Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 37, 9 September 1875 — Page 1

Page PDF (1.01 MB)

KA LAHUI HAWAII.
“Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono.”
B
UKE I.}  HONOLULU, POAHA, SEPATEMABA 9, 1875.  {HELU 37.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

          He pepa i hoopukaia i kela me keia he bedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu, aole noonoo ino."
          HOOKAHI DALA ka uku no ka pepa no ka makahiki hookahi. Hapa makahiki, Hapalua.
          E hoouna mai i na leta no KA LAHUI HAWAII ia H. H. Paleka, Honolulu, Oahu.

S pee d our Bark.
Songs of Grace and Glory, —p. 56.

1 E hooholo ia makou la,
I ke awa lai ma o,
Kahi lulu, nalu ole,
Kahi lama oia mau.
Cho.—Hamau e, ke mele mai,
Ko ka lani poe maikai,
Haleluia, malu mau,
Pau na ino o ke ao.
2 Home maha, wahi nani,
Uli e na mala ai,
Paa mau i ka nani lani,
Puni i ka lama lai.
Cho—Hamau e, ke mele mai, & c.
3 E hooholo ia makou la,
Ma na ale o ke ao,
I ke awa malu wale,
Ino ole, lulu mau
Cho.—Hamau e ke mele mai, & c.
4 Kahi o na kini lani,
O na anela maikai,
A ke paa na li ra nani,
A hookani oli ae.
Cho.—Hamau e, ke mele mai, & c.
5 Kali lakou e hookipa,
Ia kakou ke hiki ae,
E hookipa me ke aloha,
Ma ka home maluna ae.
Cho.—Hamau e, ke mele mai, & c.
6 Kuu ae i ka heleuma,
Opi i na pea e,
Eia kakou ma ke awa,
Ma ka home e maha'i
Cho.—Hamau e, ke mele mai, & c.

HE MOOLELO KAAO
NO KE
KEIKI ALII NIEDA!
KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE KE ALII KA MOI LABODA! A ME KE PIO ANA O KE KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA!
He Nanea no na Au i Hala.—Helu 10.

          AOLE anei oe e wiwo e keia kanaka leo hookano a kalakala no hoi? aole anei oe e noonoo iho a hoomaopopo hoi i kou kulana i keia manawa? Aole anei oe i ike aia oe imua o na alii, na haku hoi o keia hale honua? A ua nele anei oe i ka manao maikai o ke kanaka naauao? Heaha la kou mea i hookiekie mai ai, oiai o kou haawi ana mai no ia i kumu no makou e kau aku ai i na hoopai weliweli maluna ou. He minamina makou no ia mea, no ka mea, ma ke ano o kou leo, ua hiki ia makou ke hoomaopopo aku he kanaka opio ui oe, a he kanaka koa hoi, nolaila, ina oe e hookuli a lohe ole i ka makou noi e hoihoi hou mai i ko makou onohi, alaila e minamina ana makou i ke kau ana aku i ka hoopai maluna ou ; a ina hoi oe e hoolohe, a komo mai ka manao maikai iloko ou, alaila, o oe kekahi o na koa nana e hoohanohano ko makou hale alii nei," wahi a ua mau luahine nei.
          "He mea makehewa ia oukou ke kamailio wale ana mai e na luahine i hoonele ia me ka onohi ; no ka mea, aole au i nele i ka noonoo maikai, a o ko oukou hooko koke ana mai i ka'u noi, oia wale no ke kumu o oukou e ike hou ai i ka malamalama o ka la," pela o Nieda i pane aku ai me ka hehene o kana aka.
          "Aole anei e komo iho ke aloha pumehana o kou makuakane a i hoolawa ia hoi e ka puhaka maemae o kou makuahine aloha iloko o kou puuwai? Aole anei oe e manaonao mai i neia mau luahine i aoo a ano nawaliwali ko lakou mau lala e hele wale ana me ka hapapa ana no ka nele i ke kukui ka mea nana e alakai ko lakou mau kapuai wawae mai na kikee poino o keia noho ana? Auwe oe e keia kanaka opio kino ikaika, aole no oe he mea e ; o oe no ka makou moopuna hiwahiwa, ka mea hoi a makou i moeuhane mau ai; nou keia hale alii a me na mea e ae a pau ; e loaa ia oe kou makemake ; e haawi mua mai nae oe i ko makou onohi i hiki ai ia makou ke apo aku ia oe a hoope aku i kou mau papalina me na kulu wai-maka onaona a ke aloha," wahi a lakou.
          "Ha! Ha! Ua akamai io no oukou, a ua maalea no hoi, aka, i na oukou e makemake ana e puni aku o Nieda, pono oukou e ala kakahiaka nui ae mamua o keia mau kakahiaka a oukou e ala nei, a e hoomaamaa a oi pakela ae ke akamai. Aka, i mea e hoopokole ai i ke kamailio ana, ke hai paa aku nei au ia oukou, ano, ina aole e hai ia mai ia'u ke ala e hiki aku ai imua o ke kupua Gogona Madusa, alaila, e hoo ana au i ko oukou onohi maka maloko o ko'u pakeke, a huli hoi aku. Nolaila, o ko oukou nele ia mea, a o ka hai mai i ka haina o ka'u noi, oia na mea elua imua o oukou. Ano e pane mai a mai hoolohi," wahi a Nieda.
          "Auwe! ko makou pilikia nui e! O ke kupua au e kamailio mai nei aole makou i ike, a o ke ala hoi e hoea aku ai imua ona, aia la mahea. He malihini loa makou i kau e kamailio mai nei. He mea hiki ole i kekahi ka hai ana aku i ka mea i ike ole ia."
          "Ano e aloha oukou, e me oukou hoi na lokomaikai o ka lani ; e huli hoi ana wau, a me a'u e huli hoi pu ai ko oukou onohi," wahi a Nieda.
          "Alia! Alia! Ano ke hoomanao ae nei makou no kekahi mea e pili ana i ke kupua Madusa au i kamailio mai nei. E ku iki a e hoolohe mai," wahi a na luahine.
          "He manawa pokole au e ku ai maanei ; ano e hai mai."
          "E lalau ae ko lima i kela ki nui e kau ae la maluna o ka ipuka au i komo mai nei, a e wehe aku i ka ipuka akau. Hele aku oe ma ke ala e waiho mai ana mamua ou, a o ke ala ia nana oe e lawe a loaa ia oe ka ipuka e hemo loa ai ma kela aoao. I kou hoea ana iwaho, e ike aku ana oe he moana, a i kou hona ana ma kapakai, e hoomaopopo aku oe he wahi mokupuni uuku iwaenakonu. Aia iluna oia wahi mokupuni ke kupua Gogona Madusa. O ka waapa nani au e ike aku ana,.o kou waapa ia. E kau oe maluna oia waapa, hookuu mai i ke kaula, a nana no e lawe ia oe a pae ilaila. Aohe ikaika o keia kupua ke hoolohe oe i ka makou. E malama loa oe mai nana aku kou mau maka i kona, no ka mea, o kou wa e nana aku ai a hui pu ko olua mau ike, alaila o kou lilo ana no ia i pohaku. Ina oia e hoomaka'uka'u mai me na nahesa o kona poo, mai wiwo oe, no ka mea, aohe ona ikaika i koe. Eia kona ikaika a pau ia makou, a nele ae no makou, o kona nele loa ana no ia. I kou wa e hahau ai i kona a-i, mai hooponopono oe, e hahau me ka ikaika, ina e kaawale ole i ka uhau mua ana, alaila o kou pilikia ana no ia, aka, ina e kaawale i ka uhau mua ana, alaila o kona pio ana no ia, a lilo oe i alii maluna ona. Ano, ua hai aku la makou i ka makou mea i ike no na mea e pili ana i kou makemake."
          "Oia wale no ko'u makemake e na luahine kino aoo, mai manao oukou ua hele mai au me ka manao e hana ino wale aku, no ka mea, aole loa au e hana ino ke ole e hana ino ia mai."
          Haawi aku la o Nieda i ka onohi maka ia lakou, a i ka ike ana mai o lakou iaia nei, ua kukuli mai la lakou a pau ilalo, a pane mai la.
          "E hoomaikai ia ke alii ko makou Moi opio! Ano, ke haawi aku nei makou i na hoomaikai ana imua ou e ka haku."
          "Ke haohao nei au i ka oukou mau kamailio. Ke kapa mai nei oukou ia'u he alii a he haku no oukou, a he mea malihini loa ia imna o'u. Pehea la wau i alii ai?" wahi a Nieda.
          "Ano, mai keia manawa aku e nele ana makou i na mana a me ka ikaika hoi, no ka mea, aia wale no ma ka huna ana i ka mea a makou i hai aku nei e mau ai ko makou mana, a i ko makou wa e hai ai, o ka pau ana no ia. Ina e lanakila oe ma kau huakai, alaila, aia i kou lima ko makou ola a me ka make, aka, ina oe e poino i ke kupua, o ko makou pau koke ana no ia i ka make. A oiai o ka manawa hiki keia, nolaila, ke pahola e aku nei makou i na hoomaikai ana, me ka lana o ka manao no kou lanakila ana, a huli hoi mai oe a noho Moi ae maluna o keia hale alii nani o ka hohonu honua," wahi a na luahine.
         
"I lanakila wau, alaila, e hoopai ana no wau i kela a me keia e like me ka hewa i hana ia ; aka i poino au, alaila, e poino ana au me ka manao paa a wiwo ole," wahi a Nieda.
          Lalau ae la o Nieda i ke ki a i ka pau ana o kana kamailio ana, ua hemo aku ia ka ipuka, a e hele ana keia ma ke alanui a na luahine i hai mai ai. Aole no i liuliu ko ia nei hele ana hiki aku la iluna o na alapii, pii aku la keia a hoea aku la iluna o ka honua. Huli mai la keia nana ihope i ka waiho hamama aku o ka ipuka o ke ana, a pane ae la.
          "Nani wale ko'u pakele ana mai na poino he lehulehu wale o loko o kou opu e ka lua kupapau hoomainoino. Ua hoomaka mai ko'u mau ami e nawaliwali, poniuniu na maka, a ano e hoi ka noonoo ana mamuli o na ea kupanaha oia wahi, a ano, i ko'u hui hou ana me ka hau anu huihui o na kuahiwi, he mea e ka piha o ko'u kino me na pana ano hauoli. Ano he paahao au i hoolanakila ia—ae he kanaka i hanau hou ia."
(Aole i pau.)

Ka mea i makemake nui ia e ka Papa Hawaii.

          1 —Ekolu mau kanaka, ikaika ke kino, naauao, haipule io me ka lakou mau wahine ano like, e holo aku i ka Pae Aina o Nuuhiwa, a e kokua aku ia Kekela ma i ka Oihana Misionari ma ia aina Pegana.
          2—He mau kokua mai kela a keia Ekale sia o ka Pae Aina o Hawaii nei. I mea e lako ai na Misionari Hawaii e noho la ma ka aina Pegana.
          3—Ke noi ia'ku nei na Kahu Ekale sia a pau. E ao aku i na hoahanau, no keia oihana kuwaho, a e paipai aku ia lakou, e kokua mai e like me ka hiki.
          4—Ke noi ia'ku nei na hoahanau a pau a me na Kahu e hapai ae i ka Oihana Misionari me ka lokahi o ka manao, a e pule ikaika aku i ke Akua no ka hiki ana mai o kona aupuni.

Haina o ka ninau a kekahi haumana o Wailuku.

E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
          Ua ike iho nei au i kahi mau ninau a kuu makamaka e pue mai la i ka "Mahi Hekuawa." A ma ia kilohi ana iho, ua ike au i kou makemake o ka haina. A ke waiho ae nei au i ka hemahema o ka haku ana, a ke hai nei au i ka haina pololei loa. Haina —5 bipi, 41 hipa,54 nene.
          A i mea hoi e ratio like ai ka pono mawaena o na aoao elua, ke haawi aku nei au i keia mau wahi ninau i hoohalike ia me na huna-wai o ka wailele kaulana o Moaula.
          1 Ina o ka Averiga loa o ka bipi hookahi mai ke kumu a-i aku a hoea i ke kumu huelo he 6 kapuai, a o ka Averiga o ke anapuni o ka opu he 7 kapuai. A o ka Averiga loa hoi o ka hipa hookahi mai ke kumu a-i a hiki i ke kumu huelo 3 kapuai, a o ka Averiga o ke anapuni o ka opu o ka hipa hookahi he 2½ kapuai, alaila, heaha ka huina paona ke kaumaha o na bipi 5 a me na hipa he 41?
          2—Ina o ka ½ o ke6 he 3, heaha ka ¼ o ka 20?
          Ua lawa ia no kou mau manawa imi, a i kuululu oe i ke anu o keia mau huna wai, mai noho a holo i ko hai ipuka hale e olala ai. Owau iho no.
          EIA MAI KA POLOLEI.—No kuu awiwi loa, ua pane hewa aku au i ka haina o ka ninau a J. E. Hart. A eia mai ka haina pololei loa.—Haina—724½ paona, aole ka 190 paona.  HANAKAULANI HOME.
Poniuohna, Molokai.