Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 35, 26 August 1875 — Page 1

Page PDF (1.03 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
HOL Y BIBLE
BUKE I.}  HONOLULU, POAHA, AUGATE 26, 1875.  {HELU 35.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

          He pepa i hoopukaia i kela me keia he bedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
          HOOKAHI DALA ka uku no ka pepa no ka makahiki hookahi. Hapa makahiki, Hapalua.
          E hoouna mai i na le ta no KA LAHUI HAWAII ia H. H. Paleka, Honolulu, Oahu.

[NO KA LAHUI HAWAII.]
Ka hele ana ma ka manaoio.

1 Poha ka lama a olinolino,
Ku ae a nauwe, a hauoli ae,
Kau mai ka malu, a malu ke kino,
Mele ko luna, a mele koonei.
2 Nou ka makani, a pa mai ka ino,
Pii ae na nalu, a ooloku,
Lulu ko loko, kalae, a malino,
A palanea ke launa Ie su.
3 Kokua Ie su, ka mea aloha,
Nona ke ola, ka waiwai a pau,
A ma ona la ka hauoli ana,
Oia ke hoa ke hookahi au.
4 Kau mai na aka, poha nae ka lama,
Lama alohi ma o a ma o,
Ma ka po ana, a kulu aumoe,
Ma ke alaula, a hee ae ka po.
5 Malu mau au la i kona ikaika;
Pihoihoi anei a makau,
Paa kona lima, a puliki mai la,
Pii ae iluna, hoopiipii a mau.
6 Ie su ka Luna, ka pukaua paa la,
Kaawale aku na ino huhu;
Kau i ka bana, e ku a e nauwe,
Nana e pale na koa o ka po.
7 Ie su ka mana, ia oe kuu paulele,
Ie su ka maha, ia oe e maha'i,
Ie su ka mane, ia oe kuu maona,
Ie su ke ola, ia oe e ola'i.
8 Hee ae na aka e kaalewa ana,
Malamalama a mau maluna'e;
Nee ae na puu la e alo mai ana,
Hoea mai la ka home maikai.
HAWAII.

HE MOOLELO KAAO
NO KE
KEIKI ALII NIEDA!
KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA
MAKUAKANE
A ME KE PIO ANA O KE
KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA!
He Nanea no na Au i Hala.—Helu 8.

          Haalele mai la o Nieda i ka Pilikua mahope nei, e waiho ana iluna o ka papahele, ua paa kona hanu mamuli o ka oi o kana pahi ponoi. Hele aku la keia me ka piha o na manaolana no ka lanakila o kana huakai, a oiai keia e auau ana, lohe aku la kona pepeiao i kekahi leo ano ehaeha i ka poha ana mai i ko ia nei pepeiao.
          "E ke kanaka ui opio! ka mea hoi i ike ole i neia mea he inea, ke noi haahaa aku nei keia luahine poohina i kou lokomaikai, ke aloha hoi i kuni ia iloko o kou puuwai, mai ka puhaka mai o kou makuahine maikai, e hii mai oe ia'u a e hoopakele ae mai na inea o keia lua mimilo ehaeha."
          Hoholo ae la ke anu maeele a puni ko ia nei kino, e hoolauwili ana i ko ia nei puuwai me ke aloha, "'ae' wahi ana, lele aku la keia me ka manao e hooko i na koni ana a kona puuwai, aka, pale hou ia mai la nae e ka noonoo ana'e i na kauoha a Badioza. "Ke hui pu aku nei au me oe e ka makuahine iloko o kou mau ehaeha, aka, ua hiki ole ia'u ke kokua aku," wahi a Nieda.
          "Ua aihue ia mai ko makuahine, a eia oia ke noho nei he paahao kauwa kuapaa ma keia wahi, a aole i komo iloko o kou mau aa ka ikaika, a ua nele loa hoi kou puuwai i ka manao koa e hele mai a e hoao e hoolanakila iaia," wahi a kekahi leo kane ano kuoo.
          "E hele oe pela e ka holoholona nona kela leo hanehane i piha me na hoike ana o ka wiwo wale," wahi a Nieda.
          "He mea hiki wale no ia oe ke kapa wale mai ia'u me na inoa oia ano, aole au e lawelawe aku ia oe, no ka mea, eia malalo o ko'u mana kou makuahine, a aia wale no a hoao oe e kii mai, alaila, e kau aku no au i na haawina like maluna ou," wahi a ka leo.
          "Ma o ka mana o na Lani, a mamuli hoi o ke kono ana a ke aloha o ko'u makua, ina oe e kamailio hou mai e na hohe wale, e halawai koke ana oe me ka oi o kuu makakila," wahi a Nieda, me ka makaukau e huli ae a e paio aku, aka, aole i pane hou mai ua leo nei.
         
I ka pau ana o ka ia nei kamailio ana, lohe aku la ia i ka nehe o ka hele ana a kekahi mea, a i ko ia nei huli pono ana ae, ike aku la ia i kekahi kaikamahine opiopio ui, ua hou ia kona pu-ai me ka pahi, a e alakai ia ae ana e kekahi mau kanaka nunui, me kona mau lima i pea ia ma ke kua.
          Ku iho la o Nieda me ke ano haalulu, a hoomaka mai la ka pii ana o ka wela inaina i awili pu ia me ke aloha mainoino no kela kaikamahine. Haka pono mai la na maka o na kanaka me ka hulili ano ahi la, e pipi ana ka huahua ma ko laua waha, me ke kaumaha o ko laua mau kapuai wawae.
          O ke kaikamahine hoi, kau mai la kona mau maka ano aloha i piha me na hoike ana a ke kaumaha luuluu, e kulu makawalu ana na waimaka ma kona mau papalina, a pane mai la.
          "E ae ana no anei oe e ke kanaka ui e hoomainoino ia kou kaikuahine e keia mau kanaka nunui aloha ole a lima nui? E nana mai a e hoomaopopo i ke ano o ko'u kulana ano; ke kahe nei ke koko makamae o ko'u mau aa, ke uhauha ia nei na waimaka mamuli o keia hana pepehi kanaka, a iloko o ka'u mau koi ikaika ana ia laua e hookuu mai ia'u, ua kuli loa ko laua mau pepeiao i ka'u mau noi," wahi a ke kaikamahine.
          Ke naka nei ko Nieda kino mai luna a lalo, me ka makaukau e hahau ae i na poo o keia mau kanaka a kaawale, aka, kali iki iho la ia me ka hoomanawanui, a pane aku la.
          "E ke kaikamahine aloha, he malihini kou mau helehelena i ko'u ike, aka, o ke aloha ua kamaaina koke ia iloko o ko'u puuwai ano. He makemake loa wau ano e haawi aku i ke kokua e like me ka hiki ia'u, aka, me he la, he mea makehewa loa ia'u ka paio ana aku me keia mau kanaka kiu nunui a ano ikaika no hoi, no ka mea, he mea maopopo, i ko'u wa e hoao ai e paio aku ia laua, o ka manawa no ia o'u e haule pu ai iloko o ka pilikia. He mea pono paha e noi aku au i ka oluolu o ko laua puuwai e hookuu ae ia oe, anoai paha o komo iho ke aloha nou, a hookuu ae," wahi a Nieda.
          "E hele aku, he au ko ka manawa, a aole e uhauha wale ia maanei mahope o na kamailio lapuwale wale ana. E hai mua aku no nae maua ia oe e ke kanaka opio, aole oe i hanau ia me ka ikaika kupono no ka paio ana mai ia maua. E hele oe pela e keia hupo akena, aole oe i makemake ia maanei," wahi a na kanaka.
          Lalau ikaika iho la laua i ke kaikamahine ui ma kona mau poohiwi a kulakulai aku la. Alawa hou mai la na maka o ua kaikamahine nei ia ia nei i piha me na waimaka, a hoike mai la i na ano o ke noi maoli mai ia ia nei e haawi koke aku i ke kokua, a huli hou aku la me ka pane ana mai:
          "Aloha oe e ke kaikunane, ke ku lanakila mai la oe me ka nana maka mai i ka hana hoomainoino a keia mau kanaka ia'u, ka mea hoi i hana ia mai e na Lani me ka nele i ka ikaika kupono no ke pale ana'ku i na pilikia o keia ano. Oia iho la no hoi paha, nani no hoi ia ua nana-maka mai la no hoi oe, ka mea i uwe maoli ia'ku nei e haawi mai i ke kokua, nolaila, ke noi ae nei au i ka lokomaikai o na Lani e nana aloha mai ia'u, a i komo au iloko o ka poino, alaila, e hoomanao ae ana au i kou nanamaka a aloha ole. E hoopomaikai ia kau huakai, a o ke aloha ka maikai, e lawe aku oe ia mai a'u aku," wahi a ua kaikamahine nei.
          Aole i pau loa kana kamailio ana, ua kulai ia iho la ia i lalo, a hehi aku la kekahi o na kanaka iaia ma kona umauma oiai oia e waiho ana i lalo, a uwe ae la ia me ka leo hookaumaha, a pane hou mai la ia ianei:
          "E aloha aku i o'u makua, na kunane, na kuaana, na kaikaina a me na makamaka a pau, e haawi pu aku i ka malamalama me ka pumehana o na kukuna o ka la i ko'u mau kanaenae aloha ana, a e hai aku i ka moolelo o ke kaikamahine au i nanamaka ai e kela opio," wahi a ua kaikamahine nei.
          Iloko o ka manawa a ua kaikamahine nei e kamailio ana, e ku aku ana o Nieda me ke ano kuoo o kona mau helehelena, aka iloko o ia kuoo, ua eha aku la kona puuwai i kela mau leo ehaeha, a pipii ae la ka ula ma kona mau papalina mohaha, kuku mai la na lihilihi o kona mau maka uliuli, haalulu ae la kona kino holookoa, a hoomaka ka pana ikaika ana o kona puuwai, helelei mai la na waimaka, a me ka leo kalakala oia i pane ae ai:
          "I poino au ano, alaila, e poino ana au mamuli o ka haawina hiki ole i ke kanaka ke kapae ae, oiai o ka make ana o ke kanaka no ke ola o kekahi wahine, he make hanohano ana ia, a nolaila, ma o ka inoa o na Lani, e make au mamuli ou e ka wahine i hoomainoino ia, a na ka hopena e nana ia ia iho."
          Me keia mau hopuna oIlelo o Nieda i lalau iho ai i kana pahi a e like me ka liona hihiu o ka waoakua, pela oia i lele mai ai a hoomoe mai la i ka oi o kana pahi maluna o ke poo o kekahi o na kanaka nunui, aka, mamua o ka pa ana o ka ia nei pahi ma kahi i manao ia, ua pa e mai la keia i ke kookoo a ke kaikamahine maalea, a haule iho la keia i ka honua me ke poniuniu, a komo mai la ka manao iloko ona no ka hoea ana mai o ka hopena, a pau kona ike ana i kona makua me kona hoa'loha o ka ululaau.
(Aole i pau.)

          Ma ke ahiahi Poaono iho nei ua ike ia kekahi mea ano hoohikilele manao i ku i ka weliweli i ike ole ia paha maloko iho nei o ke kulanakauhale. I ka hora 5, oiai, na kaa lealea, na kanaka maluna o na lio a me ka lehulehu e huikau ana ma ke Alanui Nuuanu, aia hoi, ua lohe ia'ku la ke pohapoha o na kapuai o kekahi lio mauka mai, a i ka huli ana ae o na maka o ka lehulehu e ike i ke ano o keia lio e holo nui mai nei iwaena o keia huikau, ua ike koke ia'ku la he lio eleele a me kekahi wahi keiki ilikeokeo uuku nona paha na makahiki i hiki aku i ka 7, e holo nui mai ana me ka ikaika a pau. E uhu ana ka lio, a ua hiki ole i ke keiki ke paa mai iaia. Nihinihi wale ae la no kona hala ana i ka hookui me na kaa, kaalo wale ae la no hoi na kanaka hololio, pa lihi aku la ka lio o kekahi manuwa a haule aku la ia i ka honua, aka, o kahi keiki ke kau ala no maluna o ka noho o kona lio, a ke kuu pau 'la no ka lio i ka uhu me ka ikaika. Hala mai la na uluaoa o Kanekina, pakela na huikau iho o ka Makeke kuai i'a, huli ae la i ke kihi o Alanui Moiwahine, holo ma ia alanui a kaha ma ke alanui o Kimo Pelekane, a lele aku la a puka ma ka aoao o ka puka uuku o ka aoao makai, a paa ma Ainahou; i ka loaa ana aku i ka lehulehu e alualu ana mahope, e kai mai ana kahi uuku iki i ka holoholona, aohe nae ona wahi i poino, a ua hele ka lio a auau i ka hou me ka pau o ke aho. I ko makou ike mua ana iaia ma ke Alanui Nuunu, ua komo koke mai la ka manao anunau o ke aloha huihui no kela opio uuku, me ka hopohopo i ka hookui aku o kela holoholona hihiu me kekahi mea, a poino aku oia; aka, i ka ike alua ana aku ma ke Alanui Papu e huli hoi mai ana me ka poino ole, mao ae la na manao ano poluluhi kaumaha, a me he la ua komo mai la he puuwai hou iloko o makou, a hoomanao ae la, "E hoomaikai ia ka Makua Mana Loa," ma o kona hoopakele ana i kela keiki mai ka poino i manao ia e ka poe a pau i ike, e hala ole ana.

          Ma ke ahiahi Poaono aku nei i hala, ua puhi ae ka poe Puhi Ohe o ka manuwa Beritania Repulse, ma ke kahua o ka Hotele Hawaii.