Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 25, 17 June 1875 — Page 3

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Iune, 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]

3 Mahina hou ..... 11 49.7 AM
10 Hapaha mua ..... 9 24.0 AM
18 Mahina piha ..... 1 24.0 PM
26 Hapaha hope ..... 4 6. AM

Ka puka me ka napoo ana o ka La.

1 Puka la...5 24.5 AM. ..... Napoo la...6 33.5 PM
8 Puka la...5 20.6 AM ..... Napoo la...6 36.6 PM
15 Puka la...5 22. AM ..... Napoo la...6 38. PM
22 Puka la...5 23.5 AM ..... Napoo la...6 39.5 PM
29 Puka la...5 25.1 AM ..... Napoo la...6 41.1 PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
La titu 21° 18' 23" Akau.  Lonitu 157° 48' 45" Kom.

Hoike o na Kula Hanai.

          HOIKE O KE KULA HANAI KAIKAMAHINE O WAIALUA.—I ka Poalima, la 18 o Iune e hoike ai ke Kula Hanai o Waialua. E hele nui mai na makua mea keiki me na makamaka o ke kula e ike i ka naauao o na haumana.
          KULA KAIKAMAHINE O MAUI HIKINA.—E hoike ia'na keia kula ma ka Halekula i Makawao i ka la 24 o Iune, 1875. Ke noi aku nei na kumu. i na makamaka a pau e hele mai e ike i na hana o ia la.

          Ma ka la Sabati iho nei, ua hailuku ia ae ka puka-komo ma kai o ka hale inu kope hou o Hanare Nolte i ka pohaku a ua noha, e kekahi luina manuwa ona, a ua poohu ka lae o ke kolohe i na dala hoopai.

          I keia Poakahi ae e haalele mai ai ka Hoku Ao ia Kou nei no Maikonisia, malalo o ka hooponopono ana a ke Kapena hou Mr. Colcord mai Bosetona mai. A e malama ia ana he halawai haipule ma ka moku i ka hora 11 A. M., aole hoi i ka hora 2 P. M. e like me ka hoolaha mua.

          Ma ka po o ka Poalua iho nei, ua hoopihaia ae ke keena halawai o Kaukeano me na makamaka o ka Aha Euanelio a me na maka hanohano e ae no ka malama ana he wahi paina wai hau; a mahope o ka pau ana, he mau manao paipai mai kekahi o na hoa.

          Ua hoea mai ka la hoomanao o ko kakou Kupuna Nai Aupuni, a ua hala aku me kona maikai. Ua haawi ia na pu aloha e ka Papu Puowaina a me ka manuwa Amerika Pensacola e ku nei i ke awa, a ua malama ia na hauoli mawaena o na makaainana e like me ka mea mau.

          I ka Poaha o ka pule i hala, ua noho ka Ahahui Kula Sabati o Hawaii nei, ma ka rumi halawai o ka Ahahui Euanelio kahi a lakou i akoakoa ai. O C. J. Laiana ka Peresidena; S. Paaluhi, Kakauolelo. I ka Poalua iho nei o keia pule ua halawai hou lakou, a iloko o ia halawai i koho hou ia'i o Laiana i Peresidena no keia makahiki e hele nei.

          O ka hookuku akamai kinipopo mawaena o ka Hui ATHALETE a me ka WANGDOODLE i ka Poalima iho, ua eo i ka Hui nona ka inoa mua. I ka Poaono ae no, ua hookuku hou lakou me ka Hui o ka manuwa Pensacola, a ua eo hou no ia lakou. Ua olelo ia o ka Hui oi keia o ke akamai i hoala ia ma Hawaii nei, a i oi loa aku no hoi i ko lakou poe Hawaii Ponoi ana a pau. Ua lohe mai makou e hoala hou ia ana he Aha Hookuku hou mawaena o kekahi mau Hui Kinipopo e ae. He hana hooikaika kino keia, a he nani maoli no i ka nana aku i ka hana mai a ka poe akamai.

          O ka leo nahenahe o ka poe akamai i ke mele i awili pu ia me ka leo lea o ka pila, he kahawai ia na ka pepeiao o ke kanaka e monimoni ana. I ka wa a ka mahina e hookuu pau mai ana i kona nani maluna o na hiohiona o ke kapitala nei i kekahi o keia mau aluna ahiahi iho nei, e hoolono ana makou i na leo himeni o kekahi mau puukani ma ia hana, a hoomanao ae la makou i na lalani
"E ka puuwai luuluu—
E hoolono!
He punia ko ka leo mele,
Hoolanalana i ka manao."

          KA HOOKIEKIE NUI.—Ma kela mau kakahiaka aku nei, ua ike ia aku la ka huakai paahao e pii mai ana, ma ka huina alanui o Alii me Maunakea, a i ka hele ana a kikee ma kai o Maunakea, aia hoi, kahea aku la ka luna (lawehala,) e! ka huakai, ku malie, aole nae he ku mai o lakou la, oiai, ua hala lakou la imua, a ku iho la ka luna a kamailio me ka wahine, a pau holo aku la i ka huakai, a kahea aku la, e ku, a hoopuka aku la me ka hua pelapela a me ka awahia, a me ka hoani ana aku i kona lima; a ina paha aole kekahi poe malaila, he mea maopopo, e hili-ia ana paha kekahi o lakou, oiai, he kawele nui ma kona a-i. Pela no oia i hookiekie ai mamua, a hoopau ia, a noho hou no i luna ke hana nei no. Eia ka ninau—He nele loa no anei no kakou i ke kanaka kupono ole e wae ae ai i luna ma ia wahi, aole? He nui no hoi na luna e iho, aohe hoi he hookiekie, e like me keia kanaka lawehala, hoike wahahee, a pela aku; he mea hiki ole io no ke alakai ana o kekahi makapo i kekahi makapo.  IKEMAKA.

          Ua hai mai kekahi makamaka ia makou no kekahi mea ano kupanaha i ike ia e ia a me kona mau hoahele, oiai lakou ma kekahi huakai hooluolu kino ma kekahi o na la i hala iho nei. Ua hele aku lakou mai ke kulanakauhale nei a hiki ma Makapuu, a malaila ae ma Kailua kahi i luana ai me na makamaka o ia wahi, a hoi loa mai la ma ka nuku mai. I ko lakou hiki ana nae ma Makapuu, oiai lakou e nanea ana i ka hoolohe aku i ka wawalo a ka leo nalu i ka hae ae i na lae a oia nuku kaulana, aia hoi ua loaa iho la ia lakou ma ka aoao o kekahi puu pohaku, e waiho ana elua hua moa maka, elua kalo a he pauku ko, a ma ke ano o ka waiho ana, ua manao ia he mea hoomanamana. Ina he mea hoomanamana io keia, alaila, ke minamina nei makou i ka mea a mau mea paha nana keia hana naaupo. He makemake no anei e hoomau ia ka hana hoohilahila a e kau hou ka inoa ino i holoi ia a maemae? He aha aku la la ka mea o ka apa ana aku ia wahi e hana ai ia mau mea. E noho ma ka hale a e hoomana aku i ke Akua oiaio hookahi, a e pomaikai ka noho'na.

No ka Ua Ukiu mai.

          PEPEHI KANAKA MA MAKAWAO.—Ma ka Poakolu la 9 o Iune nei, ua pepehiia kekahi pake elemakule ma Awalu, Makawao, Maui Hikina. Ua hele ua pake nei i ka ohi luau na ka puaa ana, a ua ki ia oia ma ke kua a komo ka poka ma ka puuwai a make koke oia; ua kuhiia na kekahi haole i ki iaia, a ua hopu ia oia, aka, no ka like ole o ka olelo o na hoike imua o ka Jure Koronero, ua hookuu ia, aka nae, ua hopu hou ia ua haole la, a o ka Poaono iho nei no ka la hookolokolo iaia. O keia pake he kamaaina no Honolulu, aole loihi ka noho ana ma Makawao. Menemene ole ka lima o ka mea pepehi kanaka.
          AHA JURE MA WAILUKU.—Nu hou ka hookolokolo Jure ma Wailuku, akahi no a haalele na Lunakanawai i ka "Malu Ulu o Lele," a noho i ka malu o na "Pali-uliuli o Iao." Hookuu na Jure i ka nui o na lawehala, me he mea la ma ka hookuu ana ia ————, ua manao lakou, aole hewa ka lawe wale i na dala i waihoia ma ka waihona o ke Akua, a ma ka hoopakele ana ia ———, aole hewa ka hana apuka o na loio; o ka mea i hoopii ia no ke puhi rama, ua hookuu ia, malia paha ua ono no keia poe Jure i ka Okolehao. Ua nui no ka ona ma Makawao, ma ka Poaono, la 5 o Iune, ua halawai au me na kanaka he nui wale ua ona, a e hula ana kekahi poe ma ke alanui. Aia a pau ka inu ana o na Luna Aupuni, alaila pio keia ahi nui e lapalapa nei iwaena o ka lehulehu.  UAUKIU.

Hoike o ke Kula o Punahou.

          Ma ka Poalua e me ka Poakolu o keia pule i hoike ai ke Kulanui o Punahou. O S. B. Dole; S. E. Bishop; A. O. Forbes a me L. M'Cully ke Komite nana i hoike. Ua hele mua na haumana iloko o keia makahiki e like me na kau i hala ae. He oluolu loa no hoi makou i ka ike ana ua hamama na puka o keia kula kiekie i na keiki Hawaii maoli; a ua komo aku no kekahi e lawe mai i ka hoomaikai o ka hoonaauao ia'na malaila. Ua ae ia ke kumu o Mr. E. P. Church me kana wahine e holo i Amerika e hoomaha ai no ka makahiki hookahi, oiai ua loihi ko laua hapai ana i ka laua hana me ka hoomaha ole. Ua lohe mai makou o na kumu kokua, o Miss Hattie Coan (kaikamahine a Koana) a me Miss Haven, o laua kekahi e holo pu ana me na kumu makua i ka aina e. Ma keia po Poaha he halawai nui no na haumana kahiko a me ka poe hou me na hoaaloha o lakou ma ko lakou hale kula. E nanea ana lakou a e olioli ana ma ke kahua kahi a lakou i hooikaika pu ai iloko o ke kula; a he ahaaina, he mau haiolelo a me na himeni.

          Ke hoopuka aku nei makou i ka palapala o ka poe mai lepera ma Kalawao i ka ekalesia o Kawaiahao, mamuli o ke noi a ke komite o ua poe mai la, a penei no ia:
I KA EKALE SIA O KAWAIAHAO, KE KAHU, NA LUNA A ME NA HOAHANAU O KA EKALESIA:—
          Aloha oukou: O ko oukou Komite o na hana manawalea, D. S. Maii, ua hiki mai ia i o makou nei i ka la 23 o Mei nei. Ma ona la na lau oliva a ke aloha, i hoopihaia e ko oukou lokomaikai, i nininiia iho maluna o ko oukou mau hoahanau ma Kalawao nei e noho ana iloko o ka popilikia. O makou ME KA MAHALO—me ka naau piha i ka olioli no ko oukou lokomaikai i ko oukou hoomanao ana mai ia makou e noho nei iloko o ka pilikia; a o ka oukou hana ana pela, he hoike ia i ka ka Baibala nui hooweliweli i olelo mai ai, "E uwe pu me ka poe e uwe ana, a e olioli pu hoi me ka poe e olioli ana."
          ME KA MAHALO—i ka oukou hana ana penei iloko o keia makahiki, ua maopopo ia makou ke kumu o ka oukou hana lokomaikai ana. Ina e lilo ia hana ana a oukou i mea nana e paipai na Ekalesia mai Hawaii a Niihau e kokua mai io makou mau hoa pilikia e noho nei, alaila, e lilo auanei oukou ka hiki mua, a o lakou hoi ka ukali.
          Ke apo aloha nei makou me ka lulu lima pu me D. S. Maii, a me he mea la o ko makou apo aloha ana iaia, oia no ko makou apo aloha lulu lima pu ana me oukou e ko Kawaiahao, a o kona ike ana ia makou, o ko oukou ike ana ia ia makou.
          I hookahi kope o keia palapala e hoopukaia i ka Lahui Hawaii, a o keia kope no hoi e heluhelu mua ia imua o na hoahanau o Kawaiahao.
O makou no me ka mahalo, na hoa paaua pu iloko o Karisto.  H. KAMAKA,
K. OKUU,
Komi te.  J. PAIAINA,
S. KALEPO,
N. KAPAWA.
Kalaupapa, Molokai, Iune 1, 1875.

Pehea la e Ulu hou ai?

E KA LAHUI HAWAII;—Aloha oe:
         Ia'u e hoolohe ana i ka Sa bati i hala, ma ka halawai kakahiaka ma Kawaiahao, i ka leo o na Kahu Ekalesia, ua komo mai ka hauoli iloko o ko'u naau i ka wewehi ano nui i hoike pokole ia mai o ka Rev. E. Bond o Kohala, ma na mea e pili ana i ka hooulu hou ana i keia lahui; ua minamina au, no ka haiki o ka manawa, i ka hiki ole ana iaia ke hoolala mai i kona manao ma na kumu nui ana i hoike mai ai oiai oia e ku ana ma ka awai o Kawaiahao.
          Ua mahalo au i ka wiwo ole o keia alakai o ka lehulehu ma ka pono, i kona hoike ana mai i na kina nui o keia lahui, kekahi o na kumu nana e ume nei i ke ola o keia lahui, a i kona kuhikuhi ana mai o ke ala o ka pono ka mea e ulu hou ai. Ma keia mau mea ke hoohalike nei au ia oe e ka Lahui Hawaii me keia ilikea aloha Hawaii, oiai ua like kou wiwo ole ma ka hoike ana i na kina o ke kanaka i ke akea me ka makau ole, i mea e pio ai, me ka hoopa ana aku i ka leo alakai e pono ai, aole ma ke ano huhu a hakukole wale, aka, ma ke ano aloha. I ka nana ana iho i keia mau mea, me he 'la, o keia leo ikaika ma ka awai, a ma kou mau kolamu, oia maoli ka leo aloha no keia lahui. Ua punia ka naau o keia lahui i ka lealea o na ano a pau, ua piha i ka haakei, a ua hemahema a ano like me ke keiki hanau hou ma ka hookanaka makua ana ma na mea a pau e pili ana i kona noho ana, nolaila o ka leo ikaika a wiwo ole i na ekeeke, e hoike ana i ka hewa—he leo ia o ka makamaka oiaio, a he leo kupono ke hoolohe ia e keia lahui ma na kuhikuhi e pono ai a i ala hou mai ai keia lahui a laupai ka aina. Ua wehewehe ia mai, ma ka hoohalike ana i ke ano o na aupuni i emi mai na kulana o na au i hala, a me ko kakou ano i keia wa, a ua akaka loa, o ka hookuli i ka leo hoopono e ao mai ana i ka noho'na maluhia, a o ka wahi ana i ka maluhia a o ka hoohemahema ana i ka noho hoopono mamuli o ke kono ae o ka naau o ke kanaka ma na lealea, uhauha o kela me keia ano, oia ka mea e emi ai ke ola o ka lahui. Ina kakou e ka lahui Hawaii, e ninau iho ia kakou ma ke ano o keia mea, aole e nele ko lakou ae ana i ka oiaio o keia.
          Ua hai mai keia makua he lahui hookamani keia, a ua like ko'u manao me kona. Ua mahie-waho, aka, ke huli iho ia loko ua piha i na pakauakee a ka puni lealea a me na hewa he nui; ua like me ka Parisaio. A ina e mau keia ano ia kakou, alaila ma ka hoohalike ana i na moolelo o na kau i hala, ua akaka, he neo ka hopena, a no hai ke kahua. E nana i ke ano o na opio e hui nei ma na anaina haipule, a e ike nui ia no keia ano; e kani ana no na leo hoomaikai i ka Haku, aka, o na helehelena e hoike mai ana he okoa loa ka mea iloko o ka naau, a aole i like ka maemae me ke ano o na hua a ka waha e puana ana. Me he 'la ke uhi nui nei keia kina o ka hookamani iwaena o keia lahui, mai ka opio a ke kanaka makua.
          He inu waiona ia hewa nui, wahi ana. Mai ka luakini aku no a mawaho, ninau koke ae la ka waha o kekahi kanaka i kahi e loaa ai ka waiona. He kina nui loa keia, a he kumu e hoopoino nui ana i keia lahui. Hookahi no kiaha e pa i ka waha o ke kanaka, a o ka hoomano aku la no ia aia ka palena o ka ona. Aia iloko o kona wa e inu ana, e kupu mau ana na manao ano e iloko ona, a e kinai ana i kahi hunahuna manao hoopono. Aia iloko o keia kumu hookahi e kupu mai ai na hewa a me na poino he lehulehu, aole i ka mea hookahi e hana kino ana ia mea, aka, e hiki-ka ana i o a ia nei, a e like me ke kai mimilo e ume ana i na mea i kokoke mai he nui wale. He akea ka ino o keia kumu hewa e hooulu ae ai, a laulaha ka poino—ua lilo i alakai hoomaino i ka poe opio e ulu ae nei, ka poe i hilinai ia o lakou na makua e mau a e ulu hou ai keia lahui.
          Nolaila, o ka mea nui a kakou e kaunu nei, o ka ulu hou o keia lahui, aia no me kakou; aia i kela me keia pakahi o keia lahui. Ma na hana a pau o keia ao e hoopono. E ao ia kakou iho, e kaomi i na iini a pau e alakai ana i ka hewa; e lealea kupono—he palena no ko ia mea, he hauoli a he ehaeha oia na hopena.
          Ma na kuhikuhi a me na alakai a na kahu ekalesia, a ma kou noonoo hookamani ole ana iho no hoi e ke kanaka Hawaii, ua lilo ka ninau maluna i mea uuku loa. Me na wehewehe a pau, aia no ikeia lahui kona mau a mau ole ma ka noho'na lahui ana ma keia ao.  LEAKAHELE.

          HOOPANEEIA.—Ua hoopaneeia ka hoolaa luakini o Kahuku, Oahu, a hiki i ka wa e hai hou ia aku ai.
LOKAI, J. KEKAHUNA, Komite.