Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 37, 9 September 1875 — Page 3

Page PDF (1.12 MB)

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Sept., 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]

7 Mahina hou ..... 11 6.7 AM
15 Hapaha mua ..... 2 10.6 AM
21 Mahina piha ..... 8 29.0 PM
2 9 Hapaha hope ..... 2 23.8 AM

Ka puka me ka napoo ana o ka La.

1 Puka la...5 48. AM. ..... Napoo la...6 12. PM
8 Puka la...5 4 9. AM ..... Napoo la...6 7. PM
15 Puka la...5 50.5 AM ..... Napoo la...5 59.5 PM
22 Puka la...5 52.8 AM ..... Napoo la...5 52.8 PM
30 Puka la...5 54.5 AM ..... Napoo la...5 45.5 PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
Latitu 21° 18' 23" Akau.  Lonitu 157° 48' 45" Kom.

          Ma uka o Kapalama, ua hoao kekahi wahine e kaawe iaia iho.

          A keia Poakahi ae e holo ana ke Kilauea no Hilo a me Kaunakakai.

          Ua loaa ia makou ka lono no ka hoea ana aku o ka mai fiva ma Lahaina.

          I ka Poalua iho nei i hoomaka ai ka halawai o ka Aha Euanelio o Oahu, ma Kawaiahao.

          Inehinei ka hoomaka ana o ke kula o Kapunahou malalo o ke alakai ana a na kumu hou.

          I ka Poalima i hala ka haalele ana mai o ka moku kana Beritania Pe terel no Hilo. E nalo ana he umi la a oi iki paha.

          Mai ke Kula Nui o Lahainaluna, ua hoohemo ia aku kekahi keiki no ke kue i na rula o ke kula, o Kealoha ka inoa.

          Ua hai ia mai ia makou e hoala ana ko Iwilei i wahi paina, a o na loaa a pau no ke kukulu ana i hale halawai no lakou.

          Ma ke Sabati i hala, ua hoohikilele hou ae ka hele pau-ahi i na hoa kinaiahi, he hale pau-ahi, aka, i ka hiki ana aku i kahi o ke ahi, eia ka he puu opala.

          Ua aie makou i ka lokomaikai o Mr. J. B. Keliikanakaole, no ka palapala a ke Alii Pauahi i hoolaha ia ma ka pepa o ka la 26 o Augate. Nana ia leta.

          Ua hoopai ia iho nei ke kauka Mohoo beer no ka lapaau me ka laikini ole, a me ke aloha makou i ike aku ai e hana mai ana me ka aahu pio makai o Ainahou i keia mau la iho nei.

          PAAHAO MAHUKA.—Ma ka Poakahi iho nei, oiai na paahao ma kai o Ainahou i ka hana, ua mahuka aku elua paahao, a ua nalowale laua a hiki i keia la ; oia no na kanaka mua i mahuka ai.

          E hoolewa ia ana ke kino kupapau o Hon. E. H. Boyd ma ka la Sabati ae nei, Sept. 12, i ka hora 3 auina la, mai ka pa nui mai o Kapena Adamu, alanui Hotele, aole mai ka luakini mai o Kawaiahao e like me ka Kuokoa .

          UA HALA AKU LA.—Ma ka Poakahi iho nei la 6 o keia malama, ua lawe aku ka elele menemene ole a ka make ia Miss Kamaka, he haumana oia no ke kula o Kamoiliili. Ua haalele mai i na hoa imi ike, na makua, na kaikuaana a me na kini aloha a pau me ka u ma keia kapa.  S. W. KALUAHUNA.

          Ua hoole ia ka hooia ana i ka buke helu a ko Koolauloa Luna Helu. Me na maka aniani hoonui ike ka hoopapau ana o na Kakauolelo o ke Keena Waiwai e hoomaopopo i ka huina o na huahelu a kaheawai na kulu hou ma na kumu pepeiao, a hoouna okoa ia mai nei e pai hou. No ke aha la? "Ua hapala nakele ka ai," wahi a kahi kolohe Hua Kepau.

          WAA KAHULI.—Ma ka Poakahi iho nei, oiai kekahi waapa mai Molokai mai, a hiki mawaho ae o Waikiki-kai, ike mai la lakou i ka oniu aku a ke kanaka i ka hoe, i ka holo ana mai ilaila he waa ua huli ilalo ke alo e kau ana no ke kane me kana wahine ma ke kua o ka waa a e hoe ana no, o ke kane oia ka mea pilikia o laua, ua opili i ke anu, a o ka wahine he ikaika no; hoolana lakou nei a lana ka waa, koi aku i ke kane e kanu mai ma ka waapa, hoole kela no ka minamina i ka waa, kau hou no maluna o ka waa o laua, a o ko lakou holo mai la no ia. Nani ke ola ana o keia mau olulo.

          I keia mau la, ua maumaua ka make, a ke lawe nei i na poe koikoi a me ka poe naauao o Hawaii ponoi, a he haawina kaumaha lihaliha na keia ao e noho u me ka ehaeha o ka naau. Aka hoi, ua i mai no ka Mea nana i hana, "Nana no i haawi mai, a nana no e lawe aku."

          Ke kono ia aku nei na lala a pau o ka Ahahui Opiopio e hui ae ma ko lakou wahi e halawai mau nei, ma ka Hale Kula o Kaumakapili i keia ahiahi Poaha, hora 7 P. M., e noonoo no kekahi mau kumu.
Ma ke Kauoha—JAMES H. K. KUAHAU,
Kakauolelo.
Honolulu, Sept. 8, 1875.

          Ua minamina makou i ka lohe ana mai no ka loaa ana o Kiaaina Kipi o ka mokupuni o Keawe i kekahi mai ano pilikia. O ke kumu o keia mai, wahi a ka lono, oia no ka paa ana i ka noe, oiai oia e pii ana maluna o na kiekiena o Mauna Loa, ma ke alanui kahiko a Dr. Judd, (Kauka,) ma Kalaieha aku, a i ka paa ana i ka ohu nee o ke kuahiwi, ua nalowale iho la ke alanui he elua la, a iloko o ia mau la elua ua loohia ia iho la ke Kiaaina me ke anu lia ikaika.

          Ke uwe haalou mai nei na mea paahana, a ke hulahula hauoli mai nei hoi na hua kepau, a ke hoholo nei hoi ka lia maeele waianuhea o na hiohiona nohenohea maluna o na hoa pili o keia keena pai, a ke ninau nei o Ulele, "heaha la keia noe e hoopoluluhi nei i ko'u mau maka, e hoohakui nei i ka houpo," he lo—no, he lono lauahea onaona i lawe'a mai e na eheu ahailono o ka manawa, e puana mai ana ua Leakahele'na a ka hoa luhi o ua oihana hanohano nei—a, oia—aloha wale—e.

          Ma ka Poakahi o ka pule i hala, ua loohia ia iho la kekahi keiki haole nona paha na makahiki i hiki aku i ka umi me kekahi mai pilikia, oia hoi ka paa ana o ka puu i ka male paakiki a hiki ole ke hanu ; a ua manao ia e aneane ana e hele aku i kahi o ka pilikia, no ka mea, ua hoaoia na kokua laau a pau, aole nae he wahi oluolu iki, aka, mamua o ka hiki ana mai o ka pilikia, ua hou ia'ku la kona puu e ke Kauka Farani (Trousseau), a malaila ka hoohemo ia'na o ka male oolea i paakiki iloko o ke kania-i. He umi minute, a ua pakele ae la keia opio mai ka make, a ke oluolu loa mai nei oia.

          Mahope iho o na nieniele ana, ke waiho aku nei makou i ka leta malalo iho, i pili i kekahi mea i hoolaha ia ma ka pule i hala ; na ka leta no e hoakaka iaia iho :
"E KA LAHUI HAWAII ; Alohha:—
          Ua hauoli au i ka hai akea ana aku mahope iho o na hoakaka ana, ua ku ole na Makai i kamailio ia e a'u i ka hoahewa ana, oiai, mamuli o ko lakou maa ia'u, ua manao e like me ko'u ano mau, he kolohe wale no ko'u leo kahea no ka Makai. Nolaila, aole kela he kapae i na rula, aka, he manao kuhihewa, a ua maalahi lakou ma ka'u mau olelo ana. Me ka lana o ka manao e loaa ana i na manuwa o keia ano na uku kupono mai ka lima mai o na kahu maluhia ma keia hope aku.  KAHIKINA KELEKONA.
Kou, Sept. 8, 1875."

          Ma ka pepa o ka la 26 o Augate i hoolaha aku ai makou i kekahi mau ninau i haawi ia mai ia makou e pili ana no na hana o ka Haleleta o Honolulu nei. Mahope mai ua halawai makou me ke Poo o ia oihana, a ua oluolu oia e hoike pololei mai i na mea i pili i na ninau i ninau ia. Na ia hoike ana mai o ka Luna Leta Nui i pakui ia me ko makou ike maka i hooiaio mai i ka pono kaulike o na hana o ia hale. Ua haawi like ia ka pomaikai i na kanaka Hawaii me na haole. Aole lakou i hoopilimeaai i kekahi a i kekahi ae. O ka poe i hai i na pahu leta, he mea maopopo, e loaa koke ana ko lakou mau leta, aka, ma na leta haawi lima, ua maopopo ia makou ua haawi like ia ka pomaikai o ka lawelawe ana o na lima hana i na mea a pau. Ma ka makou noonoo ana, aohe kumu e hoohalahala ai kekahi mea.

          Maloko o ke Kuokoa o ka la 28 o Augate i ike iho ai makou i na manao o S. P. K. N. Keola no ka hale ma Kapauhi ana i kapa iho ai "Ka lua ahi o Gehena," a me ke kanaka ana i kapa ai "Ka Nahesa." He ikaika ma ka hoahewa ana, aka, ua hele anei oia i ka poe ia lakou ka mana hooko e kinai i kela "lua ahi?" Aole. O ka hewa ino loa kana i ike maka me na hoike, a ku nana wale no, a huli ae la ma kahi e e olelo ai. Ma ia mea he kokua hewa o Keola, a oia no kana hoike nona iho.
          —Ma ia pepa hookahi no i ike ai makou i ka manao a Ekake no ke kane palaualelo, he kumu pono ia wahi ana e haalele ai ka wahine. Ina o ko Ekake makemake, e imi i na kumu e hiki ai i na wahine ke haalele i na kane, he mea hiki ia makou ke hai 'ku i kekahi, a eia no ia, o ka pepehi mainoino o ke kane i kana wahine, oia kekahi kumu nui e haalele ai na wahine mare i ko lakou mau ohana, i ike maopopo ia iwaena o ko kakou lahui. Ua lawa paha ia; a ina he ake nui ko Ekake e lohe hou, he hiki no ia makou ke hai hou aku i kekahi mau kumu e ae.

          O ka paio ana mawaena o kekahi mau mea elua maluna o ke kahua o kekahi kumu like ole o ko laua manao, he mea hoakea ana ia i ka ike o kahi poe ma ka mea i kamailio ia; ke kamailio ia nae me ka maemae, a piha hoi i na huaolelo maikai a me na hoakaka hohonu, aka, o ka hoopaapaa ana o na makamaka ma na mea liilii waiwai ole, me ka hookuu ana i ka ae mamuli o ka huhu e noho alii maluna o ka noonoo ana, a hoopuka i ka huaolelo pelapela, he mea hoohilahila wale no ia, hoala i ka noho'na kuee, hoolapuwale i ka manao, a aole wahi waiwai ma ia mea. Aia ma ka maemae me ka hohonu o na huaolelo paio ka lanakila a me ka mahalo ia; a he kulana ike ole ia hoi ko ka manao haakei i i piha i na huaolelo awahia. Ua haule ia malalo o ke kulana o ka poe maikai, he mea makehewa, a he hoopau manawa hoi ke kamailio ana'ku iaia. He muliwai huihui anuanu na huaolelo hanohano a maemae imua o ka poe i loaa io ka noonoo maikai; a e like me ka nele ana o kekahi poe i ka oonoo maikai, pela no lakou i nele ai na haawina kilakila o ka hoomaopopo ana i ke ano a me na loina o ka noho maemae ana. He hoike maikai na hana a me na olelo a ke kanaka no kona ano iho, malaila i pili ai na huaolelo, "Ma ka hua e ike ia'i ke ano o ka laau," "a hoike ae la ka haumia i kona pelapela." O ke kanaka i hoowahawaha i ka maemae, ua makahehi oia i na hana haumia, a nona ke aloha paulehia i piha me na welina minamina o
EKAKE ALUA.

          Mahope iho o na hooponopono ana ma Greenwich, ka pahu houluulu kilo ma Beritania, na mea e pili ana i ka oihana kilo Hoku Loa, ua hoomaopopo ia he 6,926,274 mile ka oi o ko kakou kokoke i ka la mamua'e o ka haina a ke kilo hoku kaulana o Encke, he mau haneri makahiki i hala'e nei. Ua olelo ia, mamuli o keia haina, he 1,440 makahiki i koe alaila komo aku ka honua nei iloko o ka poepoe o ka la. Ua pololei a holopono na wanana a ke kilo hoku kilakila iloko o na makahiki he lehulehu wale i kaahope, oia o Kauka Hale, (Dr. Halley.) Ma kana mau kilo ana, ua haawi ia i ka hohonu o kona naauao ma ka noonoo ana, a ua wanana oia e like me ka hoike a kana mau huahelu penei : Mahope mai o ia manawa, ekolu kaalo ana a Hoku Loa mamua iho o ka La. O ka mua, i ka la 9 o Dekemaba, M. H. 1874 ; (ua hooia ia keia e ko ke ao nei.) O ka lua, i ka la 6 o Dekemaba, M. H. 1882 ; a o ke kolu, i ka la 8 o Iune, M. H. 2004. Nani kilakila ka naauao a ke Akua i makana mai ai i ko ke ao nei, e hoolapuwale ia nei me na wanana poomuku o ka haukae lapuwale a kahi poe o keia au piha ike a naauao. E ike mai a e hoomaopopo iho i keia wanana hohonu i hai ia ma ke ano naauao i ke au he mau haneri makahiki i hala e na kaula olewale o Hawaii manomano. Aole anei e komo iho ka hilahila? He wanana-hohonu-papa-u-naauao-hupo-hanohano-hoohilahila hoi ka mea ma a paa kahi i Kawa, a ke kali nei hoi kahi no ka hoea mai o milenia me kana puolo; wahi a kahi kaaka iki Holoholopinaau, Esq.  MEA KILO.

Kea a Lei.

Na Iesu wale no anei,
Ke kea e amo ae,
A hele ku ke ao a pau,
A mama wale ae.
He kea no na mea a pau,
E amo no Iesu,
Maluna mai no o'u e kau,
A olioli mau.
Ke kea laa wau e paa,
A kuu ka make ia'u,
Alaila hoi iluna ae,
Kuu lei alii e kau.  E.

E nana i ka maluhia.

E KA LAHUI HAWAII ;—Aloha oe:
          E oluolu ana paha oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou wahi rumi moe o ka la kohaihai o ke kaona, i kela mau huaolelo e kau ae la maluna.
          Aia ma ka pa ilina o Kawaiahao kekahi mau puaa e hele wale nei, a no ko'u ike maka ana a me ka poe e hele pu ana me a'u i ka eku o na puaa i ka he o na kupapau, e waiho wale ana aole i paa i ka pa, nolaila, he menemene ko makou a me oukou no hoi paha kekahi i keia mau puaa. Nolaila, aole i pono ka mea nana keia puaa e hookuu wale nei. Auhea la na makai e ku nei ma ke kihi o Kawaiahao? Na ka puaa paha hoi auanei e hue na iwi, menemene wale. He ma'u ia.  KAIKIOHUA.
Kikihale, Honolulu, Oahu.

Ua lilo ka Maluhia i mea ole.

          Ia'u e noho malihini ana ma ke keena malalo o Kawaiahao i ka po Poakolu iho nei, me ke anaina i piha i na helehelena hoomana Akua, a o ka'u no hoi ia e lia ana a hiki mai o H. H. Pareka, o ka hapalua ia o ka hora 7, a ua hoomaka ia na hana, a he hapalua hora paha ma ia hope iho o kana paipai ana, lohe pono aku la au i kona manao hope, penei ; e mele kakou i ka himeni a pau, alaila, no oukou aku na manao paipai hope. A pau ke mele ana, o ke ku ae la no ia o kekahi hoahanau e paipai, o ia nanea no o'u i ka hoolohe i na olelo, a o ko'u puiwa ae la no ia, a ano e ae la ko'u kino holookoa, a i nana ae ka hana, he poe keiki opiopio.
          He halawai keia e piha nei o loko, i malama ole ia ai ka maluhia o ko ke Akua hale, aole o kanamai ko lakou komo ana mai, ua piha na noho o mua, eia ka he mau mare, a me na ku aoao e pahu-pahu ana, a ua pau ae la ka haiolelo, a ua malu koke iho la ke anaina ia manawa, a ua kamailio mai o Paleka no na mea mare a pau a ia manawa i hookuu mai ai ke kahu.
MALIHINI.
Sept. 2, 1875.

Mau mea malama akua unihipili.

          Eia ma Mililani koke ae nei kekahi mau mea malama akua unihipili hoomanamana, o ke kane no me ka wahine, no laua keia mau inoa pakahi, o Kahula (k) me Kekawewe (w); ke lawelawe nei laua i ka oihana lapaau, a ke lapaau nei laua mamuli o ke alakai ana a ke akua unihipili a laua e malama nei, a no keia hana lapuwale, ke hoohilahila nei laua i ka lahui holookoa mai o a o, a no kuu menemene i kuu lahui no ke kapa hou ia mai he pegana, nolaila, ke owaka nei au i kuu waha. No ka ike o ka laua keiki i ka laua hana lapuwale, ua hooiaio loa mai ua keiki la he mana ua mau akua unihipili la o na makua ona.
KANEIAKAPOHAKUI.

He wahi nane.

E KA LAHUI HAWAII E; —Aloha oe:
          E oluolu oe e hookomo iho i keia olelo nane. Ua hele kekahi kanaka ma ke ahiahi Sabati i hala, halawai aku la oia me kona hoa'loha, i aku la oia i kona hoa, "E hele kaua i ka ai hua Panini ma ke kula o Waialae," a hoole mai kona hoa, aole au e hele me oe. Iaia i hele hookahi aku ai, a hiki oia ma kahi o ka hua Panini, a hoomaka iho la oia e ai, a iaia i lalau ae ai i ka hua hope, ike aku la oia i kana pua lehua, e kiko ia mai ana e ka manu, hooho aku la keia me ka leo nui, "Loaa pono oe ia'u e ke-na manu kolohe." Ia wa, alawa mai la oia a ike, hoomaka aku la oia e lele, kahea aku la ka mea nana ia pua, mai lele oe, a ku iho la ua manu nei me ka loha o na eheu.  PIPIHOLOKAAO.