Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 34, 19 August 1875 — Page 1

Page PDF (1010.33 KB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
HOL Y BIBLE
BUKE I.}  HONOLULU, POAHA, AUGATE 19, 1875.  {HELU 34.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

          He pepa i hoopukaia i kela me keia he bedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
          HOOKAHI DALA ka uku no ka pepa no ka makahiki hookahi. Hapa makahiki, Hapalua.
          E hoouna mai i na le ta no KA LAHUI HAWAII ia H. H. Paleka, Honolulu, Oahu.

[NO KA LAHUI HAWAII.]
O VER THERE.
Son gs of Salvation, p. 180.

1 He home maikai ma o ae,
Ma ka muliwai lai o ke ao,
Kahi paa mau o ka poe maemae
Me ka lole aiai o lakou.
R ep—Mao ae—mao ae—
He home maikai mao ae,
Mao ae—mao ae—mao ae—
He home maikai mao ae.
2 Mao ae na hoahanau,
Puka e no lakou mamua'e;
Mele e i na mele mao,
Ma ka home paa mau mao ae.
R ep.—Mao ae—mao ae—
Mao ae na hoahanau, & c.
3 Ilaila Ie su mao ae.
Me na kini pu o'u ke maha'e.
A iini no au e pii ae
I ka aina maikai mao ae.
R ep.—Mao ae—mao ae—
Ilaila Ie su mao ae, &c.
4 Kuu home no ia mao ae,
A ke hoea mai la ano,
A malaila na kini maikai
Ke kiai a kakali no'u.
R ep.—Mao ae—mao ae—
Kuu home no ia mao ae, & c.
5 A hiki ia home maikai,
Ma ka muliwai lai o ke ao
Maha au, a e pau loa ae
Koonei ino, a malu a mau.
R ep.—Mao ae—mao ae—
A hiki ia home maikai, &c.
HAWAII.

HE MOOLELO KAAO
NO KE
KEIKI ALII NIEDA!
KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA
MAKUAKANE
A ME KE PIO ANA O KE
KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA!
He Nanea no na Au i Hala.—Helu 7.

          HAAWI mai la o Nieda i kona lima pumehana i kona koolua, a me na kapuai mama i nalo aku ai. E like me ka mea i hai ia mai iaia pela no i hoea mai ai. E wawalo ana na leo ano e ma o a maanei a puni na wahi a pau; ike aku la kona mau maka i na mea kupaianaha i piha me ka weliweli, aka, e like me ka paa o kona manao, pela no kona mau kapuai. Hele aku la keia a komo iloko o ka ipuka o ka rumi nui, alawa koke aku la keia a puni, a ike aku la i ke kii i hai ia mai iaia nei. I ko ia nei hoomaopopo ana aku he keu keia o ke kii ano e. Ua like ka nui me ke kino ola maoli o ke kanaka, o ke ano o ke kii, me he la he kanaka alii, e pipio ana na hulu manu ma o a maanei o kona papale, he pahikaua nani ma kona aoao, a ua kinohinohi ia kona aahu me na wai hooluu. Ku iki iho la keia me ka nalu iho iloko ona, "Auwe ke kupanaha, pehea la ka loaa ana, a no hea mai hoi keia kii kanaka hanohano ano alii, i kau ai kona kii nani iloko o ka hale alii kupua o keia mau luahine?" "Iloko o kekahi po pouli i aihue ia mai ai e a'u, a ina oe e hoomau aku i kou hele ana imua, o oe kekahi, ano e aihue ia ai!" Poha mai la keia leo mahope pono oia nei, me ke ano kalakala, a me ka hikiwawe keia i lele aku ai imua, me ka makaukau e huli mai a paio aku i ka mea nona ka leo, aka, mamua o kona huli ana, ua hoomanao koke ae la ia i ke kauoha paa i waiho ia mai iaia, a huli pono hou aku la. "Ina aole au i hoohiki e hoolohe i kela kauoha, ina ano e nele ai kou kino i ke poo ole, e na hohe wale nona ia leo ano kupapau," wahi a Nieda me ka leo mama.
          "E halawai ana oe me kou hopena, ano! ano! ke huli ole mai oe a hoomaikai mai i ka mea nona ka papahele au e hehi hookano nei," wahi a ka leo.
          Hoholo ae la ka lia a puni ko Nieda kino, okakala ae la kona lauoho, a he mea kaumaha kana i ike a kaalo ana kekahi kanaka me na pono kaua ma kona aoao a nalo aku la. Huki ino ae la keia i kana wahi pahi me ka hae o ka manao e alualu aku, aka, kau hou aku la nae kona mau maka maluna o ke kii, a hoi hou mai la kona manao inaina, a hoomanao hou ae la ia i kona kulana a me kana mea e hana ai ia manawa.
          Nihi malie aku la keia me ka mama o ka hanu ana, kikoo aku la me ke akahele loa i kahi kaula kuaina maluna ae o ua kii nei, a iloko o ka meha o na mea a pau, ua hoohikilele ia ae la ko ia nei hauli i ka lalau ana iho o ua kii nei i kana pahi me ke ano e huki ae a e uhau mai iaia nei. No keia mea, ua hoihoi hou mai la keia i kona lima, a haka pono aku la kona mau maka i ke ano o na hana kupanaha a keia kii. "He kii ka nanaina, aka he kanaka ola maoli na hana," wahi a Nieda iloko iho ona.
          "O ko make ia!" wahi a ka leo.
          "Pehea la i lohe ai ka mea nona keia leo," wahi hou no a Nieda iloko iho ona.
          "Ma ka mana o'u e make ai," wahi a ka leo.
          "Ina he make ko'u, alaila, e haawi mai a e lawe no au ano." Me keia mau mapuna olelo o Nieda i lalau aku ai i kahi kuaina a huki mai la. I ko ia nei manawa i huki mai ai i ke kuaina, ia manawa koke no i haule iho ai ke kii, a e like me ke kiai a ke kanaka ili-uiaula, he wahine nani opio ka ia nei i ike aku. E kowelo ana kona lauoho nani uliuli i ka papahele uliuli maikai kona mau onohi maka, a me he la he mau pua rose ma kona mau papalina, a ku mai la oia imua oia nei me kona kino kilakila.
          "He oiaio he wahine ui keia i haawi ia mai nei i mea e hoopoino i ko'u ola, aka, ua kuhihewa lakou, no ka mea, hookahi wale no wahine e ae ai au e hoomauna i ko'u ola, a aole no hoi ia he wahine, aka, o ko'u makuahine anela no," me keia mau hopunaolelo iloko iho o Nieda i haawi aku ai ia i ke aloha i ka malihini.
          "E ka wahine ui au i ike ai mamua, aloha oe," wahi a Nieda.
          "Me ko'u puuwai a pau, aloha oe e ke kanaka opio maikai. E ae mai anei kou ia'u e mahaoi aku ma ka ninau ana aku ia oe, mahea mai oe, heaha kau huakai, a owai hoi kou inoa? Aka, e like me ke ano mau o na kamaaina, ke hoomaopopo aku nei au ua ane hakahaka kou houpo, a nolaila, e hoomaha iki oe, e lawe aku i ka mea i loaa koke ia'u ano, e ai me ka makemake," haawi koke mai la ua kaikamahine nei i ka hua piku me ke ano maalea o na kamailio ana.
          "E hoomaikai ia kou lokomaikai," wahi a Nieda. "Aole no au i hakahaka loa, aka, mamuli o kou lokomaikai, ke lawe nei au i kau makana. No kau mau ninau e hai aku no au ano. O Nieda ko'u inoa, ma ka ipuka mawaho loa ko'u ala i hele mai nei, a e imi ana au i ke ala e hiki aku ai i kahi o ke kupua Madusa."
          "Auwe oe! ua piha koke au ano i ka minamina nou, oiai, o ke ala keia e loaa ole ai ia oe, ua hala mai nei ia oe ka ipuka oia ala iwaho loa, a o ke ala keia o ka make. He mea pono paha ia oe ke paina koke a hoi hou aku," wahi a ka wahine kiai.
         
I ka ike ana o Nieda, ua hoomaka kela e hoowalewale mai iaia, ia manawa keia i kuupau aku ai me na olelo hoonanea, e hai aku ana i ke ano o kana huakai iloko o ka ululaau, a me kona hui ana me Babela, a i ko ia nei ike ana i ke ano nanea loa o ua kaikamahine nei, o ko ia nei hoolei aku la no ia me ka ikaika i ka hua piku a haule aku la ma kela aoao o ka ipuka.
          Iloko o ka manawa pokole, ua holo aku la ua kiai nei, a lele koke aku la keia a huki mai la i ke pani o ka holowaa, lalau iho la i ka ole, a me ka ikaika i papa aku ai ka leo, a hele wawalo aku la mao a maanei o ke ana. Ike aku la keia e like me ka mea i haiia mai iaia nei, panee ia mai la he alapii, a o ko ia nei pii aku la no ia a haule aku la ma kela huli.
          "Eia hou! eia hou!"
          "E hoolei aku iloko o ka ipuhao wai wela!"
          "E oki ae i kona poo!"
          "E ku ano! a e paio mai!"
          O neia mau ano hauwalaau ka ia nei e lohe, aole nae he ike kino kanaka aku. Hele wiwo ole mai la no nae keia me ka huli ole o kona poo ma o a maanei, a hiki ana i ka lua o ka ipuka, kau ae la i ka ole i kona waha, a puhi ae la me ka ikaika, ike aku la no keia i ke alapii, a pii aku la no a iho ma kela aoao. Pela no ko ia nei hele ana a hiki i ke ono o na ipuka, a ilaila hoomaha iki keia. Oiai, i ko ia nei hoea ana ilaila, ike koke aku la no keia i ka moe i haiia mai ai iaia. Miki aku la keia me ka eleu, a moe iho la e like me ke kuhikuhi.
          Aole no i liuliu o Nieda maluna o kona moe hooluolu, oiai hoi oia a nanea ana i ka lehulehu o na mea kupanaha ana i ike, aia hoi, ua hoohikileleia ae la kona hauli e ka leo haalulu ano hekili, a hoomanao ae la keia o ka hiki mai koe o ka pilikua kiai o ia ipuka.
          "Ha! ha!" wahi a ua kiai nei, "ke hanu nei au i ke koko o kekahi malihini, ina he malihini ua make, a ina paha he malihini e ola ana, i palaoa kona mau au, a o kona akemama me ka puuwai i supa no ko'u aina awakea."
          Hoowaka malu ae la Nieda i kona mau maka a i kona manawa i ike aku ai, he mea e ka weliweli. Hoomanao ae la ia i kona makuahine me kona hoahele.
          "Nani ka pomaikai nui," wahi a ua pilikua nei, "nelunelu a puipui maikai kona kino, aole hoi i aoo loa aohe no hoi i opiopio loa."
          Lalau iho la na lima nunui o ua pilikua nei iaia nei me ke ano olioli, hapai malie ae la, a lawe aku la iaia nei. Ia wa o Nieda i alawa iki iho ai ma ka aoao akau, ike koke iho la no i ka pahi, a e like me ka popoki, pela ka hikiwawe o ko ia nei lima ka lalau ana iho, a iloko o ka manawa pokole loa e kaanini ana ua pilikua nei i ka papahele. Ua lilo mai la ka huihui ki iaia nei, a e hele ana keia ma kana huakai.
(Aole i pau.)

MAKE O KAEO KEKUAIWAHIA.

"Ia uina ai lelehauli e ka manawa,
Lele pioe loko i ko aloha,
Aloha mai nei hele a hiikua,
Hoi lunaau ka maka i Hanakewa,
I ka wawa o ka pihe molulolea,
Hokuku kuu manao iluna ilalo,
Pihoihoi kuu manawa ia oe,
Hapuku wale ana au o ko aloha—e,
Aloha—aloha—oe—aloha—e."
          He mamo alii kiekie o Kaeo Kekuaiwahia ma kona makuwahine; a he kulana alii iho ma kona makuakane. He iwikuamoo he kuakahili no ka Moi Kauikeaouli. Penei kahi moolelo kuauhau pokole:
          O ka Moi Kalaniopuu noho ia Mulehu, hanau o Manoua, noho i ka Moi Kiwalao me Kalaihopu o Kaaimalolo, noho ia Kekuaiwahia o Kaeo.
          O ke Kuaiwahia ke keiki a Kameeiamoku me Kauhilanahonua ke kaikamahine a Kalelemauli me Haae, ke keiki a Kepoo me Kauauanuiamahi.
          Ua hanau ia o Kaeo Kekuaiwahia ma Kaaipuhi, Kailua, Hawaii, i ka M. H. 1801. I ka 1815, ua hoouna ia e ao i ka palapala ma na aina e, e Kalaimoku me Kamehameha, a na Kapena Miki ke kaikuaana o Keoni Miki i lawe. Aka, ua poho ia lawe ana. I ka hoi ana mai na aina Kahiki mai, ua make o Kamehameha i ka M. H. 1819. Ua paa ia Kaumualii ka Moi o Kauai, no ka mea, o kona kaikuahine o Kaahumanu opio ka wahine a Kaumualii. I ka ike ana o ka Moi Liholiho me Kaumualii i Waimea, Kauai, Iulai i ka M. H. 1821. Ua hoihoi ia mai i Oahu nei.
          A pela ka noho ana o na 'lii a hiki i ka wa neoneo o na 'Lii me ka Lahui; a make iho la Kaeokulani.
S. M. K. KAUAKAHIAKAHAOLA.