Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 37, 9 September 1875 — Page 4
Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.
Halawai kakahiaka, la Sabati .... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... hora 3½
Kula Sabati ..... hora 9½
NA KULA SABATI.
NA HAAWINA.
Sept. 26—Ka hoole ia'na o Iesu—Ioane XI: 47—53.
47 Alaila hoakoakoa ae la na kahuna nui, a me na Parisaio i ka ahaolelo, i ae la lakou, Heaha ka kakou e hana'i? no ka mea, ua hana keia kanaka i na hana mana he nui no.
48 Ina e waiho wale aku kakou ia ia pela, e manaoio auanei na kanaka a pau ia ia; a e hele mai ko Roma, a e luku i ko kakou wahi a me ko kakou lahuikanaka.
49 O kekahi o lakou, o Kaiapa, oia ke kahuna nui i kela makahiki, i aku la ia lakou, Aole maopopo iki ia oukou.
50 Aole hoi oukou i manao, he pono no kakou e make kekahi kanaka no na kanaka, aole hoi e lukuia ka lahuikanaka a pau.
51 Aole nana iho keia mea ana i olelo mai ai; aka, e noho kahuna nui ana ia i kela makahiki, wanana ae la ia, e make o Iesu no ka lahuikanaka.
52 Aole nae no ia lahuikanaka wale no, aka i houluulu mai ai hoi ia i na keiki a ke Akua, i noho liilii aku ai, iloko o ka hookahi.
53 Mai ia manawa mai, kuka pu iho la lakou e pepehi ia ia.
———: o :———
He wahi hana mana nui a Iesu i hana'i, ka hana mana oi paha keia, heaha ia hana mana? Ka hoola hou ana ia Lazaro mai ka make mai. He mau hana mana no mamua, ua hoola hou i na mea make e ae, aka, aole i like ia mau make me keia, he kaikamahine kekahi, aole i wahiia a paa i ka pahu; he kanaka ui kekahi, ua paa iloko o ka pahu a ane kanuia, aole nae i kanuia. Aka, o keia make, ua kanuia a ua hala na la eha iloko o ka lua, a ane palaho. Ua ola nae i ka mana o Iesu. Ka mea keia i ukiuki loa ai na kahuna me na Parisaio, a olelo, Heaha ka kakou e hana ai? no ka mea, ua hana keia kanaka i na hana mana he nui no. Nolaila, heaha ka lakou i hoakoakoa'i? Owai ka inoa o keia ahaolelo? Ka Sanederia. Oia ka ahahookolokolo kiekie loa o na Iudaio, aole he aha e ae i oi aku, he 70 ona mau lala. Hoakoakoa lakou i keia aha e kuka no ke aha, no ka mea, e oki ai ka hana mana a Iesu.
Heaha ka lakou olelo ke waiho wale lakou ia Iesu? Makau ka lakou o pau na kanaka mamuli o Iesu, a hele mai ko Roma poe koa e aha? Aole paha, makau lakou o haule loa ko lakou mana, a lilo lakou i mea ole. He lili, he huhu ia Iesu no kona mana, a no kona hoahewa ana ia lakou. Kaiapa, owai ia? Heaha kana i hoopuka mai ai? Pono ke make owai? i aha? Manao anei oia he wanana keia olelo ana? Aole pela, ma kona manao he mea hookonokono keia i na luna e pepehi ia Iesu. Na ka uhane nae i hoolilo i keia olelo i wanana maoli no ka make ana o Iesu i mea e pono ai na lahuikanaka. Owai kekahi kaula hoopunipuni mamua loa, a he oiaio nae kana mau wanana? Pehea ka Paulo olelo ma I Kor. 13:2. Pehea ka haiolelo ana a kekahi poe kahunapule a me na kanaka e ae, i lilo i ka hewa mahope? Maikai no na olelo, e ko ana no—aka, pehea ia poe i lilo i ka hewa? Make paha lakou. A mahope o ko Kaiapa hai ana i kona manao, pehea ka ahaolelo? Mau ka imi ikaika e pepehi ia Iesu. Make koke anei oia? Pakele i ke aha? i kona holo ana i kahi e, a noho a hiki i ka wa pono e make ai, alaila, aole oia i imi e pale i ka make. No ka make kona hele ana mai i ke ao nei, i lilo oia i kalahala no na kanaka.
"Mai ka lani iho mai la,
O Ie su e imi mai
I na uhane hele hewa,
Iaia lakou e ola'i,
Lokomaikai wale kela,
Lohe ole ko ke ao,
Ukiuki wale iaia,
Kue i ke Ola mau."
He pane aku.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
Ua ike iho au i na manao o kuu hoa, N. Kapahu, Helu 30 o ke Kuokoa , Iulai 14, malalo iho o ke poo, "Ia Kauahaao o Kau." Eia nae ka mea kupanaha loa, o ke poo o kona manao, ia'u ia, a o kana mau wehewehe ana, e hai akaka mai ana ia, i kona kuhiia, oia o Kauahaao. O ke ano, ua makau loa ia, (J. N. K.), oiai, ina paha au i pai-lani aku i keia inoa J. K., apono, ina paha aole e kuhiia, i pane mai ana paha, aole paha ea?
Eia ka'u ia J. N. Kapahu, (1) Ke ninau nei oia, " owai la ia huna inoa," penei ka hapa mua o kana wehewehe, "Aole no au i manao e pane aku no na olelo lili oihana a Kauahaao, &c. Eia ka'u ninau iaia (J. N. K.), heaha la ka'u mau olelo lili oihana? E nana i ka'u mau ninau i haawi aku ai ma Lahui Hawaii , Helu 21, a i ka'u pane ia Kauakukalahale, Helu 27. (2). Ke ninau hou nei oia, "Owai la o Kauahaao? A heaha hoi kona kulana?" Aole oia i pane i ka niele mua, a pane mai la ma kana wehewehe ana i ka niele elua, a ninau hou mai no, owai la ia o na tausani o Kau. A ke hai mai nei oia, o Rev. J. K. Ka-ka-ka-ka ko'u inoa ponoi, o keia ke koho a ke kaula, o ka ike hoi a ke kilo. A ke manao nei o J. N. K., he mea pono no ke Kahu Ekalesia, e lilo i Lunakanawai ; a e apono ana no paha ke lilo i loio, kiaaina, ia oihana aku a ia oihana aku.
Ina oia ano ka pono, alaila, no ke aha la i hoonoho ole ia'i na kahu a pau ma na oihana aupuni? I mai paha oe, ka, ma kahi hemahema paha, e like me Kau. Ae hemahema o Kau mamua, o S. B. Puamana ka Lunakanawai Apana, o W. T. Martin ka hope. A ina o na Kahu Ekalesia ka mea e pono ai, alaila, no ke aha la i hoonoho ole ia ai o Rev. T. Coan i Kiaaina, o Rev. D. B. Lyman i Lunakanawai Hoomalu no Hilo, o Pahio no Hamakua, o Rev. S. Kamelamela no Puna, o Bikanele i Lunakanawai kaapuni; pela no hoi a puni keia mokupuni, a pau hoi na kahu ekalesia i na oihana.
Eia hoi o J. N. Kapahu, owai o na kahu ekalesia e lawelawe nei i ka oihana Lunakanawai Apana ma keia aupuni? I mai paha oe, o Rev. J. W. Smith o Koloa, Kauai, ae, he kahunapule ia, aole hoi he kahu, aole ona kihapai, he kahu keia.
Ua olelo au ma ka'u pane ia Kauakukalahale i keia, e nana no oe i maopopo ai.
Eia hoi, he lili oihana au, wahi a J. N. Kapahu, ae, he umi a oi aku a emi mai paha o ka'u mau leta i ke Kiaaina, e imihala ana ia J. K., a i ka Loio Kuhina, a i ka Ilamuku nui o ke aupuni, i maopopo ai no'u kou lili ana, a i ole ia, ehia la leta i na nupepa, e olelo ana no ka pono ole o Rev. J. K. e lilo i Lunakanawai, he naaupo, he mea, a mea, owau ka mea pono, o na kolamu paha, o na nupepa paha o ko'u mau hoike, a o na tausani waha heluhelu paha. He oiaio, he mau ninau ka'u i hoouna aku i ka Luna Hooponopono, o ke kumu o ko'u hoouna ana aku, no ko'u ike he ano makua ka Luna Hooponopono, oia hoi, he pane pono i na ninau a pau, a me he Lunakanawai Kiekie la imua o ke Jure e haawi ana i kana olelo ao, a hooholo hoi no na karaima kiekie. A ma ka helu 27, malalo iho o na ninau a me na pane, akahi no a pane mai ka pepa ia mau niele, aole nae au i ike ua pane mai ka pepa me na olelo lili oihana, oiai, o ka Luna Hooponopono he kahu Akua, oiai, he pono iaia na ao ana, e pili ana ke kiekie o kana haiao i na makaainana, a i na lani Moi, eia nae, aole oia i pane leo pepa mai, he lili oihana au, he ole loa no, mai na ole keia emi, a me keia pii, mai na ku a me na Kaloa.
Eia hoi, ua hai akaka au ma ka'u pane ia Kapahu, aole au he lili oihana, eia wale no, he makemake au i ka makua Rev. J. K., ke ole au e kuhihewa, o ka mua keia o na makua i lawelawe i ka oihana Lunakanawai Apana, me ka malama pu i ke ano kahu ekalesia, alaila, aole no au e hoouna ia mau ninau, ke kumu o keia pane ana, oiai, aole e pono i hookahi kapena no na moku elua, he kue rula ia.
A ke ae au, ina e hiki ana ia J. N. Kapahu e wehewehe mai i ke ano o kuu mau niele a pau, malia paha ua hewa au, a ua lili paha nou, ina io pela, alaila, o ka papa ana hora o Ahaza ka mea e ike ia ai ua hoi hope ka ole i umi degere, a ma ka mea ana hora o ka nupepa LAHUI HAWAII, e hoike no au i kuu inoa ponoi me keia mau mea laa, "he mana ka oiaio, a e lanakila ana ia."
Eia koe, ke i mai nei o J. N. Kapahu, aole ka oia e pane mai ina e pane aku au ma ka inoa o Kauahaao, aia paha a o Rev. J. K. Ka-ka-ka-ka, alaila pane mai, ea, he hoailona ka ia o ke kaua hohe wale. Ae, ke holo nei na kolamu o LAHUI HAWAII, aole i hohe a makau wale, aka, o J. N. Kapahu, ua makau paha, ke hopo e mai la no, oiai, o ko'u kahua i ku a e ku ai hoi ma keia hope aku, he kahua paa, he ala no ka neleau, a o ko J. N. Kapahu, papa hi-o wale, he papaakea, aole e hiki i Waiomao, he helelei e wale no i ka punawai kaulana o Palahemo. Eia au mamuli o LAHUI HAWAII, a mamua o ke aukee ana o ka'u penikila. No ka le hulehu heluhelu ko'u welina. Ke oki nei au, me aloha o Kauahaao ia J. N. Kapahu.
KAUAHAAO.
Kau, Hawaii, Aug. 23, 1875.
Aole na hai i hana ka hewa, nau no e Waimea.
E KA LAHUI HAWAII ; Aloha oe:—
E ae mai e hoike ae au ma ko'u ike kanaka, e like me ka G. W. Kahoohulikanaka o Waikui. E like me na olelo i ike ia ma kou helu mamua aku a ua G. W. Kahoohulikanaka i hoike ai. O ka Waimea hoi e haukeke mai nei i ka opili i ka ua Kipuupuu, ana i kukalali mai nei ma ke Kuokoa mua iho nei, e olelo ana he wahahee o G. W. K. He huna hewa o Waimea, ana e haukeke mai nei, a ke nakeke mai nei na kui i ke anu, pehea la e mahana ai? Me ka wela o ka okolehao. Huna ia ke kee o ka aina, e huna wale no aole e nalo, ua ikea kaua e.—
Heaha la kau e keakea nei e Waimea, no na ike maka a G. W. K. i hai ae nei ma ke akea.
Owau kahi e kokua ae ia G. W K., no ka mea, ma ka'u ike maka ana iho, e waiho mokaki ana kahi poe o kahi hale me he la ua pau i ka make, e mumulu ana na nalo, ua puiwa wau. A ua kani mai ke oeoe o Kilauea , e wiki, e wawe, e ninini na pakeke wai, i kapa maikai no'u, wahi a ka mea ona, e kii ana wau i ke alii. Ua haiia mai la au, aia no ka hue rama ke waiho mai la ma kuono, a ua ike aku au ia Kanakaonae e kii ana i ua hue lepo la a lawe mai ana. He kanaka kaulana keia i ke puhi okolehao, ua hoopai pinepine ia oia no keia mea.
Pehea o Waimea e olelo nei ia G. W. K. e lawe i kana ike maka a hoohiki imua o ka lunakanawai, a e loaa ka palapala hopu. Aia la ihea ka hope makai nui o laila? a makai uku malama paha.
O Waimea hea la oe e hookikina nei? ke hapala nei anei oe ia Waimea mai ka paakai a ka Akolea, mai koaluna a koalalo, aole na Waimea oe i olelo e inu i ka mea ona, aole o Waimea okoa kou inoa, o Waimea hapaumi kou inoa.
Aole kahu ekale sia malaila e hihi ai ke papa aku, ua haalele, no ke aha la ka haalele o ke kahu oia wahi i na hipa? Me ke aloha. D. S. M. MAKAMAKAOIAIO.
No ka piha loa o ka kakou pepa o keia la, nolaila, ua hoomoe ia ka Moolelo o Paulo a keia pule ae.
Na kulu Waimaka i ke One o Mahamoku.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
Ma ka la 19 o Aug., oia ka la a ka moku Kilauea e kaapuni ana ia Kauai nei; oiai, oia e hookomo mai ana ma ke awa o Hanalei nei, ua ike aku la au i na kumakena nui ma ke one o Mahamoku. No ke kaawale ana aku o ka hoa-pili he wahine, he makua a me na keiki, mai ka noho pua ana mai ka wa uuku a hiki i ke kaawale ana, no ka loaa ana i ka mai alii, nolaila, ua ili iho ke kaumaha maluna o ka ohana. A ma keia la wau i ike ai e kulu nui ana na waimaka o na kane, na wahine a me na keiki, no ka piha i ke aloha no ke kaawale ana aku mai ka noho pu ana; a i keia la no wau i ike aku ai i na hiohiona o na pali hauliuli o Haalelea nei, ua hoike mai oia i kona mau kahiko a pau me he mea la o kona aloha nui ia i na hoa o ka lai o Manuakepa; a ua lohe pu ia no hoi kekahi leo mele mai kekahi kanaka mai e uwe helu ana i ke one o Mahamoku nei, penei:
Kuu wahine mai ka ua Loku o Hanalei,
Mai ke Kinau ai pua Hala o Mahamoku.
Me ke aloha i ka L. Hooponopono a me na Keiki Hoonohohua Kepau o ka LAHUI HAWAII. G. B. KAUALOKU.
Halelea, Kalihikai, Kauai, Aug. 22, 1875.
Haina o na Ninau helu a Hanakaulani Home me Koloa.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
Oiai, ia'u ma ka hale leta o Ulupalakua, ua halawai mai au me na ninau helu a H. Home, a ua kope koke iho au i ka hana o ua mau ninau la malaila, a me kekahi mau Buleta, ninau, me ka nana hou ole aku, no ka mea, he ninan kamalii. Aka, ia'u i alawa aku ai e ike i ka waiwai io, ua ike au he hemahema ka lua o ka ninau, oiai, he 1-48 o ka iniha ke anawaena o ka lauoho, a i ka owili ana iho, ua oi loa mamua o 1--1200 o ka iniha.—Eia ka haina oiaio o ko ninau mua,—5.913 + lbs. ea (aole paona la.) O ko ninau elua, e haku hou oe a hoouna mai.
Ua hoouna mua aku au i kekahi haina hoao ia Koloa mamua aku nei, no ka ninau heluna bipi ana, me kuu manao e pane ae ana la hoi, eia ka he hoouna ninau wale iho no me ka loaa ole. Eia ka haina oiaio loa,—2584 ka huina pau loa o na bipi, i ka hiki ana o ka makuahine i ka 20 makahiki. O na haina e ae a pau e kue ana i keia, ua lalau loa, ina e lawe ia mai ana ma ke ano maoli o ka olelo o ka ninau.
IA STONEWALL IAKEKONA.—Ua ike iho nei au i kau haina no kela ninau a'u i haawi ai na Koloa e hai mai, oia hoi keia; 631.578 paona. Auhea oe ka makamaka, aole loa no au e ae aku ana i keia haina, oiai, ua ike no au i na wehewehe e kau la ma ka aoao 144 o ka "Haswell's Engineer & Mechanic Pocket Book," aole i wehewehe pau loa ia malaila e loaa ai ka haina oiaio. Ina oe e nana aku ana ma ka aoao 64 a me 65 o ka buke a Orton, alaila, e ike oe i ka wehewehe no na mea a pau e pili ana i ka imi ana i na paona o ka bipi ola, a pela no hoi iloko o ka buke a Bryant.
J. E. HART.
MA RE.
Iulai 6, ma Waihee Maui, mare ia o Ema me Nahuina, na W. P. Kahale laua i mare.
Au g. 4, ma Kapalama, ua mare ia o D. Opule me Mele Kahue, na M. Kuaea laua i mare.
Au g. 21.—Ma Ponahawai, Hilo, Hawaii, ua hoohui ia o John Like jr., me Miss Aoe Aii. Na ka Rev. C. T. Coana laua i mare.
HANAU.
Iune 23, ma Nanue, hanau o Keliinohohale w. Na Keliimakakoa k. me Lahela w.
Malaki 10, ma Laimi kai, hanau o Kealohapauole w. Na Uaua k. me Helekulani w.
Iulai 28, ma Kainakiki, Kaupakuea, hanau he kaikamahine na J. Kamana me Keaka w.
MAKE.
Au g. 10.—Ma Kainaliu, Kona, Hawaii, make o G. W. Kini k.
Au g. 21. Ma Pauoa, Oahu, make o S. G. Kanoholoa k.
Ma Naluhapai, Naalehu, Kau, Hawaii, make o Malua w.
Au g. 28.—Ma Puueo, Hilo, Hawaii, make o Maikunu k.
Au g. 28, ma Waihee, Maui, make o Kealoha w.
Au g. 26, ma Kualoa, make o Miss Iosia na Joseph Kameo me Kamaka.