Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 27, 1 July 1875 — Page 1

Page PDF (1.10 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
HOL Y BIBLE
BUKE I.}  HONOLULU, POAHA, IULAI 1, 1875.  {HELU 27.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

          He pepa i hoopukaia i kela me keia he bedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
          HOOKAHI DALA ka uku no ka pepa no ka makahiki hookahi. Hapa makahiki, Hapalua.
          E hoouna mai i na le ta no KA LAHUI HAWAII ia H. H. Paleka, Honolulu, Oahu.

[NO KA LAHUI HAWAII.]
Hawaii nei.—Leo Linonia.

1 Hawaii nei! he kalaunu nani
Ke kau malie ma kou lae;
Ulana ia ka mililani
Me kou kaulana maikai e.
Hooho, e na hoa e,
A huro no Hawaii nei.
Ola Hawaii nei, Hawaii nei.
2 E hui no na kini ou la
Mai na awawa a na puu,
A mai na kula a na mauna,
E hui pu a koa nou.
Hookani no Hawaii nei,
Hawaii nani a maikai,
Ola Hawaii nei, Hawaii nei.
3 Aloha i ka aina ou la
Na 'lii, na makaainana pu,
Ka aina hanau, aina aloha,
Hawaii nei, Hawaii mau.
Hooho a hu ro maikai,
Nou makou, e Hawaii nei.—
Ola Hawaii nei, Hawaii nei.
4 E pa a mau ma kou mau lira,
Iloko o na hale alii
Na leo oli lanakila;—
E welo mau kou hae maikai.
E naue ae, a huro e,
A koa no Hawaii nei—
Ola Hawaii nei, Hawaii nei.
5 Hooho oli e na hoa,
Ke kau muluna o kakou
O ko Hawaii nei hae lama,
E naue me ka oli mau.
Hookahi ae, pakolu e
Na huro no Hawaii nei—
Ola Hawaii nei, Hawaii nei.
HAWAII.

HE MOOLELO KAAO
NO KE
KEIKI ALII NIEDA!
KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE
KE ALII KA MOI LABODA!
A ME KE PIO ANA O KE
KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA!
He Nanea no na Au i Hala. —Helu 1.

          MA kekahi aina mamao loa mai ko kakou nei aku, he mau makahiki loihi loa i hala ae nei, e noho ana kekahi Moi o Laboda kona inoa, me kana Moiwahine o Danae. Iloko o ka oluolu maikai ko laua noho ana a hala kekahi manawa, aia hoi, ua hoopomaikai ia mai la ke aupuni me kekahi keiki alii, a ua kapa ia iho la ka inoa o Nieda. Ua noho ka lahui o ka Moi Laboda me ka piha hauoli no ko lakou alii opio, me ke kiai mau ana iaia ma kela la a me keia la, e kau nui ana ko lakou manaolana maluna ona, a ua lilo oia he hiwahiwa i na makaainana mai-o a-o o ka aina. O keia mau haawina, ua hui pu ia me ka Moi a me kana Moiwahine, ua lilo ka laua keiki he milimili, a ua pau ko laua mau manao maluna o kona mau la e hiki mai ana.
          Iloko o keia hauoli o ka lahuikanaka o ka Moi Laboda, aia hoi, ua hiki aku la ka lono i ka pepeiao o kekahi Moi ma kekahi aina mamao, a ua piha loa ia oia me ka inaina, oiai, ua ake nui ia e noho hooilina ole ka Moi Laboda, a e lilo hoi ia aupuni iaia mahope iho o kona make ana. No keia lono, ua kauoha aku la ua Moi opu ino nei i kekahi o kona mau koa e hele aku a komo iloko o ke aupuni o Laboda, a e pepehi malu i ke keiki alii opio, me ka hai paa ia aku o ke kanawai ia lakou, aole e hoi mai ke ole e ko ka makemake o ka Moi. E like me ke kauoha, ua haalele iho la na koa i ko lakou aupuni, a hele aku la ma ka lakou huakai no ka aina mamao. He mau la okoa ko lakou hele ana ma ka aina a ma ke kai, a pae aku la lakou ma ka aoao hikina o ua aina nei; a malaila mai ko lakou hele hoomakakiu ana me ke akahele, a hala he mau la okoa, komo ana lakou iloko o ke kulahakauhale alii malalo o na ano huna, e kapa ana ia lakou he poe luina i puhi ia e ka makani a pae mai la ka moku i uka o ka aina a pau i ka nahaha. He lahui manao aloha ko Laboda, a i ko lakou lohe ana i na moolelo hoopunipuni a keia poe, ua piha lakou i ke aloha, a holo koke aku la kahi poe a hai aku la i ka Moi, a i ka lohe ana o ka Moi, ua kauoha ia mai la lakou e hele aku imua ona, a e mahele pu me ia ma na mea i loaa i ke alo'lii o kona aupuni. Ua hele aku keia poe, a ua noho pu malalo o ka malu hale alii o ka Moi puuwai aloha, me ka piha o ka lakou mau olelo me na mahalo nui, me ka nui o ka maalea. Noho iho la ka Moi Laboda me kona mau makaainana e like me ke ano mau, me ka nanea loa no na hana maalea a ka lakou mau malihini, a i ka piha ana o na pule ekolu o ko lakou nanea ana, aia hoi, ua kau mai la kekahi ao poluluhi eleele maluna o ke aupuni holookoa, lilo ae la na makaainana he moana me na ale kupikipikio, a o ka Moi Laboda hoi he hiena. E loheia ana na leo uwe, e kahea ana i na mana a pau o ke ao, a e kanikau ana, no ka mea, o ka Moiwahine Danae me ka lei alii Nieda, ua nalo, ke huli nei na makaainana a puni ka aina, aole nae he loaa, pau ka moana i na elele a hoi nele mai, a lawe iho la na lahui nei i ka hoohiki, "aole e pau ko lakou kanikau ana me ka huli ana i ko lakou Moiwahine me ka Hooilina o ko lakou aupuni a hiki i ka neo ana o ka aina me na kanaka ole."
          [Ano e hoomaka ana ka Moolelo o Nieda.]
          Aole i piha pono ka makahiki okoa i ke keiki alii Nieda, aia hoi, ua ho-omalu ia ihola ia iloko o kekahi pahu me kona makuahine e na koa o ka Moi opu ino, a hookuu ia aku la i ka moana me ka ike ole ia. Pa ikaika mai la ka makani mai ka aina mai, a lawe ia aku la laua nei e na ale. Puliki mai la ka makuahine i kana keiki, me ke kaheawai o kona mau waimaka, e pule mau ana kona naau no ka hoopakele ia ae mai ka make weliweli o ka opu hohonu o ka moana, a e hoopae hou aku ia laua ma ne aekai o ko laua aina hanau.
          Aka, me keia mau pule ana, aole no i hoonele loa ia kana mau noi, no ka mea, i ka aneane ana aku o ka la e nalo malalo o ka ilikai, aia hoi ua mao ae la ka makani, a lawe malie aku la ke au ia laua nei a kokoke loa ma na aekai o kekahi mokupuni, a i ka uhi ana mai o ka po, ua komo loa aku ua pahu nei iloko o ke awa, a ua hihia iho la i ka upena a ke kanaka lawaia. Huki ia aku la ua pahu nei a pae i ka aina, wawahi ia ae la, a i ka ike ana o ke kanaka lawaia i ke ano o ka waiwai o loko, ua puiwa ia me ke kahaha o kona manao, aka, mahope iho o ko Danae hai ana aku i ka moolelo iaia, ua lalau koke mai la ia i ke keiki a hookomo aku la i kona poli, a me na waimaka e hiolo ana ma o a maanei o kona mau papalina, alakai aku la i ka Moiwahine Danae i kona home. I ka ike ana mai o ka wahine a ke kanaka lawaia, ua piha loa ia ia me ka hauoli, a ua hoolawa koke ia mai la laua nei me na pono a pau e like me ka hiki. O keia aina oia no ka mokupuni o Seripusa, i noho'lii ia e ka Moi Poletese, a he kaikuaana oia no ke kanaka lawaia.
          Ua noho iho la laua malalo o ka malu o kahi papai hale o ke kanaka lawaia me ka oluolu, a ua ninaninau aku hoi o Danae i na kamaaina no ko laua home, ke aupuni hoi o ka Laboda, aka, ua lilo ia mau ninau ana i mea hoomahuahua i ke aloha no kona one hanau, oiai, aole loa i lohe iki ia ia aupuni e ka lahui o ka aina malihini, a he malihini hoi ka inoa Laboda i ko lakou mau pepeiao. I ka ike ana o ka Moiwahine Danae, aohe wahi e hiki hou aku ai i kona home, ua hoohuli ae la ia i kona aloha a pau maluna o kana keiki, me ka malama pono ana iaia i kela a me keia la a hiki i ka wa i mahuahua ai kona kino. I ka ulu ana ae o ko Nieda kino, ua ulu pu ae me ka maikai, a i ka hiki pono ana o kona mau makahiki i ka iwakalua, ua lilo oia he kanaka ikaika, ua hoike mai kona hiohiona i ke koa o kona puuwai, a maluna o kona mau papalina ka nani lua ole ma ia aina. Ua hoohala ole kona makuahine i ke ao ana iaia ma na mea ike, a ua loaa iaia ke kulana o ke kanaka naauao, a malalo hoi o na kuhikuhi ana a ke kanaka lawaia, ua lilo ia he helu ekahi ma na mokomoko ana me ka maka o ka ihe a me ka oi o ka pahi kaua.
          O ke kaikuaana Moi o keia kanaka lawaia, he alii lili oia, a ua like kona kulana me ka Moi nana ke kauoha i hoolei ia ai laua nei i ka moana. O ko ia nei mau ike, ka ikaika a me ke kanaka ui, a pae aku la ka lono i ua Moi nei, ua komo ka lili iloko ona no ia mea. Noho mai la ua Moi nei me ka hoomanawanui a no ka hiki pinepine aku o ka lono imua ona no keia kanaka opio ui, me ka ikaika i ike ole ia ma ia aina mamua ae, komo iho la ka manao iloko ona e imi i wahi e hooko ai i kona manao lili, a hooholo iho la e kauoha aku e lawe ia mai ua kanaka koa nei imua ona, a e hoouna aku iaia ma kekahi huakai ma ka aina mamao, he ala hoi i piha me na poino he lehulehu wale, a e kau aku hoi i kekahi ulia popilikia maluna o kona makuahine.  (Aole i pau.)

Pane aku.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ua halawai mai au me ka pane a kuu hoa ua, nona ka nemo o ka ua Kukalahale o Honolulu, malalo o ke poo "Ae," Helu 23 o ke Kuokoa, ma ka hapa hope o ke kolamu mua o ua pepa la, no ka'u mau ninau i ike ia ma kou Helu 21 hapa hope o ke kolamu eha, aoao mua.
          Oia hoi, ke ae mai nei o Kauakukalahale, me ka i ana aole io no he kanaka kupono o Kau nei, i Lunakanawai Apana; no ka mea, he ku kekee ka ka hapa nui; a pela aku. Aia hoi lakou malalo o ka hana ana i helu papa mai nei, a hookahi no mea i koe oia ka makua Rev. J. Kauhane, a oia ka mea i iwi ia e ka oihana, aole ka owau, a pela aku.
          Eia nae ka mea kupanaha, pehea la oia i ike (K.,) ai aole he mea kupono o Kau nei, he ua malihini, a oiai hoi oia e haule paka nui ana i ke taona alii o Honolulu?
          He oiaio hoi, eia no kekahi poe ma na hana au i hai papa mai nei, eia nae, aole ia he mea e koe ai, i ka wae ia ana i Lunakanawai Apana, a oihana e ae, ina e manao ke Kiaaina e haawi mai, i kokua no keia; e oluolu oe e nana i ke Kanawai Kivila Pauku 913, Aoao 164. A nawai la i ao mai ia oe, he mea pono ole i kekahi e lilo i L. K. Apana, ina he hana oia nona iho, a no hai hoi malalo o na haku, a pela aku. A oiai hoi, mai kuhi oe he makole keia, o hiki ole mai ka uahi, a pela aku.
          Aole ou hoike ma na kanawai a ma na rula mau, e lawa ai ka manao ana, ua nele o Kau nei i ke kanaka kuonoono ole, nana e malama ua wahi oihana mailuilu la, (L. K. A.) No ka mea, ua makaukau au e hai aku i mau inoa, i pono, a i kupono loa, a oi aku no ka noho L. K. Apana. Eia nae, kaa e mai nei ia oe ka ai mua a hoole mai la.
          Ke hai aku nei au ia oe, aole no ka nele io ke kumu o keia; aka, he kumu okoa no, o kuhihewa auanei oe, no ka mea, a no ka mea, a pela aku.
          Eia hoi, no keaha la i hoomau a hopau ole ia na L. K. Apana, o Maui, a hoonoho aku i mau koo oiaio, i ola hou ai o Hawaii nei?
          E kuhihewa auanei oe, aia a he koo oiaio, alaila, ola hou o Hawaii nei ea? Ina pela, i anela no ka L. K. Apana, ka mea hemolele hoi paha?
          E hai pu aku hoi au ia oe, mai ku la i lilo ai ka makua Rev. J. Kauhane i L. K. Apana a i keia la; ke pii mahuahua mai nei na mea kue kanawai, a pela aku. Aole hoi i ola ae, a malu hoi e like me kau i moeuhane wale ai, ua makaukau au i na hoike a pela aku.
          Eia hoi, aole no Kauahaao i ninau aku me ka manao e lilo iaia ka L. K. Apana omilumilu wale, aka, he kakee i ka makua Rev. J. Kauhane. Aole no hoi au hoohalahala, no ka makua oiaio, a pela aku. A i aha ai la kou ninau ana iho, owai keia Haao, a pela aku. Oiai, ua lohe no paha, a ike hoi, oia ka ua kaulana o Kau nei, nona keia lalani mele "Kuu haku mai ka Ua Haao," a pela aku. Au hoi i manao wale ai, o kekahi ia o ka poe noho papalua, aole loa, a pela aku.
          A mai kuhihewa iho oe, o ka Papa Hawaii, ka mea nana e wae i na kee, oiai, he mea kapu i na Kahu Ekalesia ke lawelawe i na hana aupuni, e like me keia, e nana pono oe i ka moolelo o na halawai a ka Ahahui Euanelio a pau, a pela aku. Me ka ninau hou mai, i ko'u mau mole i ka wa i noho L. K., ai kekahi makua, oia o Rev. J. W. Smith. E pane aku au ia oe, he Kahunapule ia, he kahu oia nei, i ole nae au e kuhihewa pela, aole anei? Aole au he aki oihana, a he lili hoahanau, oiai, ina e waiho o ia nei i kona ano kahu, alaila, e hooaikane pu auanei na ua ekolu, ka ua Kaulaau, ua Haao a o ka ua Kukalahale hoi. E ike ia kakou hookanaka; He mana ka oiaio a e lanakila auanei. Ke pau nei au.  Me ka Mahalo,
KAUAHAAO.
Kau, Iune, 1875.