Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 38, 16 September 1875 — Page 3

Page PDF (1.07 MB)

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Sept., 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]

7 Mahina hou ..... 11 6.7 AM
15 Hapaha mua ..... 2 10.6 AM
21 Mahina piha ..... 8 29.0 PM
2 9 Hapaha hope ..... 2 23.8 AM

Ka puka me ka napoo ana o ka La.

1 Puka la...5 48. AM. ..... Napoo la...6 12. PM
8 Puka la...5 4 9. AM ..... Napoo la...6 7. PM
15 Puka la...5 50.5 AM ..... Napoo la...5 59.5 PM
22 Puka la...5 52.8 AM ..... Napoo la...5 52.8 PM
30 Puka la...5 54.5 AM ..... Napoo la...5 45.5 PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
Latitu 21° 18' 23" Akau.  Lonitu 157° 48' 45" Kom.

          Heaha la ka hopena a na luina manuwa e hoomainoino a uhauha wale nei no? Aohe hopena i na me keia na hana.

          O ke Kumumanao o "Kekahi Hoole Pope," ua loaa mai, a e hoopuka ia aku no ma keia hope aku.

          Ua loaa mai ka moolelo o ka Aha Euanelio o Hawaii Akau, a e puka ana i keia pule ae.

          He leta ka makou no Kauai mai, a no loko mai oia keia hopuna olelo : "Aole hoi iki mai o Keone, ka haiolelo o Anahola, heaha mai nei la hoi keia o na paahana?"

          Ma ka Poalua iho nei, mahope iho o ka malama pono loa ia ana, ua make iho la kela keiki haole a makou i hoolaha aku ai ma ka pule i hala, i loaa'i i ka mai male ma ke kani-ai.

          E hoomakaukau! Mai ka hora 6 o keia kakahiaka Poaha e paa ai ka wai o na paipu, a hiki i ka hora 6 o keia ahiahi, no ka hoomaemae ana i na punawai o Maemae. Mai haohao e na makamaka.

          Ua hoohiki ia iho nei ke kialua Robert Cowan malalo o ka hae Hawaii, me ka inoa hou o Pomare . I ka Poalua iho nei kona haalele ana mai no Tahiti, me ka piha i ka pipi ola, no ke awa o Papeete.

          Mahope iho o ka hana ana ma Ainahou me ka aahu pio o ka paahao no kekahi mau la, ua uku aku la o [Moha beer[ ke Kauka Inia i kona hoopai a hemo mai la mai ka noho'na paahao ana.

          Ma ke alanui Maunakea i make ai kekahi kanaka hapauea ma ka Poakahi nei. O Kaawa kona inoa, ua oleloia i kona wa e ola ana, ua ike pono ia ia Kahekili, ke'lii o Oahu nei, a ma kona helehelena, ua hiki ke hoomaopopo aku i kona kahiko. Aole mai o kona make ana, he palupalu maoli no no ke kahiko loa.

          I ke kani ana o na pila a na keiki o ka aina pua i ka po Poalua nei, ua hoohalike aku o Ulele me ka leo o na makika a Ekake ma. "Holokiki, pupuahulu, a komo aku kahi aahu iwaena o ke alanui kekahi o ko'u mau hoa kinai ahi, no kona manao he bele pauahi," i pane ae ai o Pinaau. "O, kuhihewa olua, o ka leo ia o na pila hulahula a ka hui *" wahi a Mea Kilo.

          Ua hai mai kekahi makamaka ia makou no ka hana hoowalewale a kekahi kanaka i kekahi kaikamahine opio. Ua hoowalewale ia mai Kauai mai a hiki i Koolau, Oahu nei; i ke kii ia ana aku e ka makua, ua hoomaka mai la ke kolohe e palau me na hoopunipuni. Auhea oe e ke kolohe, e hoopau oe i kau hana hoopoino ola. Ua ikeia oe, a ina makou e kamailio hou ia mai, e hoike akea aku no makou i kou inoa a me kau mau hana lapuwale.

          Ma ka auina la Sabati nei, e like me ka lono i haawi mua ia'ku i na makamaka, ua manele ia'ku la ke kino kupapau o E. H. Boyd (Ailuene), a waiho i kona wahi luakupapau. Ua ukali pu aku me kona ohana, ke kaa o ke 'Lii ka Moi, a he kaola nui o na makamaka, ka Ahahui Malu Free Mason, ka Oihana Kinaiahi, na puali koa o uka nei a me ko ka manuwa Pen sacola . Ua uhi aku ka lepo i kona hopena malalo o na hoohanohano hope loa ana a na oihana i hui pu ai oia i kona wa e ola ana, a ko iho la ka olelo, "Hoi ka lepo a i ka lepo."

          Ua lohe mai makou ua loaa aku kekahi o na paahao mahuka iloko o ka ulu akaakai ma Kewalo, e hiolani ana me na pono aahu o kela makamaka i lawe kolohe ia'i mailoko aku o kona home. He keu o ka hookohu, a pakela oi aku hoi o ke koa i kau a mea he mahuka me ka limalima.

          Ua lohe mai makou, ma ke awakea Poakahi nei, ma Kapalama-uka, ua loaa aku ke kino kupapau o Pupu (k.) e waiho mai ana mawaho o kona hale, a ua manao ia, ua make oia i ke kakahiaka, aohe akaka o ke kumu o ka make ana. A he haalele no hoi kana wahine iaia, a oia hookahi wale no i kona hale aohe kokoolua. A, auhea la ka hoi ka paa o ke kaula gula (mare) a laua i milo ai. Auwe! Aloha ino.

          Minamina ka luhi ana o kekahi mau makua no ka hooikaika ana e malama me ka hauoli maikai i ka la hanau o ke kamalei, a komo ia e ka apokaka, a lilo i mea haunaele. Pela kekahi mau makua i malama ai i ka la hanau o ka laua kamalei i kela mau pule aku nei, ua nani a maluhia ko laua hooikaika ana e hoomanao i ka la o ka Haka i haawi mai ai i kekahi o kana mau makana makamae o ke ao nei, a oiai lakou e hauoli ana, i ka lua o ka makahiki malalo o ke ola maalahi o keia noho ana, aia hoi ua komo mai la kekahi mau kanaka apokaka i noho alii ia e ka daimonio rama, e hokae ana me ka puka o na olelo pelapela, a ano hoopioo i ka maluhia o ke anaina nui. Nolaila makou e minamina ae nei.

E KA LAHUI HAWAII , Aloha oe:—
          Ua lohe au i ka ninau ano nui, a penei: "Ea! Pehea ka mai o Mea?" "Ua make." "Auwe!" pehea ka make ana." "Ua oluolu hoi ia ——— i ka laau ana e haawi aloha wale mai ana, a i kii hou aku ka hana, hoole ia mai ana, ua papa loa ia ka e ka Papa Ola. Kii aku hoi ia kauka ———, noi mai ana kela i kanalima dala e haawi mua aku, alaila lapaau, o ka ilihune no hoi paha! kii okoa i ke kahuna Hawaii, he apu awa wale no ka auhau. Lapaau no hoi ke kahuna ma ke ano mai aumakua o kakou Hawaii nei, aohe i mahuna pono ae ka ili o ua kahuna nei, i hiki ai la hoi ke paa na kualima o na apu awa, alaila la hoi hana aku i ke akua mano o makou, o ko iala make e aku la no ia." Aloha! nele ae la i na laau manawalea a ka poe i aloha maoli i ka lahui, o na kahuna ka hopena, a o keia ae la maluna ke ano nui. Ilihune ke kanaka, hiki ole ke uku aku i na auhau kaumaha a na kauka a ka Papa Ola, alaila panee mai na kahuna Hawaii a ua Papa nei i laikini iho nei. He ulupa ka hana.
KAHIKINA.

He moolelo no Paulo.
HELU 5.

          A hiki i keia kamailio pu ana me Sere gio Paulo, ua kapa mau ia no ka lunaolelo o Saulo, kona inoa Hebera ; mai keia wa aku i kapaia ai oia o Paulo, a i lilo ai hoi o ko Barenaba mua. Malia paha, mai kona mau makua mai no ia mau inoa elua, he Hebera kekahi, a he Roma kekahi.
          Ua hai aku o Paulo a me Barenaba i ka Euanelio mai kekahi pea o ka mokupuni a hiki i kekahi, a o ke ano o ka pomaikai, aole i hoikeia mai ia kakou ; ma Papo i ee aku ai laua ma ka moku no Perega i Pamepulia, maanei i haalele mai ai o Mareko ia laua, a hoi aku la i Ierusalema. Ua lilo paha keia haalele ana mai o ko laua kokua i mea ehaeha nui no Paulo a me Barenaba, a oia ke kumu o ko laua hoopaapaa ana a me ka hookaawale ana mahope mai. (Oihana 15:39.) "Malia paha he makemake ole ko Mareko i ka hana, a i ole, ua makemake oia e hele e ike i kona makuahine." Aka, mahope iho, ua hele pu oia me Barenaba i Kupero; (Oihana 15:39) a i na manawa mahope mai, ua kamailio o Paulo nona, he hoa lawehana pu, a he mea hooluolu hoi iaia. (Kol. 4:10 & 11.) Maloko o kana palapala hope loa, ua olelo oia nona, he mea e pono ai ka oihana kahuna. (2Tim. 4:11.)
          Me he la, no kekahi manawa pokole wale no i noho ai na lunaolelo ma Perega; alaila, hele aku no laua i ka akau, mawaena aku o na awawa, a maluna aku hoi o na mauna i noho ia e na powa, a hiki i Anetioka ma Pisidia. Ma keia hele ana no na mile he 75 a he 80 paha, aia laua iloko o na "pilikia i na muliwai," a "pilikia hoi i na powa," no ia mea i hoike mai ai o Paulo ma 2Kor. 11:26; no ka mea, ma keia mau aina mauna, i kekahi manawa, ua ohu ae no na waikahe ikaika, a pulumi aku i na mea a pau ma ko lakou ala, e like me ia ma keia Paeaina. Ma Anetioka i noho akoakoa ai kekahi poe Iudaio mamuli o ke kanawai, a he hale halawai no ko lakou. Ma ka la Sabati, komo ae la o Paulo a me Barenaba iloko o keia hale halawai, a noho iho la ilalo.
          O ka hoomana ana maloko o ka hale halawai, he pule ka mua, alaila, o ka heluhelu ana i ke Kanawai a me ka na Kaula, a mahope iho, na wehewehe ana i ka mea i heluhelu ia a i haiia hoi. Pela maloko o ka hale halawai ma Nazareta, heluhelu no o Iesu, alaila, wehewehe aku, Luka 4 : 16—27. I ke komo ana ae o na lunaolelo iloko o ka hale halawai, noho no laua me ka poe e ae o ke anaina, a hoolohe aku i ka heluhelu ia ana o ke Kanawai, a me ka na Kaula. Alaila, hiki mai la ka olelo ia laua mai na luna hale halawai mai. "E na kanaka, na hoahanau, ina ia olua kekahi olelo hooikaika no na kanaka, e olelo mai." O Paulo ka mea i kamailio no keia konoia ana mai. Mahope iho o ka hoike ana aku i ka moolelo o ka Iseraela, hoike aku no oia ia IESU ma ke ano he keiki hoohiki na Davida. Alaila, hoakaka aku no ia i kekahi mau mea i ike ia i ka wa e ola ana o Iesu, a i ke ano o kona hoahewa ia ana e na Iudaio ma Ierusalema, no ko lakou ike ole iaia, aole hoi i hoomaopopo i ka na Kaula, ka poe i wanana mua mai no kona hiki ana mai, a hoike aku no hoi ia, o ka mea i haiia mai i na kupuna, ua hooko mai ke Akua ma o lakou la, e hoolaha aku no ia i ke anaina i ka nuhou hauoli, ma o Iesu la e kala ia ai ko lakou mau hewa. A hooki iho la ia i kana olelo ana me ke kauleo aku e malama i ka na Kaula no ka poe manaoio ole.
          Olelo aku no o Paulo i ke anaina me keia: "E na kanaka o ka Iseraela, a me ka poe makau i ke Akua," he hoike ana ia he poe hou i hoohuliia kekahi e noho ana ia wa. Ua komo kukonukonu keia haioleo ana iloko o lakou, a he nui wale na Iudaio a me na kanaka e i ake nui e lohe hou, a hahai aku lakou ia Paulo a me Barenaba. Pela i hoohuliia ai na kanaka o Anetioka i ke ola nui, a iloko o ka hebedoma hookahi, o ka mea nui e kamailio ia ai, o ke ao akua ana i hoike ia e Paulo. Ma kekahi Sabati ae, ua aneane puni ke kulanakauhale i ka makemake i ka olelo a ke Akua, a "kokoke pau loa ke kulanakauhale i ka akoakoa e hoolohe i ka olelo a ke Akua." No keia makemake nui o na kanaka e, a me ka haawi ana aku o na lunaolelo i ke ola mau loa ia lakou, ua ala mai la ka huahua a me ke kue mai o na Iudaio, no ka mea, manao no lakou o lakou wale no na hooilina o ke ola mau loa, a no ko lakou lahui hoi. Ua hoohuhu aku la lakou no ka loaa ana o ke kuleana hoomana akua i na kanaka e, e like me lakou iho. Ua hana kolohe iho la lakou, a hoopilikia no hoi i ka halawai, "hoopaapaa, a olelo hoino aku la." Ua makaukau e o Paulo no keia haunaele, a kamailio aku la i na Iudaio me keia mau huaolelo: "He mea pono ke hai mua ia ia oukou ka olelo a ke Akua; aka, ua kapae oukou ia mea, a ua manao oukou ia oukou iho, aole e pono no ke ola mau loa, ke huli aku nei maua i ko na aina e." Aole lakou i oluolu ma ka hoopaapaa ana, a me ka olelo hoino ana, hookonokono aku no lakou i na wahine haipule hanohano, a me na poe kiekie o ke kulanakauhale, a kipaku ia aku la laua mai  ko lakou wahi aku. Ua manao ia, he poe wahine hou keia i huli ai i ka hoomana Iudaio; a me he mea la, ma o ko lakou alakai ana i kipaku ia ai na lunaolelo mai Anetioka aku. He mana ko na wahine ma ka mea pono, a i ole ia, no ka mea hewa hoi. I kumu e ikea ai, e heluhelu i ka moolelo o Debora, a me Iezebela. Ua lanakila no na enemi o ke kea o Karisto, ma ke kipaku ana i na lunaolelo e hele aku, aka nae, he nui ka poe i apo ma i ke ao oiaio, a ua pomaikai lakou, ua piha hoi i ka hauoli iloko o ke ola ano hou.
(Aole i pau.)

Na haina o na Nane Baibala.

          No ka ike ana iho i na wahi Nane Baibala a Oahu ma ka Helu 32 o ka LAHUI HAWAII nei, o kala 5 o Augate; ulumahiehie ae la ka manao, me ka iini e hookala i ka noonoo no na mea iloko o ka Baibala, nolaila, eia iho na haina:—
          Nane 1—Haina 1 . O Ahasuero ke alii i noho alii maluna o na mokuaina he haneri iwakaluakumamahiku o ka Hikina. Esetera 1:1.
          Nane 2—Haina 2. O Ene gedi ka puuhonua o Davida i pakele ai i ka inaina wela o Saulo. I Samuela 24.
          Nane 3 —Haina 3. O Isemaela ke kanaka hihiu, e kue ana kona lima i na kanaka a pau. Kinohi 16 : 12.
          Nane 4—Haina 4. O Obadia ke kauwa, a ua oi i ke kauwa, he hoahanau punahele. I Na'Lii 18.
          Nane 5—Haina 5. O U za ke kahu bipi i make no kona hewa a hookae ia hoi. II Samuela 6: 7, 8.
          Nane 6 —Haina 6. O Heberona ko kulanakauhale a Davida i noho hoomalu ai no na makahiki ehiku a oi. II Samuela 2: 11.
          Nane 7—Haina 7. O Ki sa ke kanaka nana ke keiki i oi aku ke kiekie o na kipoohiwi mamua o na kanaka a pau. I Samuela 9:1, 2.
          Nane 8—Haina 8, O Lu cifer ke keiki a ke kakahiaka ka mea i haule no kona haaheo. O keia kekahi inoa o Satana; o ke ano o kela inoa Lucifer—"Lawe ana mai i ka malamalama." O kahi e loaa ai kela inoa i ka mea huli, e nana ma ka Baibala Beritania Isaia 14:12. Ua unuhi ia ma ka Baibala Hawaii o Hokuloa, he keiki na ke kakahiaka, a pela aku. E ninau hou no ka mea maopopo ole.
          Nane 9—Haina 9. O Mareko ke keiki a ko Barenaba kaikuahine. Kolosa 1:10.
          Nane 10—Haina 10. O No ke kulanakauhale i akaka ole kona wahi i ku ai. Ua manao koho wale ia, o Tabeta paha ia.
          Nane 11—Haina 11. O ka Pule, oia ke aloha Karistiano a Paulo ia Timoteo e aloha aku i na hoahanau a pau. I Timoteo 2:1, 8.  Me ke Aloha,
H. K. KAUNULEHUA.
Kula, M. Aug. 27, 1875.

Ke Kapuahi Kuni.

          Ma ke awakea Poaono, Sept. 4, 1875. Ua loaa aku kekahi kapuahi i manao ia he kapuahi kuni, ia J. K. Oleloa, aole nae ia i ike i na waiwai o loko, aka, i kona eli ana aku, aia hoi, e waiho ana kekahi mau mea ino a kupono ole i ka maemae a me ka maluhia. Oia keia, he awa lau, luau, akia, lau ape, auhuhu, apu awa, a me ka laka pahu, oia na mea o uka nei; a o na mea hoi o loko o ke kai, he akoakoa, opeapea, limu-kala, kumimi, moano, a me ka humuhumu. Oia na mea iloko o keia kapuahi, a ua puolo ia a paa. Ua lawe ia mai keia mea imua o ka lehulehu. A i ko'u ike ana i keia mea ino, a hoopailua hoi, ua hooho ae la au, auwe! na ka lima hea i hana keia mea? Aole i akaka ka mea nana i hana i keia. Aka, o na ouli a me kona mau helehelena, aole no ia e nalowale. No ka mea, ua kolekole ka noa, a eia ko kahoaka la ke ku mai nei, he kanaka loihi eleele me na maka nunui a mohaha, a me ka lauoho piipii eleele; aole oe no ke kuono, aka, aia oe i ka lae, a o kou lua hoi, eia la he luahine anee kapuahi, ua o ka hina o ke poo, a o kou mau helehelena ke nana aku, ua ku i ka hoomaka'uka'u. Aole nae oe no ke kiekie, aka, aia oe i ka haahaa, nolaila, o ko olua uhi ana me ka manao e nalo ana, a e huna ia laua iho. Aole olua e nalo, no ka mea, aia na maka o Iehova ke Akua ma na wahi a pau o ke ao nei, e nana ana i ka poe hewa a me ka poe pono. A e uku mai no kela e like me kana hana ana. Nolaila, e na makamaka, na pulapula o ke au o Kalakaua.
          Mai hana e like me keia hana ino a ku ole i ka maemae a me ka maluhia. No ka mea, o ke kuli ka make, a o ka hoolohe ke ola.  Me ka Oiaio,
J. KALAIOKONA.
Kona Hema, H., Sept. 8, 1875.