Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 33, 12 August 1875 — Page 4

Page PDF (1.09 MB)

Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.

Halawai kakahiaka, la Sabati .... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... hora 3½
Kula Sabati ..... hora 9½

NA KULA SABATI.
NA HAAWINA.
Aug. 29—Ka hookuu ia'na ma ka Oiaio—Ioane VIII:28—36.

28 No ia hoi, olelo mai la o Iesu ia lakou, Aia kau aku oukou i ke Keiki a ke kanaka iluna, alaila e ike oukou, owau no ia, aole hoi na'u wale iho e hana aku i kekahi mea; aka, o na mea a ko'u Makua i ao mai ai ia'u, oia na mea a'u e olelo aku nei.
29 A o ka mea nana au i hoouna mai oia pu kekahi me a'u: aole i waiho wale mai ka Makua ia'u owau wale no; no ka mea, ke hana mau nei au i na mea ana i oluolu ai.
30 I kana olelo ana ia mau mea, nui ka poe i manaoio iaia.
31 Alaila olelo mai la o Iesu i ka poe Iudaio i manaoio iaia, Ina e hoomau oukou ma ka'u olelo, alaila he poe haumana io oukou na'u.
32 A e ike io auanei oukou i ka oiaio, a o ka oiaio e kuu aku ia oukou.
33 Olelo aku la lakou iaia, He mamo makou na Aberahama, aole loa makou i noho pio na kekahi: pehea la kau i olelo mai ai, E kuu ia oukou?
34 Olelo mai la Iesu ia lakou, Oiaio, he oiaio ka'u e olelo aku nei ia oukou, o ka mea e hana ana i ka hewa, he kauwa ia na ka hewa.
35 Aole e noho mau loa ke kauwa ma ka hale, aka, o ke Keiki oia ke noho mau loa.
36 Ina na ke Keiki oukou e hoonoho kaawale, alaila e kaawale io oukou.

——:o:——

P. 28, 29. Ke keiki a ke kanaka, owai ia? No keaha i kapa ia ai Iesu, ke keiki a ke kanaka?
Ke kau ana i ke keiki a ke kanaka, mahea ke kau ana? Ma ke kea. Nawai e kau? Ua kokoke anei ka manawa? Ae, he mau malama paha i koe. I ka wa e kau ai lakou ia Iesu ma ke kea, heaha ka lakou e ike ai? O Iesu ka Mesia. A owai pu kekahi me ia? Ma keaha e ike ai? Ma na hana kupanaha ma ia wa, a mahope iho, ka pouli ana o ka la, ka nahae wale ana o ka pauku o ka luakini, ke ola'i, ke ala hou ana o Iesu, ka huli nui ana o kanaka mamuli ona, a pela aku.
P. 30. Nui ka poe manaoio. No keaha ko lakou manaoio ana? Ua lohe pinepine oukou i ka Iesu mau olelo, nui anei ka poe manaoio iwaena o oukou? He manaoio aha ko kela poe? He manaoio hookamani. Pela anei ka manao o kekahi poe maanei?
P. 31, 32. Ma ke aha e maopopo ai, he oiaio ko lakou manaoio? Ma ke aha e maopopo ai he poe haumana io oukou na Iesu? Ma ka malama i ka olelo oiaio a Iesu. A na ia olelo oiaio e aha ia oukou? E kuu aku i ke aha? i ka hewa. He poe kauwa oukou na ke aha? a nawai? Na ka hewa, na ka diabolo. A nawai e hookuu ae? Na Iesu e hoopau i ka hewa, i ka luhi, i ke kaumaha, a e hoomama, hoomaha, hooluolu, hoola.
P. 33. Oluolu anei ia poe manaoio i keia mau olelo a Iesu? Aole, huhu, hoole, olelo he poe mamo lakou nawai? Aole hoi i aha na kekahi? A ninau pehea? he ninau aha ia? he ninau pakike, e kapa ana ia Iesu, he naaupo, he lalau loa. He oiaio anei ko lakou hoole, aole lakou i noho pio na kekahi? Noho pehea lakou ma Aigupita, a ma Babulona? Malalo ae hoi owai lakou ia wa e hoole ana, aole i noho pio na kekahi? Malalo ae o Kaisara, ke 'lii o Roma. Kuhihewa hoi lakou; aole Iesu i olelo no ka noho pio ana na kekahi alii amoli o keia ao.
P. 34 Heaha hoi ke ano o kana olelo no ke kauwa, a no ka hookuu ia ana? Ka hookauwa ana na ka hewa, ko Iesu hookuu ana, hoopau ana i na mana o ka hewa, a ka luhi, i ka uku o ka hewa, a haawi mai ka maha, i ke ola.
P. 35, 36. Na kauwa, na keiki, mahea ka like ole? Ka poe hewa na kauwa, ka poe pono ma keiki, aole e hui pu ana ma ka hale hookahi, he poe hooilina kekahi, he poe hooilina ole, a nele loa kekahi. O Iesu ke keiki ponoi, a nana no e hoolilo i na kauwa i poe keiki ponoi, he poe hooilina ke manaoio lakou iaia me ka malama pono i kana olelo. Heluhelu Roma 6:16—23.

He moolelo no Paulo.
HELU 2.

          Aole he mau mea e hoomaopopo ai kakou no ka nui o kona mau makahiki i noho ai i ua kula la—ua loihi kupono nae e hiki ai ke hoomaopopo lea i ke kanawai, e like me ka Gamaliela a me kahi mau kumu kaulana e ae i ike ai no ia mea. I ka nana aku, ua haalele iho oia ia Ierusalema mamua aku o ke kaulia ana a ko kakou Haku ma ke kea; no ka mea, ina aole pela, alaila oia pu no kekahi mawaena o ka poe nana ia i kumakaia, a ina hoi ua komo iloko o kana mau palapala na mea e pili ana ia ulia. Me he la hoi, mahope iho o ka pau ana o kona noho ana ma ke kula, ua hoohala oia i kekahi mau makahiki ma kona kulanakauhale i hanau ai. Aka, he kanaka ake oi oia. Ua makemake nui oia e hookaulana iaia iho—e lilo oia kekahi hoa o ka aha lunakanawai nui o ka lahui, i rabana (kumu) paha, a i pani hakahaka hoi no Gamaliela ma ke ano he kumu nui—nolaila, mahope iho o kekahi manawa, hoi hou aku la ia i Ierusalema, a hoopaapaa iho la me Setepano, ka makamua o ke Karistiano i make mainoino; no ka mea, o ka poe i hoopaapaa pu ai me Setepano mai Kilikia mai kekahi o lakou, (Oihana 6:9). No ke koa o ka pono ma ko Setepano aoao, e olelo ana i ka mea a ka Uhane i hookomo mai ai iaia, ua pilipu iho la kona poe hoa paio. O ko Paulo akamai olelo a me kona ike, aole e hiki ke pane i ka Setepano mau olelo pale. Aka, i ka wa e nawaliwali ai ka noonoo, he mea mau o ka ikaika kino ka mea hope e kinai ai i ka hoa paio. I ka hahai ana mamuli o keia makima ino, "O ka hopena ka mea e hoaponoia'i," ua hoohana iho la lakou i na hoike hoopunipuni e hoike kue ai ia Setepano, a ua hoahewa ia iho la oia e hailukuia i ka pohaku. He mea aneane hiki ole ke manao, o ke kanaka i piha i ka manao pono e like la me Paulo, oia kekahi i komo pu ma ka hoohana ana i na hoike hoopunipuni; aka, ua akaka lea nae kona piha i ka manao i like pu me ko ka poe i upu e make o Setepano. E ae aku ana o Paulo i kona make ana, a nana no i malama i na kapa aahu o ka poe i hailuku iaia i ka pohaku, (Oihana 22:20).
          Oiai o Paulo e nana ana i ka hailukuia o Setepano i ka pohaku, aole loa i komo iloko ona ka manao, oia kekahi e hana ia mai ana pela, a no ia kumu hookahi hoi, (Oihana 14:19). Aole i pakele ko ke Akua poe kanaka i na haawina hoopai iloko o keia ola ana. Ua hoopunipuni aku o Iakoba i kona makuakane makapo; (Kin. 27), a ua hoopunipuni ino mai hoi kana poe keikikane iaia; (Kin. 37:32), a pela no hoi o Labana, (Kin. 29:23,23). He hewa kaumaha loa ka Davida i hana ai ma o Uria la, a he hoopai ano nui hoi ka i ili aku iaia, (2 Sam. 12:10, 11). Hoopai mai no ke Akua i ka hewa o kona poe kanaka me ka laau hahau, a i ko lakou hala hoi me ke kaula, Halelu 89:32).
          O keia pepehi ia'na o Setepano, aole i komo ka manao mihi ia Paulo, no ka mea, ua manao maoli no oia, he pono iaia e hana aku i na mea he nui e kue ai i ka inoa o Iesu o Nazareta; (Oihana 25:9), a no ka mea hoi, aole oia i ana i ka make ana o ka mea hookahi, ua hoomahuahuaia kona huhu i na poe Karistiano, a ua wela maoli no hoi oia i ka inaina no lakkou, e ha aku ana i na olelo hooweliweli a me ka luku ana, a me ka hoomaau ana, a hiki loa aku i na kulanakauhale o na aina e. Nolaila, ua kui aku la kona kaulana ma o a maanei ma ke ano he hoa no ka aha luna ninaninau, a ua loheia no hoi ma Damaseko kana mau hana ino i hana aku ai i na poe Karistiano ma Ierusalema, (Oihana 9:13).
          Ua lilo keia hoomaau ia'na, i mea e hoopuehu liilii ia ai na poe Karistiano mai Ierusalema aku, a i na aina o Iudea a me Samaria; a hele loa aku no kekahi poe o lakou i Poinika, Kupero a me Anetioka, e hai ana i ka olelo. Hele aku no lakou ma na wahi a pau e hai ana i ka olelo. Pela i lilo ai keia hoomaau ia mai i mea e hoopalahalaha koke ia ai ko Karisto aupuni.
          Aole e hiki ia kakou ke hoomaopopo i ka loihi o ka manawa o ko Paulo hoomaau ana. He pokole no, hookahi wale no makahiki a elua paha. O kana hooikaika hope loa ana e luku i ka ekalesia o Karisto, oia no ka hele ana i Damaseko ma ka mana o na palapala mai ke kahuna nui mai, e hoopaa a halihali aku i Ierusalema i na poe a pau i loaa iaia ma ua wahi nei, na kane a o na wahine paha, (Oihana 9:2).

KO PAULO HULI ANA.

          O Damaseko ke kulanakauhale kahiko loa ma ke ao nei; a he 130, a i ole, he 140 paha mile kona mamao mai Ierusalema aku ma ke kukulu hikina akau. No Damaseko ka Aberahama a-i-puupuu nui, oia o Eliegera, (Kin. 15:2). Ma ka wawae paha ko Paulo ma hele ana me kona mau hoa, a i ole maluna paha o ka lio, aole maopopo ia kakou. Mahope iho o ka hala ana o na la eha a elima paha, ua hookokoke aku la lakou i ke kulanakauhale, a he mea maopopo ma ia manawa, ua like no ko Paulo mau manao me ko ka liona, i ka wa e aneane ana e lele aku maluna o kana pio, anapu koke mai la kekahi malamalama mai ka lani mai a puni lakou i oi loa aku mamua o ka malamalama o ka la i ke awakea. Hina iho la lakou i ka lepo no ka makau. Pae mai la ka leo ia Paulo, aka, aole i hoomaopopo kona mau hoa. Kuhi paha lakou he hekili, e like me ke kuhihewa ana o ka poe i lohe ai i ka leo e kamailio ana ia Iesu, (Ioane 12:29). Lohe no o Paulo i ke kahea ana mai o ke Keiki a ke Akua iaia ma kona inoa Hebera, i ka i ana, "E Saulo, e Saulo, no ke aha la oe e hoomaau mai nei ia'u?" Ma ia manawa pu i ike aku ai oia ia Iesu, ka mea ana i hoomaau ai. I kana ninau ana aku, "Owai oe e ka Haku?"' eia ka mea i pane ia mai, "O Iesu no au o Nazareta, ka mea au e hoomaau mai nei." Alaila kauoha ia mai la oia e ala ae, no ka mea, e moe ana no oia ilalo ma ka lepo, a e komo aku iloko o ke kulanakauhale, malaila e hai ia mai ai iaia kana mea e hana ai. Aka, i ka wa i kaakaa ae ai kona mau maka, "aole e hiki iaia ke ike no ka nani o ia malamalama, (Oihana 22:11). Ua hoomakapo ia anei oia e ka malamalama, ka mea a kona mau hoa i ike ai? a i ole ia, no ka nani anei o ka ikea ana mai o ke Keiki a ke Akua, ke kumu o kona makapo ana?
          Ua hoohaahaa ia iho la o Paulo a nawaliwali loa. Na kona mau hoa i alakai iaia i kona komo ana iloko o ke kulanakauhale, aole oia i huli aku a hoopaa i na poe hahai mamuli o Iesu, a alakai aku ia lakou i Ierusalema; aka, e hookeai ana, a e pule ana, a e hoolilo ana hoi iaia iho, o kekahi haumana oi o ka ikaika no ka Haku Iesu. Ekolu la o kona noho makapo ana, me ka ai ole a me ka inu ole. Alaila ike iho la oia nona iho, oia ka oi aku o na poe hewa, (I Tim. 1:15), a aole io i kana mai kona ehaeha ana.
(Aole i pau.)

          HOOPOLOLEI.—O ka Ninau Helu i hoopuka ia ma ka LAHUI HAWAII o ka la 15 o Iulai i hoouna ia aku ai na Koloa e imi mai, ua hewa ka hopunaolelo (anawaena) "anapuni" o ka opu ka pololei ma ia wahi.
J. E. HART.

Hunahuna Mea Hou o Hanalei.

E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
          E oluolu oe e kakele ae i ka'u wahi puolo ma kahi kaawale o kou mau kolamu i ike mai ai na kini makamaka o kaua, mai ka la Puka o Kumukahi a ka Welona i Lehua.
          Eia ua wahi puolo la i kau-leo aku ai ia oe:—Ma ka Poaha Iulai la 29, ua noho ae la he makani iluna o kona wahi kahu, o ka inoa o ua wahi makani la o Opaemaneo; Eia ka mea i kapa ia ai kela inoa, ina e hoailona ana ua wahi makani nei i ka opae a maneo, alaila ua maikai, wahi a ua makani nei. Eia nae ua loaa iho la he wahine no Hanalei-uka o Pulawa ka inoa, ua loaa oia i ka mai, a ua kii ia mai ia ua wahi makani nei oia o Opaemaneo, a i ka hiki ana aku imua o ka mai, hana iho la no ma ka opae, a i ke ku ana ma kahi o ka hoounauna, lalau ae la ka waha o ua wahi Opaemaneo nei, i make ia Keawe, he akua ia, a o ke kahu oia wahi makani o Moanalua, mamuli o ka ike a kahi Opaemaneo i make iaia.
          Ea, ike no hoi ua hoopunipuni ou e Kauai o Mano (Opaemaneo,) aole paha i ke kanana ka make, aia no ia i ke Akua ma ka Lani, aole paha ia oe e Opaemaneo. Ekolu mau kahuna Hawaii i lapaau iho, aole ola iki o ua wahine la, a ma ka la 1 iho nei o keia Augate, ua hoi aku la aia i ka opu ana ole o ka honua; a o ua poe kahuna la, uuu iho la i ka lau wauke, ka ua mea o ka hooio i ke ola. Ua lohe ae au e hoopii ana ka mea nana ua wahine la, hoiho a ma ke poo o kahi Opaemaneo, a i ole ia o kahi Keawe, a i ole ia o kahi Hanale, maluhau.
          Pau ole no hoi ka naaupo o Hawaii nei, eia no ka ke malama nei. He mau ia. Me ke aloha i ka L. Hooponopono a me na Keiki Ulele-hua Kepau o ka L. HAWAII.
G . B. KAUALOKU.
Halelea, Au g. 3, 1875.

HANAU.

Iune 2.—Ma Kaunakakai. Molokai, hanau o Pukila w., na Naailau k. me Kalama w.  Iulai 1, ma ia wahi no hanau o Kapeaha k., na Wiliama k. me Kuloloia w.  Iulai 29, hanau o Mele w. na Maunu k. me Wahiawa w.  No ia wahi hookahi no K. M.
Au g. 6—Ma Kaumakapili, hanau he keikikane na Apo (Pake) me Hinihini (w)

MAKE.

Ape rila 2.—Ma Waialala, Kalae, Molokai, make o Mele Kapau w.
Iune 6.—Ma Kawaikapu, Molokai, make o Kapahu w.
Iune 10.—Ma Puuohoku, Moakea, Molokai, make o Aa k.
Iulai 2.—Ma Kaunakakai, Molokai, make o Kahinu w.  Iulai 10, ma ia wahi no, make o Kapae w.
Iulai 15.—Ma Kawaikapu, Molokai, make o Mahoe w.
Iulai 18.—Ma Kawela, Molokai, make o Mere. w.

LEWE RS & DICKSON
(O LUI MA.)

MEA KUAI PAPA A LAKO KUKULU HALE o na ano a pau.
AIA MA KE
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
Pani Puka,
Puka Aniani,
Olepelepe,
Laka,
Ami Liilii,
Ami Loloa, & c.
PENA o na ano a pau,
Aila Pena,
Vaniki, &c.
NA BALAKI me PUNA
NA PEPA HALE me na LIPINE HALE.
O na mea a pau maluna ae, e kaui makepono loa
14]   ia aku no ke DALA KUIKE.  [1y

S. B. DOLE.

          LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hakolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a me ka olelo Beritania.  29 6m.