Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 25, 17 June 1875 — ka Haioielo a ka Moi! [ARTICLE]

ka Haioielo a ka Moi!

Imua o ka Kula Sabati ma ka Lūakini o Kaumakapili, 12, 1876.

" He haāioli nui ko makou i ka ike ana akn ia oukou e na keiki o ke Kula Sabati i akoakoa inai nei i keia la." - • ! Ua akaka ma keia Hyi anao na Kula Sabati o kela a me keia Apana o keia Mokupuni s ua hui mai oukou e Hoike mai i ka hua o ka oukou mau hana o na mahina i hala, a he mea hauoli iloko o ōukou i ka ike ana iho i keia la e hoomaha ai k«fluKKo ka hoomanawanui i.»a i hala ae, a liala la a me ]fceia~ hebedoma, e hoomaka hOtt aku ai i la hana o ka pono a oukou e knr nei. -lloko o ka hapai ana aku ia oukou no ko oukou makaala, mai hoopoina ia ka hoomaikai ana aku i na kumu Kula Sabati a oukou, no ka mea, ma ka puka ana o ka oukou mau hana i hoike la ai, mai o lakou la kahi i hele mai ai a puka ko oukou mau akamai ma na hoike a oukou e hoike nei i keia*la. I ka makahiki 1825, ia wa i hoomaka mai ai keia oihana he Kula Sabati iwaena o kakou, ia makahiki no i hoomaka ma ai na kane e komo i na lole-wawae a me na palule, a o na wahine hoi i na holoku. Ia wa no hoi i hoomaka ia mai ai ka Pi-a-pa mua ; aole no i poina iki i na elemakule a me na luahine ia mau loina a hiki i keia la, a ina paha, e kahea ia lakoU e hookuku, he mea hiki no ia kakou ke hoomaopopo i ke ano o ia mau la a hiki i ko oukou kulana i keia wa. ī ko lakou wa, o ka wa no ia i kanu ia ai ka anoano i ulu ai ke kumulaau, a ua ulu ua ulu ua kumulaau la, a k« ike ia aku nei ma o oukou la, he mau hua maikai he lehulehu.

Ua olelo ae nei au i ka 1825, ka hoomaka ia ana o keia oihana maikai iwaena 0 kakou mai ia manawa mai a hiki i keia wa he kanalima makahiki. A ma keia, e hoomaopopo oukou, o ka makahiki luhile keia o na Kula Sabati o keia Mokupuiii. Nolaila, he mea [loiiiaikai i ka poe a pau e ola nei i keia wa, ka loaa ana ia lakou o ka hapa keneturia ana o iia Kula Sabati ma Hawaii nei, ma keia oihana Kula Sabati, aole i hana wale ia me ka hua ole. Na ka Aha Kula Sabati o Ameri ka a me Hawaii nei 1 lulu i na kenikeni i loaa ai ka moku Hoku Ao, ka moku nana e alo nei i na kumu e haawi aku ai i ka malamalama i ko na aina e; he hua maikai keia, no ka hoolaha ana aku i ka naauaō, i kumu e loaa ai ia mau Mokupuni ka malamalama, i ike ai lakou i ka mea Mana Oiaio, a i ka oiaio pau ole. Ke ilihia nei au i keia wa, i ka ikeana aku i na h&e o kela a me keia Kula i akoakoa mai i keia la, a me ke ano hoihoi & hauoli o na maka o na k -ikikane a me nk kaikamahine. Ke hoihoi mai nei ko oukou mau helehelena ia'u, oiai ilviiu wa kamalii, e hele ana au iloko o na huakai, me na hae ewelo ana, me na ohe e kani ana, me na pahu e kai-kai kupolo ana, a e hauoli ana e like me oukou i keia wa, a maloko no hoi o keia hiakini o Kaumakapiii nei i ka m. h. 1840, lie haytaha keneturia i hala, i akoakoa mai ai ko makou kula e hui me na kula e ae, e hauoli i ke Kula Sabati. Maloko no hoi o keia hale, ia makahiki 1 ku ai makou me kuu poe mua a paii i haia aku la o Kauikeouli, Liholiho 11, Kamehameha, Kamaioaln, a me Lunaliio, a ua koe mai au a me ko'u mau kaikuahine ka haawina pomaikai, e ku likehou me oukou i keia la* Ke ntuia aku ihope, ua iiuliu, aka; he mea o ka pokolo o na makahiki he kanakolu kumamalima o ko ke kanaka ola ana : a uialoko o na pauku Kula Stibati a oukou i hana niai nei, i hoike ia, ko kakou ola ana a me ko kakou noho ana ma ka honua nei. Ke hm>manao nei no au i ko'u mau U kamalii i kuu w% e hele ana i ke Kula Saliati Ke paanaau n« uo ka'u pauku i hoopaanaau ai f a o ko makou hale kuia e heie ai, oia no ka halepule ma PoleWwa, no ka paanaau o ka'u mau haawina a me kuu makaaU, ua loaa ia'u kekahi maka--11% a me ka hoomaikai k e na knmu, a eia no ua makana nei ke waiho nei, o ua i*uku ok no kwa, 44 Mai biawi i kau mhino ke diabolo, M ua kupono kok u»au oklo ia oukou, oia hoi, mai aoiio a

haawi lihi o ko oukou maoawa i ka hana hewa.. Ma ka makahiki 1865, ua kahea mai! ke lii Yictoria Kamamalu ia'u, e hele aku e kokua iaia ma £j*wai&hao i ka hoike Kula Babati oia makahiki. Aia raa ia akoakoa aua, ua ku mai ke 'lii a olelo aku i na keiki o ke Kula Babati, "JK malamai ka pono. v ; l ī Aole au i manao, e loaa aua ia'u ke kulana poiliaikai oka oleloaua aku imua ooukoUi e like me ko iia kulana i hai aku ai ia oukou i ka olelo Ia wa; Aia hoi, ke ku nei au ma kona wahi ? a ma kona hehina wawae hōi, e puana' hou aku ana ia olelo hookahi, " E malama i ka pono." E hoolilo oukou ia olelo i paleumauma no oukou e lei mau ai, a e kahakaha ia ma ka papa paa o ko oukou mau naau, a ma ia mea, e hoike no auanei oukou i ko oukou aloha iaia, ka mea i hala, aka ; o kona leo ame kaua olelo, e lilo ia mea paa iloko o ka papa paa o ko oukou mau puuwai. * 0 ka'u olelo hoi ia oukou, eia no ia, a ma ke auo moolelo nae au e wehewehe ai, ma ke au o Napoliona I ke Alii o Farani, e noho ana kekahi wahine kaulana o Madame Steal kona iuoa. Ua kaulana keia wahine, no ka wahine nani a naauao hoi. Ua hele mai na kanaka akamai o na aupuni nui a pau o Europa, e ikea launa me ia. Ua piha mau kona hale a me kona mau anaina i ka poe loea ame ka poe noiau. Aia hoi ma'kekahi anaina hoakoākoa nui, ua hui ae la ke 'lii me ua wahine nei, a elike me ke ano pun'i olelo hookelakela o ua wahine la, ua hoopuka aku oia i ke 'lii ia Napoliona i keia ninau—E ke Lii, owai la ka wahine

oi oka maikai o kou aupuni P Pane ko ke mai la ke 'lii me ka hakaiia ole, a i mai la, " 0 ka wahine e hanau ana i na keiki a nui no ke aupuni o Farani."

Aia ma keia ninau aha a ua wahine nei, ua kuhihewa oia, oiai e niakemake ana oia e hapai iaia iho & me kona nani, e pane mai ana ke 'lii, oia. Aka, ua kuia ua wahine nei, i na olelo akamai no hoi a kela loea o na aui hala. 0 ka wahine e hanau nui ana i na keiki a nui no ke aupuni o Farani, oia iho la ka ka wahine oi o ka maikai tna ke aupuni oke Alii. Nani maoli keia mau olelo e na kaikamahine opiopio i akoakoa mai i keia la. No ka mea o oukou no na makuahine, ka poe hoi e hoolaha aku ai i na puiapula no ke aupuni o Hawaii. Nolaila, e na wahine a me na kaikamahine opiopio na makua o ka Lahui o keia mau la a me ka manawa e hiki mai ana, ina e ninau mai apa oukou ia'u, " Owai la o oukou ka oi o ka wahiue maik§d o Hawaii nei ?" E loaa no auauei ka pane aku ia oukou e like me ka ka o Farahi i pane aku ai i ka wahine, o ka wahine e hanau nui ana i na keiki no ke aupuni o Hawaii nei, oia ka oi o ka wahine maikai ma Hawaii nei.