Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 27, 1 July 1875 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII NIEDA! KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE KE ALII KA MOI LABODA! A ME KE PIO ANA O KE KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII NIEDA! KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE KE ALII KA MOI LABODA! A ME KE PIO ANA O KE KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA!

K« Naim no Aa Ab l Hllelm 1. II jf k kekahi aina mamao loa mai ko i>A kakou nei aka, he mau makahiki loihi lou i haia ae nei, e noho aua kekahi Moi o Laboda koua iuoa, me kana Moiwahiue o Dauae. Ilokoo ka oluolu maikai ko laua*ooho ana a hala kekahi manawa, aia hoi, ua hoopomaikai ia mai la ke aupum mo kekahi keiki alii, a ua kapa ia iho la ka inoa o Nieda. Ua noho ka lahui o ka Moi Liboda me ka piha hauoli no ko lakou alii opio, me ke kiai mau aaa iaia raa kela la a me keia la, e kau uui ana ko lakou manaolaoa malana ona, a ua lilo oia he hiwnhiwa iua makaainaim mai-o a-o oka aina. 0 kem mMi haāwina, ua hui pu ia me ka Moi a me kina Moiwahine, ua iilo ka laua keiki he milimili, a ua paa ko laua mau maeao maliīua o kona Aau U e hiki iuai ana. '

Iloko o keia kauoli o ka lnhnikanaka 0 ka Moi Laboda, aia hoi, ua hiki uku la kn lono i ka pepeiao, o kekahi Moi mn kekahi aina laamao, a m j)ibijtloa ia oin me ka inaina, oiai, na ake nui ia e pohp hooiliaa ole ka Moi liaboda, a e lilo bcfi ia aupnni iaia mahope iho o kona make aua. No keia lono, aa kauoha ako la ua Moi opu ioo nei i kek&hi o kona mau koa e hele aku a koooo iloko o ke aupuni o Laboda, a e pepehi mala i ke keiki alii opio, me ka hai paa ia aku o ke kanawai ia lakōu, aole e hoi mai ke ole e ko ka makemake o ka Moi. E like me ke kauoha, ua haaleie ihcr la na koa i ko lakou aupuni,a hele aku la ma ka lakou huakai no ka aina mamao. He .mau la okoa ko lakou hele ana ma ka aina a ma ke kai, a pae aku la lakou ma ka aoao liikina o ua aiua nei ; a malaila mai ko lakou hele hoomakakiu ana me ke akahele, a hala he mau Ia okoa, komo ana lakou iloko o ke kulahakauhale alii ma* lalo o na ano huna, ekapa ana ia lakou he poe luina i puhi ia e ka makani a pae mai la ka moku i uka o kaainaa pau i ka nahalia. He lahui manao aloha ko Laboda, a i ko lakou lohe ana i na moolelo hoopunipuni a keia poe, na piha lakou i ke aloha, a holo koke aku la kahi poe a hai aku la i ka Moi, a i ka lohe ana o ka Moi, ua kauoha ia mai ia iakou e hele aku imua ona, a e maheU? pu me ia ma na mea i loaa i ke alo'lii o kona aupuni. Ua hele aku keia poe, a ua noho pu malalo o ka malu halp alii o ka Moi puuwai laloha, me ka piha o ka lakou mau olelo me na mahalo nui, me ka nui o ka maalea. Noho iho la ka Moi Laboda me kona mau makaainana e like me ke ano mau,. me ka nanea ioa no na hana maalea a ka lakou mau maiihini, a 1 ka piha ana o na puleekolu o ko lakon nanea ana, aia hoi, ua kau mai la kekahi ao poluluhi eleele maluna o ke aupuni holookoa, lilo ae' la na makaainana he moana me na ale kupikipikio, a o ka Moi L »boda hoi he hiena. E lohe ia ana na leo uwe, e kahea ana i na mana a pau o ke ao, a e kanikau ana, no ka mea, o ka Moiwahine Danae me ka lei alii Nieda, ua nalo, ke huli nei na makaaina«a a puni ka aina, aole nae he loaa, pau ka moana i na elele a hoi nele mai, a lawe iho la na lahui nei i ka hoohiki, "aole e pau ko lakou kanikau ana me ka huli aria i ko lakou Moiwahine me ka JHoo* ilioa o ko lakou aupuni a hiki i ka neo ana o ka aina me na kanaka ole." [Ano e hoomaka aoa ka Moolelo o Nieda.] Aole i piha pono ka makahiki okoa i ke keiki alit Nieda, aia hoi, ua ho-omalu ia ihola ia iloko o kekahi pahu me koua makuahine e na koao ka Moi opu ino,a hookuu ia aku U i ka moana me ka ike ole ia. Pa il?aika mai la ka makani mai ka aina mai, a lawe ia aku la Uua nei e na ale. Puliki mai la ka makuahine i kana keiki, me ke kaheawai o kona mau wai maka, e pule mau ana kona naau np ka hoopakele ia ae mai ka make weli* weli o ka opu hohonu o ka moana, a e hoopae hou aku ia laua ma na aekai o ko laua aina hanau. Aka, me keia mau pule ana, aole no i hoonele loa ia kana mau noi, no ka mea, i ka aneane ana aku o ka la e oalo malalo o ka ilikai, aia hoi ua mao ae la ka a lawe malie la ke au ia laua nei a kokoke loama na aekai o kekahi mokupuni, a i ka uhi ana mai o ka po, ua komo ioa aku ua pahu nei iloko o ke awa, a ua hihia iho la i ka upena a ke kanaka lawaia. Huki ia akn la ua nahu nei a pae i|ka aina, wawahi ia ae la, a » ka ike ana o ke kanaka ia*

waia i ke ano o ka waiwai o loko, ua puiWa ia aie ke kahaha o kona manao, aka 9 .mahope ihoo ko Danae hai ana aku i W moolelo iaia, nn mai la ia i kē keiki a hOokomo aka ia i kona | poli, a me na-waimak» e hiolo apa ma o a maanei o kpna mau papaiina* alakai la i ka Moiwahine Danae i kona home. Ika ike aha mai oka wahine ake kanaka lawaia, na piha loa ia ia me ka happli, a ua hooiawa koke ia mai la laua nei me na pono a pau e like me ka hiki. 0 keia aina oia no ka mokupuni o Seripusa, i noho'lii ia e ka Moi Poletese, a he kaikuaana oia no ke kanaka lawaia. Ua noho iho la laua malalo o .ka maln 0 kahi papai hale o ke kanaka lawaia me ka oluolu, a ua ninaninau aku hoi o Danae i na kamaaina no ko laua home, ke aupuni hoi o ka Laboda, aka, ua lilo ia mau ninau ana i mea hoomahuahua i ke aloUa no kona one hanau. oiai, aole loa 1 lohe iki ia ia aupuni e ka lahui o ka aina malihini, a he malihini hoi ka inoa Laboda i ko lakou mau pepeiao. Ika ike ana o ka Moiwahine Danae, aohe wahi e hiki hou aku ai i kona home, ua hoohuli ae la ia i kona aloha a pau maluna o kana keiki, me ka malama pono ana iaia i kela a me keia la a liiki i ka wa i mahuahua ai kona kino. Ika ulu ana ae o ko Nieda kino,ua ulu pu ae me ka maikai, a i ka hiki pono ana o kona mau makahiki i ka i wakalaa, ua lilo oia he kanaka ikaika, na hoike mai kona hiohiona i ke koa o kona pnuwai, ā maluna o kona mau papalina ka nani lua ole ma ia aiiia. Ua hoohala ofe kona makuahine i ke ao ana iaia ma na mea ike, a na loaa iaia ke kulana o ke kanaka naanao, a malalo hoi o na kuhikuhi ana a ke kanaka lawaia, ua lilo ia he helu ekahi ma na mokomoko ana me ka maka o ka ihe a me ka oi o ka pahi kaoa. 0 ke kaiknaana Moi o keia kanaka lawaia, he alii lili oia, a ua like kona kulana me ka Moi nana ke kauoha i hoolei ia ai laua nei ika moana. oko ia nei mau ike, ka ikaika a me ke kanaka ui, a pae aku la ka lono i ua Moi nei, ua komo ka lili iloko ona no ia mea. Noho mai la ua Moi nei me ka hoomanawanui a uo ka hiki pinepine aku o ka lono imua ona no keia kanaka opio ui, me ka ikaika i ike ole ia ma ia aina mainua ae. komo iho la ka manao iloko ona e imi i wahi e hooko ai i kona manao lili, a hooholo iho la e kauoha aku e lawe ia mai na kanaka koa nei imua ona, a e hoouna aku iaia ma kekahi huakai ma ka aina mamao, he ala hoi i piha me lia poino he lehulehu wale, a e kau aku hoi i kekahi ulia popilikia maluna o kona makuahine. (Aokipau.)