Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 30, 22 July 1875 — Page 1

Page PDF (1.08 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
HOL Y BIBLE
BUKE I.}  HONOLULU, POAHA, IULAI 22, 1875.  {HELU 30.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

          He pepa i hoopukaia i kela me keia he bedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
          HOOKAHI DALA ka uku no ka pepa no ka makahiki hookahi. Hapa makahiki, Hapalua.
          E hoouna mai i na le ta no KA LAHUI HAWAII ia H. H. Paleka, Honolulu, Oahu.

[NO KA LAHUI HAWAII.]
The Precious Name.
Pu re Gold, p. 13.

1 Lawe i ka inoa o Ie su,
E na hoa kaumaha e,
B ama olu, mea hauoli,
Lawe pu io, ia nei.
C ho.— Inoa lai, makamae,
Ma ke ao, a maluna'e.
Inoa lai, makamae,
Ma ke ao, a maluna'e.
2 Lawe i ka inoa o Iesu,
Oia no ka Pale mau.
I na ino, na pahele,
Ke kau mai la a paapu.
Cho.—Inoa lai, makamae, & c.
3 Kei ka ino s o Iesu la,
Mea hoohauoli mai;
Oli e ke apo mai la,
Oli hoi ke mele ae.
Cho. —Inoa lai, makamae, & c.
4 Aia pau koonei auwana,
A pae ae kakou ma o,
Ie su no ka inoa nani,
Oia ke Lii a mau no.
Cho.—Inoa lai, makamae, & c.
HAWAII.

HE MOOLELO KAAO
NO KE
KEIKI ALII NIEDA!
KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA
MAKUAKANE
KE ALII KA MOI LABODA!
A ME KE PIO ANA O KE
KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA!
He Nanea no na Au i Hala.—Helu 4.

          UNUHI ae la o Babela i kekahi wahi pahi anapuu mai kona poli ae, a kaei aku la ma ko Nieda aoao. "Aohe pahikaua e ae o ka'u wale no," wahi a Babela, "ke hiki ke hooko aku i kou makemake, he ikaika loa kona maka, a he mea ole hoi ke oolea o ka hao a me ke kila i kona oi. A ano, e hele aku kaua e imi i na luahine poohina ekolu, a na lakou e hai mai i ke ala e hiki aku ai i kahi o na kupua Gogona."
          "Ke haohao nei au i keia mau luahine, wahi a Nieda, owai lakou?"
          "He mau luahine kupanaha lakou," wahi ana, "Oiai, hookahi no kino, hookahi onohi ekolu nae poo. O keia onohi hookahi o lakou, he keu aku o ka ike aole mea nalowale, a he hiki hoi ia lakou ke wehe ae i ka onohi mai ka maka ae o kekahi a hoo aku i ko kekahi."
          "Ina he pomaikai ke loaa mai ana mai ia lakou mai, alaila, e wiki kaua e ka makamaka maikai."
          Awiwi aku la o Babela mamua, a ukali aku la no hoi keia mahope. He la okoa ko laua hele ana malalo o ka malu o ka ululaau, a i ka aneane ana e nalo aku ka la malalo o ka ili-kai, hoea aku la laua mawaho o na laau, a hehi ana iluna o ke one. No ka mea, ua hoea mai la laua nei ma ka ae-kai o keia huli, a noho iho la laua e hoomaha.
          Napoo aku la ka la, a hoea mai la hoi ke kukui lamalama o ka po, a hoike mai la i ka nani o ka ili-kai, nalo aku ka leo o na manu, a hookahi no leo a laua nei e lohe o ka owe nakulu o na nalu. Kau aku la ko Nieda poo maluna o kana palekaua, a haule aku la iloko o kekahi hihio hiamoe nanea, a pela no hoi kona koolua alakai. No ko laua maluhiluhi loa, ua pauhia loa ia laua e ka hiamoe, a i ka malamalama loa ana ae i kekahi la, ua ala mua ae la o Babela, a hookuu aku la i kona koolua e hiamoe e like me ka loihi o kona makemake.
          Ala ae la o Ba bela a noho ma ka aoao o Nieda; e haka pono ana kona mau maka maluna o na papalina o ke keiki alii, a pane iho la me ka leo mama, "E ka opio nani, nou ko'u mau iini nui. He oiaio ka'u mau moeuhane nou; oiai ke hoike mai nei kou mau hiohiona nani, o oe ka haku o kuu one hanau ma keia mua aku. Ke moe nei oe me ka nanea, o na koni ana ia o ko'u puuwai. E na makani huihui o keia ae-kai neoneo, e peahi mai i kona umauma e hanu ino nei, me he la e moeuhane ana oia no kekahi mea ano e. E ka leo wawalo hoi o ke ehu-kai, e hoonanea piha i kona hooluolu ana, a e Babela, e kiai oe iaia, no ka mea, o ko haku ia, he 'lii oiaio, a nona ka la mahope."
          Aole i pau pono keia mau huaolelo a Babela, puoho ino ae la o Nieda, lele ae la iluna, a me ka haalulu oia i unuhi ae ai i kana pahi me ka makaukau o ka palekaua ma kekahi lima. Kuku mai la na lihilihi o kona mau maka e alawa ana ma o a maanei me ke ano hiena. Aole no nae oia i liuliu ma keia ano, a noho iho la oia ilalo, a hoomaka mai la ka hiolo ana o na waimaka mailoko mai o kona mau maka uliuli mohaha.
          "E kuu alii, kuu haku opio," wahi a Babela me ka leo pihoihoi i piha me ke kahaha nui, "ina ua eha oe no ka'u mau huaolelo, e kala mai ano, oiai, ua hoopuka au ia mau huaolelo me ka manao, ua pauhia loa ia oe e ka hiamoe, a me ka manao ole no hoi he kumu ia e hoeha ai i kou puuwai. E aho ko'u moe ana iho ma keia ae-kai, a na ka la a me na manu o ka lewa ko'u hopena, mamua o kou eha ana ma o kekahi mea a'u e hana ai, a e kamailio ai paha. E kala mai i kau kauwa haahaa nei e kuu alii, a e make au nou ano!"
          Huli mai la ko Nieda mau maka i piha me na waimaka, a kau mai la kona lima maluna o ka poohiwi o kona koolua, a me ka leo i piha i ke aloha oia i pane malia mai ai. "E kuu koolua o keia ala malihini, aole oe he koolua, aka, he makua. Ua hoao iho nei au e kaohi ina waimaka, aka, mamuli o kau mau huaolelo, ke ike nei, he mea hiki ole ke umi aku. Heaha ka'u e kala aku ai ia oe a heaha ka'u hana nui i hana ai, nou e make ai oe no'u? Pehea la wau e alii ai nou, oiai, aia ko'u alanui e aneane ai i kahi o ka lanakila mahope o kau kuhikuhi ana? Ke hai paa aku nei au ia oe, aole hiki ke kala ia ke kanaka hewa ole, a aole hoi au he alii nou ma keia huakai. I kumu nae e maopopo ai ia oe, a he mea no hoi na'u e huna ole ai mai kou lohe ana, e hai aku no au. Ia'u i moe iho nei, aia hoi, ua lawe aku nei na hihio moeuhane ia'u a ma ka aoao o ko'u makuahine aloha. Ike aku la wau i kona mau maka ua hele a upehupehu. Ninau aku la wau, e kuu makuahine, heaha kou mea e uwe nei? lalau mai la kona mau lima me ka haalulu i ko'u poo, hoopili aku la i kona umauma, a pane mai la. E kuu keiki, ka pua hookahi hoi o kuu puhaka, a'u i aloha nui ai, e uwe ana au no kaua. Ua lohe mai nei au e kii ia mai ana kaua e make mamuli o ke kauoha a ka Moi o keia aupuni, a e hoolei ia ko kaua mau kino ma ka moana, i ai na na ia o ka hohonu. A e Babela, oiai au e hoolohe ana i ka leo walohia o kuu makua, ua pii mai la ka wela inaina o kuu lahui, maeele ae la ko'u kino holookoa, a iloko o ka paila o ka huhu i ka hana ino aloha ole a keia Moi ia maua, e hoeha wale ana hoi i ka puuwai o ko'u makua, ua puoho ae nei au, iloko o na hihio moeuhane, ua komo mai la ka manao e hele koke aku a e kau aku i ka oi o ka'u makakila maluna o kona kino, aka, mahope iho o ko'u hoomaopopo ana, eia au he mau haneri mile ke kaawale, ua hoomaka mai la ka pouli oloko me ka inaina no keia hana, i awili pu ia me ke aloha no ko'u makua, a oia ko'u kumu i noho iho nei ma keia wahi, e hookuu aku i na waimaka e kaheawai e like me ia au i ike mai nei. Nolaila, mai komo ka manao iloko ou e kaumaha ana wau no kekahi mea au i hana ai."
          Iloko o ka Nieda wa e kamailio ana, e helelei ana ko Babela mau waimaka, a pane mai la. "He oiaio, o ke aloha o ka makua, ua kuni paa loa ia ia iloko o ka puuwai o ke keiki, a pela hoi ka makua no kana keiki. Owai la ke keiki e nele ana i ka manao e like me kou, ina i kau aku ka haawina o ia ano maluna ona? aole! aole loa no. Ma kau mau huaolelo, a ma kau mau hana no hoi e Nieda, ua lilo oe he mea nui ia'u, a owau hoi he hoa'loha oiaio nou a mau loa aku."
          "E Babela," wahi a Nieda, "ke paila nei ka inaina, e hapai ae ana i ka manao e huli hoi hou, e kono mai ana e au, e wiki, e haalele i ke kauoha a ke alii, a e hoi hou i ka poli aloha o ka makua. Aka, mamuli o ka'u ae ana e hooko i kana kauoha, ua hookui hou ia mai. E hele no au a e noho no kuu makuahine mahope, a i haule ia iloko o ka poino mamuli o ka hana ino aloha ole a ia Moi, alaila, o ke poo o ke Gogona Madusa kana, a o kona poo hoi ka'u. Ae! aole e maalili ka inaina o ke keiki a Laboda a ina i ke koko o kona puuwai. Iloko o keia mau kono hookaumaha e hoi hou au ihope, e aloha ole ana au i kuu makua, a e hele ana au imua a hiki i ko'u lanakila ana. A oiai au ma keia huakai, ke noi hoomaikai ae nei au i na lani, e nana aloha iho i ka makuahine aoo o keia kauwa, e haawi iaia i ka noho ana oluolu o na la poohina, e kiai iaia i na manawa a pau, a hiki i kona wa e ike hou ai i kana keiki hookahi, a honi hou i kona mau papalina nei." Ua nalo aku la na hiohiona kaumaha o Nieda, a hoike mai la kona ano i ke kulana o ke koa, me ka piha o na maka i na hoike o ka manaolana.
          "He pio nau o Madusa, a na ke au o ka manawa e hoike mai i ka hono'lii ana o Nieda maluna o na Moi opu ino." Me ka hoihoi o Babela i pane mai ai i keia mau huaolelo.
          Oiai laua nei e kamailio ana, lohe ia aku la ke leo mele o kekahi mea mailoko mai o ka ululaau e ku kokoke mai ana, a hoomanao ae la o Babela, ua hiki mai i ka manawa kupono e ike ai i na luahine poohina, oiai na kela leo i hai mai, ua hoi mai lakou.
          "Heaha keia, a nowai hoi keia leo nahenahe, e kono mai ana i ka naau o kekahi e uhai aku i kahi o ka leo e pa-e mai nei?" wahi a Nieda.
          "O na luahine ia a'u i hai aku nei ia oe. I ka holoholo kakahiaka aku la ia o lakou, a akahi no a huli hoi mai. O ka leo ia o kekahi o lakou a kaua e lohe nei, a he oiaio, he keu o ka nanea o ko'u mau pepeiao. Ano e hoomakaukau oe nou iho, a e hele aku kaua no ka ike ana ia lakou. Mamua nae o ko kaua haalele ana i keia wahi, he mea pono paha ia'u, ke kuhikuhi aku i kau mea e hana ai ke hiki aku kaua ilaila. I hele kaua ea, e hahai mai no oe mahope o'u, a mai noho oe a walaau iki, e nihi ka hele ana ke kokoke aku ilaila, a ina ua hiamoe, alaila, e komo aku oe iloko o ke ana, a i kou wa e ike ai i ke poo e huli ana ke alo iluna, alaila e hoomaopopo iho oe, o ko poo ia me ka maka; e kulou koke iho no oe a poonao iho i ka maka, a e holo mai iwaho, a mai noho oe a puni iki i ka lakou mau olelo mai. E noi mua aku oe i ke ala e hiki ai i kahi o na Gogona, a mai noho oe a haawi hou aku, aia a hooko mai i kau noi. E hoolohe loa no hoi oe i kuu mau kauoha ia oe."
          Hoomakaukau iho la laua nei, a haalele mai la i ka ae-one, a komo hou aku la iloko o ka ululaau, me ka hoolono no nae i ke kani o ka leo mele o ua mau luahine kino a maka hookahi nei.
(Aole i pau.)

No Wailuku, Maui.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ua ikeia ma kekahi kolamu o kou kino o ka aoao mua malalo o ke kukulu manao ana o Kauahaao. Eia ka'u wahi e lawe nei o kana mau olelo pane i kona hoa a pane akea aku. "Eia hoi, no ke aha la i hoomau a hoopau ole ia na L. K. Apana o Maui, a hoonoho aku i mau koo oiaio, i ola hou ai o Hawaii nei." Oia hopunaolelo ka'u i makaukau e pane aku.
          Ke huli akahele ia nei ka Lunakanawai hou no ka Apana o Wailuku, me ka loea, me ka noiau, a me ka maiau mikiala hana o ke Kiaaina o Maui nei, e ake ana e loaa ona Lunakanawai kupono a hoopilimeaai ole mahope o na Mahiko, e loaa ona kanaka kuokoa a malama pono i na Kanawai, i kanaka malama maluhia a inu rama ole, a hoopili pono aku. No ka mea, mai ka la i pau ai ka hookohu o ka L. K. Apana o Wailuku a hiki i keia la, ua manao au akahi malama a oi, aole i loaa ka L. K. Apana o Wailuku nei. He nui ka mahalo no ka makaala o ke Kiaaina o Maui nei no kana mau hana. Na ke au o ka manawa e hoike mai. Me ke aloha no,
JAMES K. KAPOHAKU.
Maui, Iulai 9, 1875.

Na mea huna ua ike ia.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
         
I ka wa o na paahao i hookuu ia ai mai ka Halepaahao aku no ka hele i ka hana, ua hele pololei aku la lakou ma ke alanui e hiki aku ai i ka uwapo o Mokuhinia; a ia lakou i hiki aku ai ilaila, ua ike aku la o Pete Haulo i ke ano makamaka hou o ka lepo o ia wahi, a ua olelo aku la kela ia Kama e eli ma ia wahi, a he kapuai hookahi ka hohonu malalo iho, loaa iho la kekahi puolo, he kapa paupau mawaho loa, o na mea maloko. He mau lau ipu awaawa, he akia, he moa ulu o ke kuahiwi, he mau lau kukui, a he mau ma-na awa, he lehu o kapuahi, a me kekahi mau apana pepa Kuokoa.
          Ma ka aoao ma Olowalu o ka uwapo o Mokuhinia ua lua la, ma ka huina o na mana alanui eha, a o ka la i loaa ai o keia puolo, oia ka la 14 o keia malama. A ma ia manawa koke no a lakou i ike ai i na mea a pau, ua houluulu hou ae la lakou, a kanu hou iho la no ma ua lua la, a o ko lakou hele aku la no ia i ka hana. Me ka mahalo.  KAOHUOLIHAU.
Lahaina, Iulai 16, 1875.