Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 29, 15 July 1875 — Page 1

Page PDF (1.07 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
HOL Y BIBLE
BUKE I.}  HONOLULU, POAHA, IULAI 15, 1875.  {HELU 29.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

          He pepa i hoopukaia i kela me keia he bedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
          HOOKAHI DALA ka uku no ka pepa no ka makahiki hookahi. Hapa makahiki, Hapalua.
          E hoouna mai i na le ta no KA LAHUI HAWAII ia H. H. Paleka, Honolulu, Oahu.

[NO KA LAHUI HAWAII.]
Leo.— Scatter Seeds of Kindness.
Son gs of To-day, p. 92.

1 Lulu i na hua aloha,
Ohi a hoohelelei;
Ohi i na pua ro se,
Hoolei i ka opala e.
Imi i ka pono nui,
Ma na hana maikai nae;
Imi me ke ahonui
I ko hai mau pomaikai.
Cho.—E lu i na hua aloha.
E lu i na hua aloha,
E lu i na hua aloha,
A e ohi auanei.
2 Kani mai na manu iki,
Oli e ke lohe ae;
Pua mai na rose nani,
Oli lea ke nana'e.
Kau ka la mehana mai la;
Pa maikai ka ua e,
Ulu ae na mea kanu,
Ulu no a hua mai.
Cho.—E lu i na hua aloha, &c.
3 Menemene i na keiki,
Na kamaiki hune e,
I ka poe hemahema,
I ka poe auwana nei.
Lilo wale na makua
Ma na hana hookekee,
Ona, hula, lealea,
Noho manuahi e.
Cho.—E lu i na hua aloha, & c.
4 Ma ke ala, ma ka uapo,
Ma na hale bia no,
Na opio, me na ui
Kii aloha ia lakou,
E hoohuli e hookomo
Ma na Kula Sabati,
Ma na kula la aupuni,
Ma na hale halawai.
Cho.—E lu i na hua aloha, &c.
HAWAII.

HE MOOLELO KAAO
NO KE
KEIKI ALII NIEDA!
KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA
MAKUAKANE
KE ALII KA MOI LABODA!
A ME KE PIO ANA O KE
KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA!
He Nanea no na Au i Hala.—Helu 3.

          I KA HOEA ana mai o ka la i ke kakahiaka, e hele aku no au ma ka huakai huli no kou makemake e ka Moi, wahi a Nieda.
"He mau hoomaikai lehulehu ka'u imua ou ano, e ke koa hopo ole, me ke noi aku e malama pono oe i ke poo o ke Gogona, e lawe holookoa mai imua o'u, i hauoli ai ka mea nana ka makana a'u i manao ai."
          Hoomaikai aku la o Nieda me ka wehe ana i kona papale, a haalele mai la i ka hale'lii. Aole no nae keia i hemo mai mawaho o ka puka pa o ka hale'lii, lohe aku la no keia i ka hehe o ka aka henehene a ka Moi, a puana ae la keia i na huaolelo, "ano, he kauwa nau e ke kanaka puuwai eleele, aka, he manawa e hiki mai ana, e hoopai mai ana no kau mau hana aloha ole ia oe, a e noho alii auanei ke keiki a Laboda maluna ou," a kaha aku la ia ma ke ala ana i hele mai ai.
          Iloko o ka manawa pokole loa, ua puni ae la ka lohe ma na kihi a pau no ka ae ana o Nieda e hele aku e kaua i ke kupua Medusa, ka oi hoi o ka ikaika mawaena o na Gogona ekolu e noho ana ia manawa, a no ia mea, ua hahai hele ia mai la keia ma ke alanui e na kanaka, me ka hoopuka mai i na olelo henehene no ko ia nei naaupo no ka ae ana e hele aku e pepehi i ka mea i oi aku ka ikaika mamua o ko ke kanaka.
          O keia mau hana a na kanaka, aole loa ia he kumu no ia nei e hoolohe aku ai, aka, hele malie aku la no keia, me kona mau maka imua.
          I ko ia nei hiki ana i ka hale, pane koke mai la no kona makuahine aloha i ka ninau ana mai, "E Nieda kuu lei aloha, e oluolu anei oe e hai mai i kou makuahine nei i ka makemake o ke alii ka Moi i kuu keiki?"
          "E kuu makuahine, ka mea hookahi a kuu puuwai i moni ai, ua kauoha ia mai nei au e hele, ae, e haalele ia oe mahope nei, a e imi i kahi o ke kupua Gogona Madusa i noho ai ma ka aina mamao, a e lawe mai i kona poo lauoho nahesa, oia ka makemake o ke alii o keia aina malihini i kau keiki e kuu makua."
          Apo mai la ka lima o kona makuahine i kona a-i, kulou iho la kona poo, a hookuu mai la na kahawai o kona mau maka i na waimaka e hoopulu ana i kona mau papalina palupalu, me ka pane leo ole.
          "E kuu aloha, kuu makuahine hoi," wahi a Nieda, "He oiaio e hele ana au ma ka huakai malihini i ike ole ia na ulia poino, aka, aole au i hopo no ia mea, a o ka hooko ka mea i koe, mai pepehi oe i na manaolana o kou puuwai no kau keiki nei, e hauoli no ke kau ana mai o keia kauoha a ka Moi maluna o Nieda, a e pule no kona huli hoi lanakila mai a ike hou i kona makuahine."
          "Pehea la e hiki ai ia'u ke pani aku i na ipuka o ka waimaka e kuu lei, oiai, ua helelei, a ke paila nei ke aloha a puni kuu kino. E kuu Nieda, kuu hoa hoi i alo koolua ai i na pilikia o ka moana kai uliuli, ka mea hoi a'u i kau nui aku ai i makua no ko'u mau la aoo, auwe! ke hoomaka nei na hina e o maluna o ko'u poo, a o kou wa ka ia e haalele mai ai ia'u, a noho hookahi iho i keia aina malihini, a iwaena hoi o ka lahui a'u i maa a i ike ole ai. E Nieda, aole anei oe e haawi mai i kekahi wahi o kou aloha no keia leo uwalo a kou makuahine? ka mea hoi nana i hiipoi a i kiai hookahi ia oe mai kou la opio mai? E ka pua o kuu puhaka, noho mai kaua!"
          Ku ae la o Nieda a maloeloe, aa mai la kona mau maka me he uila la, a pane mai la, "E kuu puuwai, kuu makua hookahi, aloha oe, aloha keia aina au e noho hookahi iho ai, aloha kou hoomanao ana ae no kau keiki, aloha ke kaawale ana; aka, e hele ana au, e u ana oe a e kaumaha ana hoi oe i keia la, a hiki i ko'u huli hoi ana mai, ke hoohiki ae nei au me kuu ola i na lani, e hauoli pu ana kaua, no ka mea, ano ke oni nei na aa o ko'u kino a ke hanu nei hoi au i ke onaona o ka lanakila a ke ahe lau makani e lawe mai nei; ano, aloha, o na lani me oe e hui hou kaua."
          Huli ae la ia a lalau aku la i kana pale kila, kaei ae la i ka pahikaua ma kona aoao, honi aku la i kona makuahine e uwe kanikau ana nona, a haalele aku la iaia mahope. Pii aku la keia maluna o ke kuahiwi e ku koke mai ana mahope o ke kulanakauhale, a i ko ia nei hiki pono ana i ka piko, huli mai la keia a kau mai la kona maka maluna o na hiohiona o ke kaona i ka waiho molaelae mai, "ke koni ae nei o loko," wahi ana "E i ae ana ke kahea mai la kela nani ia oe, o ka leo no ia o kou makuahine aloha, aka, e haalele ana au ia leo, a o kona aloha ka'u e lawe pu ma ka'u auwana ana," wehe ae la ia i kona papale, kunou mai la i kona poo, a iho aku la ma kela aoao o ke kuahiwi a komo aku la iloko o kekahi ululaau nui waoakua.
          Pa mai la ka makani huihui o ka malu laau, lawe maila i ke ala onaona o na pua, pa-e honehone mai la hoi ka leo mele o na manu, a komo mai la na manaolana hou iloko o ko ia nei puuwai, a hoomaka ae la ka mama o ko ia nei mau kapuai. He manawa liuliu ko ia nei hele ana malalo o na lau laau me ka hoohialaai ana i keia nani, a hoea ana keia ma kapa o kekahi kahawai. E kahe owe malie ana ka wai uliuli o ka malu lau, a e uhi iho ana hoi ka noe maluna o na wekiu laau, ia manawa keia i kulou iho ai e inu i ka wai hui o ke kahawai, a noho iho la ma kapa no ka hoomaha ana. "E ka wai hoomaha ole, ke kahe la oe me na welina o Nieda, e lawe aku ia ukana a kau malihini nei a e hoomau aku i na papalina o kuu makuahine aloha." Iaia nei e noho nanea ana, kolo ae la na hoomanao ana no kona makuahine, a piha kona puuwai, komo pu mai la hoi na manao ano e no kana huakai a hoomaka mai la na waimaka e kulu makawalu mai.
          Oiai keia e noho u ana me ka manao aohe mea e ae a oia hookahi wale no ke kanaka o loko o keia ululaau waoakua, aia hoi, he mea hikilele no kona oili ka lohe ana aku i kekahi leo moakaka maikai ma kahi e kokoke loa mai ana iaia, i ka i ana mai, "E ke 'lii ka puuwai wiwo ole Nieda, heaha kou mea e kaumaha nei?"
          Ku wikiwiki ae la keia iluna me ka paa ana o kona lima i ka pahikaua ma kona aoao, a me ka leo o ke kanaka koa i pane aku ai, "E hai mai ano, owai oe, a heaha hoi kou makemake?"
          "He makamaka wau, a ua ake nui e ike i ke kumu o ke kaumaha ana o kuu alii," wahi a ka malihini.
          "E kala mai no ka'u mau huaolelo, aka, e hai aku no wau ia oe, ina o oe ma ko'u kulana, e loaa ana no ia haawina ia oe. Aole au i kaumaha, aka, e hoomanao wale ae ana no i ko'u makuahine a'u i haalele aku nei mahope, a me ko'u auwana hele ana ma keia huakai huli i ke poo o ke Gogona Madusa, he kauoha hoi a ka Moi Poletese. E oluolu mai e ke kanaka opio ui, pehea la oe i ike mua ai i ko'u inoa, oiai, o ka mua loa keia o ko'u ike ana i kou mau helehelena?" wahi a Nieda.
          E hoomaopopo mai e ke keiki a ka Moi Laboda. He mau makahiki loihi ae nei, ia'u e moe oluolu ana malalo o kela kumu laau malumalu e ku mai la i kekahi la maikai, aia hoi, ua loaa iho la ia'u kekahi hihio moeuhane, a maloko o ua moeuhane nei ua hoike ia mai ia'u na mea a pau e pili ana nou, a mai ia la mai ko'u hoomanao mau ana a hiki i keia wa, a ke ike nei au i ka oiaio oia moeuhane. O kou aina, kou ohana, a me kou moolelo, ua paanaau ia mea ia'u. O Babela no keia e ku aku nei imua ou, ka hoopakele hookahi o na malihini e auwana hele mai ana maloko o keia waonahele; o ko'u home keia, a ano, ua makaukau wau e kokua aku i kuu alii e like me ka hiki."
          Lalau aku la o Nie da i kona lima me ka manao e honi aku, aka, pane koke mai la ka malihini, "Aole! o oe e Nieda, aole oe he mea i like me a'u, aka, aia iloko o kou mau aa ke koko alii kiekie loa o ke aupuni o kou makuakane. E hai mua aku nae au ia oe, o keia kupua au e hele huli nei, he kupua ikaika ia, aka, aole o ka ikaika ka mea e hopohopo ia, o kona mau maka, oia wale no kahi eha, a he eha e ola hou ole ana' no ka mea, ina e nana aku kekahi iaia a hui pu ka ike a na maka, o ka lilo ae la no ia i kia pohaku, a o ka hopena no ia mea, ke lana nei ko'u manao, mamuli o ka'u, a me ko'u kaikuahine alakai ana ia oe, aole pilikia e kau koke mai ana maluna ou."
          "Kou kaikuahine? He oiaio anei he kaikuahine kou?'' wahi a Nieda.
          "Ae, he oiaio no he kaikuahine ko'u," wahi a Babela, "a he kaikuahine hoi i piha me ka noonoo maikai. O ka hahai wale no kau i kana mau kauoha, mai hopo a mai kuihe kou manao, a e hiki auanei oe imua o ke Gogona Madusa."
          "E ka lokomaikai nui," wahi a Nieda, "ua lawe au i ka huakai maluna o ko'u hokua, a ke hoohiki ae nei au, e hele no au imua a e hooko hoi i ko olua leo, a o ka make wale no ka hopena. Ae, no ka ike hou ana aku i na hiohiona o kuu makuahine, ka honi hou ana aku hoi i kona mau papalina palupalu, ke puana hou aku nei au, imua o Nieda a hiki i ka lanakila ana, a o na lani ko'u hoike."
          "Ke hoomaopopo nei au i kou mau iini ana, a owau pu me oe. E lawe oe i keia a e hemo i keia palekaua a hinuhinu, a ike moakaka ia ke kii o ke kanaka iloko o ia hinuhinu," a haawi aku la ia he wahi lau uliuli ia Nieda. Ua hoolohe pololei o Nieda i keia kauoha, me ka manao kahaha nae iloko ona, me ka  ninau iho iloko ona i ke ano o keia hana a me ka pomaikai e loaa mai ana. Aole no nae keia i kamailio ae no ia mea, ua hoomau aku no keia i kana hana, a hiki i ka wa i hinuhinu pono ai, a hoike aku la imua o Babela. "Ua hiki," wahi ana, "a ano, e hoomaka kaua ma ka huakai, mamua nae o ko kaua hele ana, e ae mai oe ia'u e wehe ae i kela pahikaua mai kou aoao, a e kaei hoi oe i keia."
(Aole i pau.)

Ka haina o ka ninau helu a Koloa.

E KA LAHUI HAWAII E;—Aloha oe:
          Ua halawai mai nei au me ka ninau helu a ke keiki o Kauai e uwe mai la i ka haina ma ka Helu 27 o ka kakou elele mama. Eia mai ka haina—1003 bipi wahine. Eia mai hoi ka ninau: Ina 6 kapuai ke anawaena o ka opu (girth) o kekahi bipi momona loa, a o ka loa mai ke kumu a-i mai a hoea i ke kumu huelo 5 kapuai. Eia ka  ninau, Ehia paona oia bipi? Me ka lana o ka manao e hiki mai ana ka ua Ulalena o Piiholo, e hoolu iho i ka wela o Honolulu nei. Me ka mahalo.
Jos. E. HART.
Honolulu, Iulai 1, 1875.