Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 36, 2 September 1875 — Page 1
KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono.
BUKE I.} HONOLULU, POAHA, SEPATEMABA 2, 1875. {HELU 36.
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu, aole noonoo ino."
HOOKAHI DALA ka uku no ka pepa no ka makahiki hookahi. Hapa makahiki, Hapalua.
E hoouna mai i na leta no KA LAHUI HAWAII ia H. H. Paleka, Honolulu, Oahu.
[NO KA LAHUI HAWAII.]
Leo—O ver the River.
Songs of Grace and Glory , p. 57.
1 Ma ke ao lani ka hea mai,
Hea mai, hea mai,
Na hoaaloha e hele ae,
A hui pu me lakou.
Ma ke ao lani ka lai,
Aia malaila na hoa maikai,
Hinu na lole a aiai ae,
A oli pu me Iesu.
2 Ma ke ao lani ke mele mai,
Mele mai, mele mai,
A ku me na lira a kani ae,
A kupinai oli ae.
Ku a hookani la no Iesu,
Kona aloha i ko ke ao,
Ole ia mele mai o a o,
A kani a mau loa'e.
3 Ma ke ao lani ke kali no'u,
Kali no'u, kali no'u,
Ke hea mai ia'u la a paipai pu,
E imi, a kupaa mau.
Paa na mea kaua a kaua no,
Launa maikai me ka Uhane mau,
Naue ke pa la na ua huhu,
I ka home aulii mao.
4 Ma ke ao lani ke naue au,
Naue au, naue au,
Iluna i kahi hoomaha mau,
Ke ae ia au e Iesu.
Ilaila no au la e mele mau,
Mele ia mele lai no Iesu,
Mele hauoli a hui pu,
Me ia poe maemae ma ke ao.
HAWAII.
HE MOOLELO KAAO
NO KE
KEIKI ALII NIEDA!
KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE KE ALII KA MOI LABODA!
A ME KE PIO ANA O KE KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA!
He Nanea no na Au i Hala.—Helu 9.
WAIHO iho la o Nie da i ka honua me ke ano make, a nalo aku la hoi ka wahine maalea. Lalau iho la kekahi o na kanaka nunui iaia a kau aela ma kona kua, a hoomaka aku la e kaikai ia ia, me ka mino aka maluna o kona papalina. Aole nae i liuliu kana huakai, puoho ae la o Nieda, a ike iho la ia i ke ano pilikia o kona kulana, kupu mai la na manao ano e, hoholo ae la na hoomanao ana a puni kona noonoo no na olelo ao a kona hoa'loha, aka, ua hala ka manawa, o ka lawe ia keia ona a hoopaa ia iloko o ka lua paahao, a hui pu aku me ka lehulehu i paa mua.
"E Babela," wahi ana iloko iho o kona puuwai, "ina he wahi ikaika koe iloko o kou poho lima, ke noi ae nei au e malama oe ia ikaika no ke kau ana aku i ka hoopai maluna o ka Moi opu ino, nana wau i hoouna mai."
"E lana ka manao," wahi a kekahi leo hawanawana i ko ia nei pepeiao, "mai haalele i na manaolana e kuu haku alii, eia no o Babela ma kou aoao i keia manawa, a eia hoi ke ala o ka lanakila mamua o Nieda ke alii."
Huli ae la keia e alawa ana kona mau maka mao a maanei, aole nae he ike aku i kona hoa'loha. "E Babela, ka puuwai aloha a'u e iini mau ai mai ko kaua hui mua ana, he oiaio anei, a he hoowalewale hou no anei?" wahi a Nieda iloko iho ona.
"Ma ka mana o na Lani, o Nieda no keia, ano e puhi oe i ka o-le, a mai wiwo, ano, a mai lohi!" wahi a ka hawanawana.
Lalau iho la o Nieda me ka lima hiki wawe i ka o-le, a mamua o ka hiki ana i ke kanaka nunui ke pale ae mai kona lima ae, ua kau ae la i ko ia nei waha, a e hele ana ka leo wawalo mao a maanei.
Iloko o ka manawa pokole, ua hookuu ae la ua kanaka nunui nei ia Nieda, a e kukuli mai ana oia imua oia nei, me ka naka haalulu o kona kino.
"Ma ka inoa o Babela, e make oe ano," wahi a Nieda, a me ka ikaika nui oia i uhau mai ai i kana pahi, a kaawale ae la kona poo mai ke kino ae.
"Auwe! e ke alii ka haku opio," wahi a kekahi leo, "ma ke aloha i komo iloko o kou puuwai, e ola wau, a lohe oe i ko'u moolelo."
Huli ae la o Nieda e alawa ana ma na wahi a pau me kona mau maka weli, aole nae he ike kanaka ia aku. "E huna oe e ke kino nona ka leo, o haule auanei ka oi o kuu pahi maluna ou, a mahele pu oe me keia kanaka i ka hoopai like."
"E ola au, a owau kou alakai hoolohe a hiki i kahi o na luahine, kahi hoi au e imi nei," wahi a ka leo.
"E hoike mai ano, a e alakai aku ia'u malaila, a ke hoohiki nei au, e ola oe," wahi a Nieda.
Ia manawa pokole no i oili mai ai ke kaikamahine ui haalele, a i ko ia nei ike ana aku, lalau iho la ia i kana pahi me ka manao e hana aku, aka paa hou mai la kona lima i ka hoomanao ana ae, ua ae mai oia nei e alakai aku i kahi o na luahine.
"Aole no kou wahine ana ko'u kumu e hoopakele ai ia oe, e ka wahine maalea, puuwai eleele, aka, he makehewa ke kamailio ana no ia mea, ano e alakai aku ia'u, a ina oe e hooko ole i kau olelo, alaila, ke hai paa aku nei au ia oe, e lilo ana oe i pio na Nieda."
"E hahai mai mahope o'u, a e hiki ana oe ilaila," wahi a ke kaikamahine.
Kaha aku la ia ma ke alanui ololi e waiho mai ana mamua pono, a ukali aku la no hoi keia mahope o kona mau kapuai wawae. Hele aku la kela me ka mama loa, me ka huli ole mai o kona mau maka i hope nei a hiki i kekahi puka nui, ku iho la.
Peahi mai la kona lima iaia nei me ke ano pihoihoi, a i ko ia nei kokoke ana aku, hawanawana mai la ua kaikamahine nei, i ka i ana mai, "ano, eia oe mawaho pono o ka ipuka o na luahine, a me kela ki onohi eleele e paa la ma kou puhaka e hemo ai keia ipuka, e wehe aku oe, a e komo aku, a e huli hoi au ma ke ala a kaua i hele mai ai."
Aole i pau na huaolelo a ua kaikamahine nei, ua hemo aku la ka ipuka ia Nieda, a nalo koke aku la no hoi kona koolua.
I ko Nieda nana aku, he mea e ka nani o keia keena, e kau ana na kii nani i hooluu ia me ka wai gula, a i kinohinohi ia hoi me na onohi momi, a maluna o kekahi moe nani loa, ua hooluu ia me na wai hooluu o kela ano keia ano, a pela no hoi na aahu moe, a e hiamoe ana na luahine me ka paulehia loa ia. E like me ka Babela kuhikuhi, pela no keia i ike aku ai i kekahi o lakou e huli ana ke alo iluna, a hoomaopopo koke aku la no hoi keia i ka onohi iloko o kona maka. Ku iki iho la keia malaila, e hoohialaai ana kona mau noonoo ana i ka nani lua ole o keia keena, a komo mai la kahi manao iloko ona me ka hoohihi.
"Owai la hoi ka mea i komo ka moeuhane ana, eia ka malalo iho o ka ili honua, he mau mile hoi ka loa o ke ala, e loaa ana keia nani kamahao. Owai la hoi ka mea e kupu ole ana ka manao e hele ma keia huakai ina ia e ike he nani ma keia wahi o kela a me keia ano, a o kona mau maka e kilohi ana. He oiaio, he kapu no ko na Moi Halealii, he ihiihi, a he maikai hoi, aka, o keia hoi, he nani ilihia maoli. Ina paha e ae mai ana keia mau luahine e noho kuu makuahine aloha maloko o keia keena, ma ke ano he Moiwahine, aole loa au e aihue mai i ko lakou kuleana ma keia ola ana, ae, aole au e hoonele ia lakou no kekahi minute i ke kukui hookahi o ko lakou ola ana. He mau no, aohe mea nana e hoole, a ke hoohihi nei au, aka, he okoa ka'u huakai, a ano, e hoopokole au i ka manawa."
Nihi malie aku la ko Nieda mau kapuai wawae a ku iho la ma ka aoao o ka moe, a oiai keia e hoomakaukau ana e lalau aku i ka onohi o ua luahine nei, ua hoopuiwa ia mai la ia me kekahi nakeke ano kupanaha maluna pono iho o kona wahi e ku ana, a i ko ia nei alawa ana ae iluna, aia hoi he nahesa nui e kau ana. Ua kokoke loa kona waha i ko ia nei poo, e hamama ana me na niho loloa oi launa ole, e lalapa ana kona mau maka, a e wiliwili ana kona huelo me ke ano weliweli. Ua puiwa ae la o Nieda i keia mea, a ano paa kona hanu no kekahi manawa, aka, ua ku no kela me ka hoomanawanui.
Ua wili mai la ka huelo o ua nahesa nei i ke kino oia nei, e ke kaawale no nae, a hele mai la a o ke nahu wale iho no koe, aole nae i hooko mai i kona makemake. Pela kana hana mau ana a hiki i ka wa a ko Nieda mau manao i hoi hou mai ai. "He hoomaka'uka'u wale no kau," wahi a Nieda, a kikoo hou aku la kona lima i na onohi, a ia wa no hoi i lele ino hou mai ai ua nahesa nei me ka hae loa, aka, aole nae keia i kali hou, ua hou aku la kona lima i ka onohi maka o ka luahine e huli ana ke alo iluna, a ohiu mai la nae me ka hikiwawe loa, a hookaawale koke aku la.
I ka paa ana o ka onohi iloko o ko ia nei lima, ua nalo koke aku la ka nahesa, a puoho ino ae la hoi na luahine, a holo hoaa ae la mao a maanei o ko laua keena, e kahea ana i ko laua mau kiai me na leo nui, me ka hooinaina, e hapapa ana na lima me ke o na niho.
"E haawi koke mai i ko makou maka ano, o lilo koke ka mea nana i aihue iho nei i lehu," wahi a lakou me ka leo huhu. "Owai ke kolohe, a nawai hoi ke kama i aa e hele mai a hoopuoho i ko makou mau moeuhane e nanea ana? E make koke oia ano ke pane ole mai."
"O Nieda ke kolohe, he kama na ke Alii ka Moi Laboda, a ano e hai mai i ke ala e hiki aku ai i kahi o ke kupua Gogona Madusa, e nele auanei oukou e keia mau kupua moonihoawa i ko oukou maka, a noho alii kuu alakai aloha o Babela maluna o oukou. Ano e hoolohe, a i keia manawa koke no e hooko ai," wahi a ke keiki wiwo ole, Nieda.
(Aole i pau.)
Hulalikapu ia Gamero.
"Mai kuhi mai oe,
Owau ke kolohe,
Aohe na'u ka manu i Halelea,
A he lealea maka
Noho ka ino iloko."
E ae mai oe ia'u e kamailio hou aku no Gamero a pau ae; ma kana pane alua ia Hulalikapu nei, ua nihi mai la kela me ka manao e puka ino, aole nae e hiki, no ka mea, ua haule ia iloko o ka poho o kuu lima, a ua ike ia ka hoka: He ekolu a'u mau kumu alakai i hoakaka pokole ai. 1. E pale aku me ka mana i kauohaia e kiai. 2. E kikoo ae a nui ka waha i ke kahea i ka mea kupono e ae. 3. I ka hoaka no na ulia poino, Ke i mai nei kela, na lakou ke kahoaka, aole na'u. Ina na lakou ke kahoaka, he hoike oiaio keia, nana ponoi no i hookikina i ka haole e komo e hakaka maloko, a nolaila oia i kapae ai i ka haawi ae i ke kahoaka, a papani iho la ma ia wahi, E aho e ku a kii.
HULALIKAPU.
Ka haina o ka ninau helu a J. E. Hart.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
Ua halawai mai nei au me ka ninau helu a ke keiki o ka ua Ulalena o Piiholo, i haawi ae ai i ke keiki o Kauai, ma ka helu 29 o ko kakou pepa.
Eia mai ka haina a ke keiki o ka ua Paupili,—960 lbs, a i ole,—604.80 lbs, oia iho la ke kaumaha o ua bipi nei au. Me ka lana o kuu anao, e halii ae ana ka ua Paupili ma ke kula panoa o Puuopelu. Me ka mahalo. Coeur de Lion Company.
Lahainaluna, Maui, Aug. 5, 1875.
No ka piha e o ka pepa, ua waiho ia ka pane a Kauahaao a keia pule ae.