau peni?" wahi a ka elemakule.
          "Nau anei e haawi mai?" i ninau mai ai o Bereneka me ke kanalua. "Ae, na'u no," wahi a ka elemakule.
          "A heaha kou makemake e ukuia aku ia oe?" i ninau aku ai o Bereneka.
          Pane mai la ua elemakule nei, "Eia wale no, owau kekahi e hookomo pu ia ma kau mau pule ana."
          "Aka, o ka hana au e haawi mai ai ia'u, aole anei ia he mea e keakea ai i ka pomaikai o kuu uhane?" i ninau hou aku ai o Bereneka me ke ano hilinai ole i ua elemakule nei.
          "Aole, eia wale no, e koa oe me ka makau ole."
         
I ko Bereneka lohe ana i keia, waiho iho la oia i kana kila, a olelo mai la me ka wiwo ole, "E hai mai i ka mea a'u e hana ai! E mauna no au i kuu ola no na manawa he haneri i mea e loaa ai o Rosa ia'u."
          "E hoolohe mai oe," wahi a ka elemakule, alaila, kamailio aku la oia.
          Hoolohe mai la ke kanaka opio i ka moolelo o ka hele ana o na pohaku e inu i ka wai ma ka muliwai, aka, aole nae oia i lohe he pilikia poino kekahi ke hoi hou mai lakou. Hahai mai la oia no ka waiwai i huna ia maialo o ua mau pohaku nei, aole nae i hoike mai no na poino e ukali mai mahope i ka wa o ka lawe ana ia lakou. Aole he wahi huaolelo hookahi a ka elemakule e pili ana i ka poino—o ka pomaikai wale no a me ka loaa ana o ke gula. Aka, ua hilinai aku o Beraneka na ke Akua no e malama mai iaia, nolaila, ua ae aku oia e hooko i na olelo a ka elemakule.
          "E ka elemakule, ke kahea aku nei au i na lani oia ka hoike," wahi a Bereneka, "e hana no au e like me kau kuhikuhi ana, a o ka uku panai au i hooili mai ai na'u e hooko, aole loa au e poina. E hookuu mai nae ia'u i keia wa e hoopau ae au i ka hana ana i keia kea, alaila, e hiki aku no au i ou la ma ka manawa i makemakeia."
          Ua malama pono o Bereneka i kana olelo. I ka hiki ana ae i ka hora mamua o ke aumoe, ua hiki aku ia oia ma kahi i kauohaia. Ua hiki mua ua elemakule makilo nei malaila me na eke nunui ekolu, e paa ana kekahi eke i ka lima o na eke elua e kau ana ma kona hokua.
          He aneane hookahi hora ko laua nei noho mumule ana, a ia wa e hoomanao ana o Bereneka no kona pomaikai no Rosa, a e noho kokoke ana no hoi ka elemakule ma kona aoao e nana mai ana i na maka oluolu o kana luahi.
          Emoole, he nakeke nui ana a me ka nei halulu ka i loheia ma kahi kelekele. Ua kani ae la ka hora o ke aumoe, a ua ala ae la na pohaku mai ko lakou hiamoe loihi ana. Luliluli ae la lakou, alaila kakaa ae la mai ko lakou wahi i moe ai, a hele kai a huakai aku la i ka muliwai me he poe kanaka nunui la lakou, oiai e kakaa hele ana i ke kula. Pela i ikeia aku ai ko lakou hele ana e laua nei malalo o ka malamalama o na hoku, a hiki i ka nalo ana aku.
          Iloko o ka amo ana a ka maka, ua eu koke ae la ka elemakule, a holokiki aku la i kahi lepo kelekele o na pohaku i waiho ai. A o Bereneka hoi ua ukali aku oia mahope ona. I ka wa i hiki aku ai laua, ua puana ae la o Bereneka i ka leo kahaha, a kuhikuhi ae la iaia iho i ka hailona o ke kea. Iloko o kela a me keia lua i waiho ai ka pohaku, he wahi poopoo i piha i he gula a hiki i ka niao—ke dala a me na pohaku makamae. Ua alohilohi ae la lakou i ka malamalama o na hoku me he kepau la i ka wa kakahiaka o ka makalii. Hoomaka koke iho la ka elemakule e hoopiha i na eke ana i iawe mai ai. O Bereneka hoi, aohe ana mau eke, o na wahi pakeke wale no o kona lakeke. Ua piha kupono kona mau pakeke, a ua aneane no hoi e piha na eke a ke kanaka makilo, ia wa i lohe ia'ku ai ka leo halulu i kahi mamao e like 'la me ka nu ana a ka makani e hele mai ana. Ua inu na pohaku i ka wai, a e huli hoi nui mai ana ! Ke hele mai nei lakou, e naholo kiki ana me ka mama loa, a e pulumi ana i na mea a pau imua o lakou. Nana aku la o Bereneka, a hooho ae la, "Ma o Maria hemolele la! e poino ana kaua!"
          "Aole owau, wahi a ka elemakule, me ka wiliwili ae i na mea mana hoomalu elua. "Na keia mau mea e hoopakele mai ia'u! Ina aole au he Karistiano oiaio, aole au e aa ana e lawe i keia mau waiwai. O oe no ke make ana! Na kou haku poino i alakai mai ia oe ia nei. E hoopoina no kau Rosa—a e hoomanao i kou hopena!"
         
I ke kokoke ana mai o na pohaku, paa ae la ka elemakule i na mea mana ana, a ia wa i ku malie iho ai na pohaku ma kela a me keia aoao. I keia wa, ua pilikia io no ko Bereneka ola. Haule iho la oia ma kona  mau kuli, a pani iho la i kona mau maka.
          Aka, i keia wa, hele mai la ka pohaku nui loa o na pohaku a paa, a ku iho la mamua ponoi o ke alo o Bereneka. No keia mea, ea ae la ke kanaka opio iluna. Aia hoi, o ua pohaku nei imua ona, oia no ka pohaku ana i kaha ai i ke kea. Pela i hoomaluia ai oia, aohe mana e hiki ai ke hoopoino i ke Karistiano. Ua ku iho ua pohaku nei he palekana no Bereneka a hiki wale i ka hoi hou ana o kela a me keia pohaku i ko lakou mau wahi. No keia mea, lele ae la oia mai kona wahi i kukuli ai a hiki i ka honua me he manu la. Ke kauo mai la ke kanaka kilokilo i na eke kaumaha ana ekolu, e hele pololei mai ana i ka lua o ka pohaku nui. Ua ku malie no ua pohaku nei, aole i luli ae i ka akau aole hoi i ka hema. Ano, o ke Karistiano wale no ka mea e pakele maluna o na mana lapuwale e ae a pau, a he mea makehewa na mea mana hoomalu a ua elemakule la imua o ka pohaku. I ka wa i pohala ae ai o Bereneka mai ke poniuniu o kona haule ana i ka honua—ike aku la ua kaa aku ka pohaku maluna o ka elemakule makilo, a ua pepe liilii, a hoi iho ma kona wahi mua.
         
I ka wa i pau ai ka pihoihoi nui o ke kanaka opio, hele koke aku la oia a lawe mai la nona i na mea o loko o na eke ekolu e waiho ana ma ka aoao o ka elemakule makilo ino i make. A pela i lilo ai oia he kanaka waiwai nui, aka, aole nae i lawa no ka hoowaiwai ana i na kanaka a pau. Ua oluolu loa o Marikine nona, haawi aku la oia i ka lima o kona kaikuahine, a pela i hoopau ia'i na kue no ka pomaikai o ua kanaka opio maikai la.
         
I kekahi La Karisimaka mai, e kamailio loihi ana ko ka hoki kahiko a me ka bipi kauo wiwi no ka ahaaina nani e hiki mai ana no ka wa e mareia ai o Bereneka me Rosa.—PIPI-HOLO-KAAO.

Haina, Hoao Naauao.

Haina ekahi.—He 23 ki ana ku, 61 ki ana hala.
Haina elua.—He $1,707 ia M; $1761 ia N; $3504 ia O.
Haina ekolu.—He 75 na la hana, 50 la hana ole.
Haina eha.—He 26 na makahiki o ke keiki, he 80 na makahiki o ka makua.
Haina elima.—E huli oe i ka buke Arimatika hou a e loaa no ka rula, a i ole e kipa mai.
Haina eono.—I ka 5 makahiki o ko Iareda ola ana, oia ka wa i hala ai 465 makahiki o Adamu.
Haina ehiku.—O ko Aferika, o ko Amerika.
Haina ewalu.—He wahi mea maopopo loa keia, he hiki no ke loaa ia oe e ka mea haku ninau, aole pilikia no ia ninau.

HAINA NINAU, A PUNAHOU.

          O ke kumukuai no ka puka hope loa o ka Hotele Hawaii, he $21, 467, 127, 678, 418, 624. A o ke kumukuai no ka Hotele holookoa aole i houluulu ia na dala.
J. M. K. KALIMAHUNA.
Halaula, Wailuku, M., Mei 22, 1875.

E KA LAHUI HAWAII;—Aloha oe:
          Eia mai na haina o na ninau mua eha a J. Kalawaiaonapali. Eia iho malalo iho penei:
          1 He 23 ki ana a ku, 61 ki ana a hala.
          2 He $1,693½ ia M; $1,747½ ia N; $3,531 ia O.
          3 He 75 la i hana ia, 50 la i noho wale ia.
          4 He 13½ makahiki o ke keiki, a he 40 o ka makua.
          He Nane 1.—1005150 kekahi o na mea e hoomalu nei i ko kakou aupuni, owai la wau.
          Nane 2—Pehea la e kanu ia ai na laau he 24 ma na lalani 18, i pa ha ai hoi na laau no kela a me keia lalani? Me ka wehewehe pu.
          Nane 3.—Eha o'u mau hua, ina e oki ia ko'u poo a me ka huelo, he mea i hoomanaonao, ina e holoi ia ke kolu o ko'u mau hua, e lilo au i mea hoopailua ia, ina e oki ia ko'u 1, 2, ua kupono au ke ai ia, ina e palua ia ko'u 2, 3, pili i ka huhu; He kokua maikai wau, a he kiai makaala hoi ke ao pono ia. Owai la wau? e kuailo mai.
KOLOA.
Kauai, Mei 21, 1875.

          HAINA NANE ELIMA.—Ua hai mai o J. i ka haina o ka Nane Elima, KA LAHUI HAWAII, Helu 16, Aoao 4, kolamu mua. Haina—Ke aloha.

Ke Kia-enegini o Piiholo.

          Ua hoouna mua aku nei au i ka haina o au mau ninau e J. Kalawaiaonapali ma ka elele mama KA LAHUI HAWAII. A o "Ke Kia-enegini o Piiholo" i ka ua Ukiukiu o Makawao mai keia a'u e hoao aku nei i kou naauao palena ole.
          Kia-ene gini.—Aia ma kekahi enegini, ua hoopili ia ke governor me ka iho o ka flywheel, a i ka wa a ka enegini e niniu ana me ka averika velocity, ua niniu ke governor he 40 niniu ana i ka minute. Eia ka ninau; heaha la ke kiekie o kahi oioi o ke governor maluna ae o ka iliwai like o na popo?
          Owau no me ka makaukau i na manawa hooili kaua a pau.  J. E. HART.
Honuaula, Maui, Mei 24, 1875.

Hua Hoonanea.

          He haina o na "Hua Hoonanea" a ke keiki o Puna, ka aina nona kahi kaulana, Kukii a ka la i Haehae—e; o ka lae ohia i Nanawale. Aia ma ka Helu 20 o ka la 13 o Mei, a'u i ike iho ai i ka A. Kekulaihaole ninau no ke komo. Ina 1075, alaila, aia ia D. ke komo kahi i paa ai, a o ka manamana kahi i kau ai, aia ma ka manamana o ka lima hema o E helu 1, o kona mau manamana iho a helu 41 hoi o na manamana mai a A mai, i ke 3 o ka iniha.
         
I ko'u ike iho, aole i pololei ka haina, no ka mea, aole paha i pohala leo ae ke poluluhi o ka okolehao a hopu no i ka peni.
Ina 1065 ka huina, alaila e pololei auanei o D. ka mea iaia ke komo, ma kona lima akau helu 40 o na manamana mai a A mai i ke kolu o ka iniha.
          Oia iho la ka haina a kamalii kahakaha one o Waimea. E ke hoa mai ninau me ke maopopo ole mamua, he mea hilahila. Aloha no ea.  J. H. LOHIANIPO.
Waimea, Kauai, Mei 23, 1875.

HANAU.

Mei 23.—Ma Waimea, Kauai, hanau ka wahine a S. K. Kilouano, he keiki kane.

MAKE.

Ap r. 23—Ma Kealia, Kona Hema, Hawaii, make o Helani (k.)
Ap r. 22.—Ma Kapauhi, Honolulu Oahu, make o Palani (w.)

NA BUKE
I HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII
—ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.

BAIB ALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao ..... $12.00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae wai gula ..... 5.00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula ..... 8.00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula ..... 4.00
Baibala Hemolele ili eleele ..... 2.00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi ..... 3.00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula ..... 1.00
Kauoha Hou ili eleele ..... .75
Kauoha Hou Hapa Haole ..... .75
Moolelo Ekale sia ..... .50
Haiao ili lahilahi ..... .10
Hele Malihini ana ..... .25
No ko ke Akua ano ..... .25
Hoike Palapala Hemolele ..... .25
Moolelo o Hene ri Opukahaia ..... .15
Hoike Akua ..... .25
Wehewehehala ..... .25
Ninau Hoike ili manoanoa ..... .50
Ninau Hoike ili lahilahi ..... .20
Kumumua Kula Sabati ..... .20
B uke Lawe Lima ..... .10
He Buke no ka Pope ..... .15
Ui Kula Sabati Helu 3 ..... .25
Ui Kula Sabati Helu 4 ..... .15
Ui Kula Sabati Helu 5 ..... .25
B uke Euanelio o Ioane Hapahaole ..... .10
B uke Wehewehe Huaolelo Baibala, elua ano ..... 2.00
B uke Wehewehe Ano Mataio ..... 1.00
NA KAUOHA HOU PAKEKE.
Ili gula nani ..... 1.50
Ili eleele kaekae nani ..... .50
Ili eleele ..... .35
KAUOHA HOU PAKEKE ME NA HALELU.
Ili gula nani ..... 1.70
Ili eleele kaekae wai gula ..... .65
Ili eleele ..... .50
NA HALELU PAKEKE.
Ili Gula nani ..... .50
Ili eleele kaekae wai gula ..... .30
Ili eleele ..... .20
Ka Hae Hoonani (Buke Mele) ..... .25
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani ..... 1.75
Himeni Hawaii ..... 1.00
Kumu Leo Mele ili manoanoa ..... .50
Kumu Leo Mele ..... .10
Li ra Kamalii ..... .25
Li ra Hawaii 1848 ..... .25
Li ra Hawaii 1855 ..... .25
Hae Hoonani ..... .25
Leo Hoomana ..... .20
Aia ke keena kuai buke o ka Papa Hawaii ma ka huina o Alanui Betela me Alanui Kalepa, e kokoke ana i ka Hale Leta.  J. F. POKUE.
Kakaule ta o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.