Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 29, 15 July 1875 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII NIEDA! KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE KE ALII KA MOI LABODA! A ME KE PIO ANA O KE KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII NIEDA! KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE KE ALII KA MOI LABODA! A ME KE PIO ANA O KE KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA!

He Saitea na m Aa 1 Hala.~*Htla 3. IKk HOEA.' ana m ii o ka ia i ke kaknhiaka, e hoie aku 110 an ma ka hu ikai huii no kou makemake e ka Moi, wahi a Nieda, *' He muu hoomuikai lehulahu ka'u imua ou ano, e ke koa hopo ole, me ke noi aku e malaiaa ponb oo i ke poo o ke G >gona t e Uwo ho!oc4soa mai imua o r u, i hauoli ai k«i mēa nana ka makana a'a i manaoai.'' lloomaikai aku U o Nieda me ka wehe aua i kona papaie, a mai U i k* hale'lii, Aole no nae keia i hemo nini mawalio o h puka pa o ka haielii,

loho aka ia nuf kei» i M hehe r o ka a-ka heneheae a ka Moi, a pu»na ae la keia i na huaolelo, " ano, he kauwa nau e ke kanaka puuwai eleele, aka, he manawa e hiki m;ti anā, e hoopai mai ana no kau oaau hana aioha ole ia oe, a e uoho a!ii auauei ke keiki a Laboda maiona ou," a kaha aku la ia ma ke ala aaa i msi ai. ■ Iloko 0 ka manawa ppkole loa, ua puni ae !a ka iohe ma nakihi a pau no ka ae ana o Nieda e hele aku e kaua i ke kupua Medusi, ka oi hoi o ka ikaika mawaena o na Gogcjpa ekolu e noho ana ia manawa,-a no ia mea, ua hahai hele ia mai la keia ma ke alanui e na kan'aka, me ka hoopuka mai i na olelo henehene no ko ia nei naaupo no ka ae ana e hele aku e pepehi i ka mea i oi aku ka ikaika mamua o ko ke kanaka. 0 keia mau hana a na kanaka, aole loa ia he kumu no ia nei e hoolohe aku ai, aka, hele malie aku la na keia, me kona mau maka imua. 1 ko ia nei hiki ana i ka hale, pane koke mai la no kona makuahine aloha i ka ninau ana mai, " B Nieda kuu lei aloha, e oluolu anei oe e hai mai i kon makuahine nei i ka makemak6 o ke alii ka Moi i kuu keiki ?" " E kuu makuahine, ka mea hookahi a kuu puuwai i moni ai, nakauohaiamai nei au e hele, ae, e haalele ia 0« mahope nei, imi i kahi o ke kopua Gogo na Madusai noho ai ma ka aina mamao, a e lawe mai i kona j>oo lauoho nahesa, oia ka makēmake o ke'alii o keia aina malihini i kau keiki e kuu makua." Apo mai Ja ka lima o kona i kona a-i, kulou iho La kona poo, a hookuu mai la na kahawai o kona mau maka i na waimaka e hoopulu ana i kona mau papalina palupalu, me ka pane leo ole. " E kuu aloha, kuu makuahine hoi," wahi a Nieda, " He oiaio e hele ana au ma*.ka huakai m»lihini i ike ole ia na ulia poino, aka, aole au i liopo no ia mea, a o ka hooko ka mea i koe, mai pepehi oe i na manaolana o kou puuwai no kau keiki nei, e hauoli no ke kau ana mai o keia kauoha a ka Moi maluna o Niedfi, a epnle no kona huli hoi lanakila mai a ik® hou i kona mrtkuahme. ,, Pehea la e hiki ai ia ; u ke pani aku i na ipuka o ka waimaka e kuu lei, oiai, ua helelei, a ke paila nei ke aloha a puni kuu kino. Ē kuu Nieda, kuu hoa hoi i alo koolua ai i na pilikia 0 ka moaha kai uliuli, ka mea hoi a'u i kau nui akn ai i m&kua no ko'u mau la aoo, auwe! ke hoomaka nei na hiaa eo maluna o ko'u poo, a o kou wa ka ia 6 haalele mai ai ia'u, a noho hookahi iho i keia &ina malihini, a iwaena hoi o ka lahui a'u i maa a i ike o!e au B Nieda, aole anei oe e haawi mai i kekahi wahi o kou aloha no keia leo.uwalo a kou makuahine?ka mea hoi nana i hiipoi a i kiai hookahi ia oe mai kou la opio mai ? K Ēa pua o kuu puhaka. uofeo mai kaua 1" K.u ae la o Nieda a maloeloe, aa mai la kona mau maka me he uila la, a pane maija,"E kuu puuwai, kuu makua hoo-1 kahi, aloha oe, aloha keia aina au e no* j ho hookahi iho ai, aloha kou hoomanao ana ae no kau koiki, aloha ke kaawale ana ; aka, e hele ana a«(, e u aoa oa a e ! kaumaha ana hoi oe i keia la, a hiki i, ko f u huli hoi ana mai t ke hoohiki «e oei; au me kuu ola i na lani, e hauoli pu aua | kaua, no ka mea t ano ke oni nei na aa o j ko'u kino a ke hanii nei hoi an i ke ona- j onao ka UnakiU a ke ahe lau nnAkaoi e | lawe mai nei; ano» aloha, o na Uai me 1 oe a hui hou kaua." , 1 Huli ae la ia a lalau aku la i kana pa-'

le kila, kaei ae la i ka pahikaua ma'konaaoao,.honi aku la i kona makuahine ; e uwe kanikau ana aona, a haalele aku la iaia mahope. Pii aku ia.keia maluua o ke kuahiwi e ku koke mai ana mahope o ke knlaHakanhale, a i ko ia nei hiki pono ana i ka piko, huli mai la keia a kau mai la kona enaka maluna o na hiohiona o ke kaona i ka waiho molaelae mai, " ke koni ae jn_ei.o loko," wahi ana % VE iae ana ke kahea mai la kela nani ia oe, o ka leo no ia o koa makuahine aloha, aka, e haalele ana au ia leo, a o .kona aloha ka'a e lawe pu ma ka'u auwana aua," wehe ae la ia i kona papale,kunou mai la i kona poo. a iho aku la ma keia aoao o ke kuahiwi a kōmo aku ia iloko o kekahi uluiaau nui waoakua. Pa mai la ka makani huihui o ka malu laau, lawe mai la i ke ala onnona o na pna, pa e honehone mai la hoi ka leo mele o na manu, a komo mai lanama* I naolana hou iloko o ko ia nei pnawai, a | hoomaka ae laka mamao ko ia nei mau kapuai. He manawa iiuliu ko ia nei hele ana malalo o na lau laau me ka hoohiaiaai ana i keia nani, a hoea ana keia ma kekahi kahawai. ,E kahe owe muiie ana ka wai uliiali o ka malu lau, a e uhi iho ana hoi ka noe malona o na wekiu laau,ia manawa keria ikuiou iho ai e 'inu i ka wai r hni o ke l|ahawai, a noho iho la ma kapa no ka -ooooiaha ana. "E ka wai hoomaha ole, ke kahe la oe me na welina o Nieda, e iawe aku ia nkana a kau maiihini nei a e hoomau aku i na papalina o kuo makuahine aloha." laia nei e noho nanea ana, kolo ae la na hoomanao ana no kona makuahine, a piha kona puuwai, komo pu mai la hoi na manao ano e no kanu huakai a hoomaka mai la na waimaka e kuln makawalu mai. Oiai keia e noho u ana me ka manao aohe inea e ae a oia hookahi waie no ke kanaka o ioko o keia uiulaau waoakua, aia hoi, he mOa hikilele no kona oili ka lohe ana aku i kekahi leo moakaka maikai ma kahi e kokoke ioa mai ana iaia, i ka i ana mai, " E ke 'iii ka puuwai wiwo ole"Nieda, heaha kou mea e kaumaha nei ?"

Ku wikiwiki ae la keia iluna me ka paa ana o kona iima i ka pahikaua ma kona aoao, a tne ka leo o ke kanaka koa i pane aku ai, "E hai mai ano, owai oe, a heaha hoi kou makemake?" 44 He makamaka wau, a ua ake nni e ike i ke kumu o ke kaumaha ana o kun alii/' wahi a ka maiihini. "E kala mai no ka'u mau huaolelo, aka, e hai'aku no wau ia oe, ina o oe ma ko'u knlana, o loaa ana no ia haawinaia oe. Aole an i kaumaha, aka, e hoomanao wale ae ana <ao i ko'u makuahine a'u, i haaleie aku nei mahope, a me ko'u auwana hele ana ma keia nuakai hnUi o ke Gogona Madusa,ke kauoha hoi a ka Moi Foieteae. E olaolu mai e kekanaka opioni, pelmalaoeiik»noi ai i ko'u inoa, oiai, o ka mua loa keia o ko*u ike mi» i koa maa wahi a Nieda. H E hoomaopopo mai e ke keiki a ka Moi L*boda. He maa makaliiki Mhi ae nei, ia'u e moe olaola aaa aalalo o kek kuMH kaa malamala e ka mai la i kekahi la maikai, aia koi, aa lna iIM k ia T a kekahi hihio aMoko o ua moeuhaae nei ua hoike ia mai U'a na mea a pan e pili aoa nou t a mai ia la ma{ ko'u hoomanao maa ana a hiki 1 U am, a ke ik* ttti aa i ka oiaio ota moe«haae. OMoa aiaa, koo oUaa,a mo koa pooUAa m paaaaau ia U'a. 0 B *l>eU oo%eU e ku aka oei imoaoo, ka hoopakHe hookahi o na malihioi e

auwaoa hel4 mai «tia mai6ko o keiai onahek ; o ko J tt hoia© keia, a aqo f ua inakaukau wau e kokua aka i koii alii © like me ka hiki." \ Lalan aka la o Niedai kohaffmame lea maaao © honi aka, aka, < pane kofea mai la ka malihioii u Aok I o oe © Nieda, aole oe he mea i like me a'u v *kB, aia iloko o kou maii aa ke koko alii kiēkieloao ke aupuni o kou maknakane. B hai inua nku nae au ia oe, o keia kspua aa e hele huli nei, he k%pna ikaika ia, aka, aole o ka ikaika ka mea e hopohopo ia, o kona mau maka. oia wale no kahi eha, a he eha e ola hou ole ana ; no ka mea, ina e nana afcct kekahi iaia a hui pu ka ike a na u&aka, o ka iiio ae la no ia i kia pohakn, a o ka hopena no ia oke kanaka. Aka, mai hopooe 110 ia mea, ke lana nql k'o'a manao, mamuli 0 ka'u, a me ko'u kaikuahine alakai ana ia oe, aole pilikia e kaukoko mai • aoa maluna ou." (( Kon kaikuahine ? He oiaio anei he kaiknahine keu ?" wahi a Nieda. Ae, he oiaio no he kaikuahine ko'u/' wahi & Bafcela, " a he kaikuahine hoi i piha me ka. noonoo maikai. oka ha* hai wale no kau i kana mau kauoha, mai hopo a mai kuihe kon manao, a e hiki auanei oe imua o ke Gogona Madusa." 1 " E kalokomaikai nui," wahi a Nieda, " ua lawe aa i kā lioakai maluna o ko'u hokua, a ke lwx>hiki ae nei an, e hele no au imua a e hōoko hoi i ko olua leo, a o ka muke wale no ka hopena. Ae, no ka ike hou ana aku i na hiohiona o kuu makuahine, ka honi hou ana akd hoi i kona mau papalioa palupalu, ke puana hou aku nei au, imua o Nieda a hiki i ka lanakila ana, a o na lani ko'u hoike." i "Ke hoomaopopo nei au i kou mau iini ana, a owau pu me oe. £ lawe oe i keia a e hamo i keia palekaua a hinuhinu, a ike moakaka ia.ke kii o ke kanaka iloko oia hinuhiuu, 1 ' a haawi aku la ia he wahi lau uliuli ia Nieda. Ua hoolo> he pololei o Nieda i keia kauoha, me fca manao kahaha nae iloko ona, me ka ninau iho iloko ona i ke auo o keia htu ame ka pomaikai e loaa mai ana. Aole no nae keia i kamailio ae uo ia. mea, ua hoomau ako no keia i kana hana, a hiki i ka wa i hinuhinu pono ai, a hoike aki « ano, e hoomakakaua m%ka htakai, mamua nae o ko ka«m atta,«le oe ia'u e wehe ae i kela pahikau« mai kou aenio, t e kēei o* i (Jakip*L)